جامعه شناسی
زهره امیدی پور؛ علی رجبلو؛ سوسن باستانی
چکیده
هم‌زمان با رویارویی ایران با مدرنیتۀ غربی و شکل‌گیری تقابلات گفتمانی متأثر از آن، زنان، هویت و شرایط زندگی آن‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سوژه‌ها مورد توجه قرار گرفت. به دنبال آن، دامنۀ وسیعی از گفتار پیرامون آن‌ها در این گفتمان‌ها شکل گرفت و زنان به یکی از محورهای تنازع تبدیل شدند. مقالۀ حاضر با بررسی گفتارهای شکل‌گرفته حول ...
بیشتر
هم‌زمان با رویارویی ایران با مدرنیتۀ غربی و شکل‌گیری تقابلات گفتمانی متأثر از آن، زنان، هویت و شرایط زندگی آن‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سوژه‌ها مورد توجه قرار گرفت. به دنبال آن، دامنۀ وسیعی از گفتار پیرامون آن‌ها در این گفتمان‌ها شکل گرفت و زنان به یکی از محورهای تنازع تبدیل شدند. مقالۀ حاضر با بررسی گفتارهای شکل‌گرفته حول محور زنان در نوشته‌های دورۀ مشروطه، با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی به واکاوی نحوۀ صورت‌بندی سوژۀ زن مدرن در گفتمان‌های برجستۀ این دوره می‌پردازد. هدف این پژوهش آن است که معنای سوژۀ زن مدرن در هر کدام از گفتمان‌های دوره مشروطه و ایدئولوژی‌های حاکم بر آن‌ها را درک کنیم. همچنین به بررسی جایگاه هر کدام از گفتمان‌ها و احراز موقعیت آن‌ها در گفتمان مسلط بپردازیم.
نتایج تحقیق نشان می‌دهد زن مدرنی که در تقابل با سنت شکل گرفت، در گفتمان تجددگرا به‌مثابۀ سوژۀ مطالبه‌گر نقاد، در گفتمان سنتی، به‌مثابۀ زن اروپایی‌مآب و بی‌قید است. گفتمان تلفیقی نیز در میانۀ این تنازع، به برساخت سوژۀ زنی می‌پردازد که به‌مثابۀ زن آگاه شریعت‌مدار و تکلیف‌محور در این کشاکش معنایی شناخته می‌شود. معنای برساختۀ گفتمان تلفیقی به‌دلیل عدم تنازع آشکار با سنت‌های مذهبی جایگاه بهتری به‌دست آورده و توانسته است در ادوار دیگر نیز تداوم یابد.
منصوره شهریاری؛ غلامرضا جمشیدیها؛ اکرم جودی نعمتی
چکیده
امروزه وضعیت زنان در هر کشوری شاخصی مهم جهت بررسی رشد و توسعة انسانی در آن کشور محسوب می‌شود. در‌واقع، بررسی پیشینة تاریخی جایگاه زنان تاریخچة فراز و فرود حیات فردی و اجتماعی آنان را روشن و مسیر ایشان را در راه رسیدن به توسعه آشکار میکند. اما آنچه چنین مطالعاتی را کاملتر میکند، بررسی واکنش مردان سیاستمدار در هر دورة تاریخی ...
بیشتر
امروزه وضعیت زنان در هر کشوری شاخصی مهم جهت بررسی رشد و توسعة انسانی در آن کشور محسوب می‌شود. در‌واقع، بررسی پیشینة تاریخی جایگاه زنان تاریخچة فراز و فرود حیات فردی و اجتماعی آنان را روشن و مسیر ایشان را در راه رسیدن به توسعه آشکار میکند. اما آنچه چنین مطالعاتی را کاملتر میکند، بررسی واکنش مردان سیاستمدار در هر دورة تاریخی نسبت به حضور و فعالیتهای اجتماعی زنان آن دوره است. به این منظور، در این مقاله کتاب سیاست‌نامة خواجه نظام‌الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان در قرن پنجم هجری، برای مطالعة وضعیت زنان این دورة تاریخی و همچنین شناخت دیدگاههای نظام‌الملک دربارة ایشان برگزیده شده است. این پژوهش با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و براساس نظریة تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و در سه سطح واژگان، تفسیر و تبیین صورت گرفته است. سؤالهایی که این پژوهش در پی پاسخ گفتن به آن‌هاست عبارت‌اند از: حضور زنان در سیاست‌نامه چگونه است؟ خواجه نظام‌الملک چه واکنشی به حضور ایشان نشان می‌دهد؟ و علت واکنشهای وی چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که برخلاف نظر برخی پژوهشگران، خواجه نظام‌الملک به‌طور‌کلی نگاه منفی به نوع زنان ندارد، اما دخالتهای بعضی زنان دربار، به‌ویژه ترکان‌خاتون، همسر ملکشاه سلجوقی، در امر سلطنت و حوزة اقتدار وزیر سبب میشده وی برای حفظ قدرت و سلطة سیاسی خود و طرد مخالفان و رقبای سیاسی، به انتقادهای کوبنده از زنان و برحذر داشتن سلطان از نفوذ ایشان بپردازد.
