مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
برساخت زیبایی بدن زنانه (مطالعۀ موردی: زنان شهر رشت)
173
193
FA
فاطمه
وظیفه شناس
دانشجوی ارشد علوم اجتماعی دانشگاه گیلان
vazifehshenasf@yahoo.com
محمدمهدی
رحمتی
دانشیار علوم اجتماعی دانشگاه گیلان
mahdi.rahmati@gmail.com
هدی
حلاج زاده
استادیار علوم اجتماعی دانشگاه گیلان
h.hallajzadeh@guilan.ac.ir
10.22059/jwdp.2020.291844.1007741
این پژوهش تلاش دارد «زیبایی بدن زنانه» را بهمنزلة یک نظم گفتمانی توصیف کند و به تفسیر گفتمانهای حاضر در این عرصه و همچنین سازوکارهای هژمونیک بازنمایی سوژة زن درون هر گفتمان بپردازد. در این راستا، با رویکردی کیفی و در چارچوب روش تحلیل گفتمان، به بسط تحلیلی گفتمانهای زیبایی بدن زنانه پرداخته شد. دادههای پژوهش با بهرهگیری از تکنیک مصاحبة نیمهساختیافته در میان 30 نفر از زنانی که به روش نمونهگیری نظری هدفمند انتخاب شدند گردآوری شده است. یافتههای پژوهش به تفسیر بدن بهعنوان سوژه در سه سطح گفتمانهای ورزش، پزشکی و رژیم غذایی منجر شد. مفاهیم ساخت و زنانگی بدن ذیل گفتمان ورزش، استاندارد و اروتیک شدن زیبایی در گفتمان پزشکی و مفاهیم انضباط و شرم بدن ذیل گفتمان رژیم غذایی صورتبندی شده است. تفسیر این سه سطح گفتمانی نشان میدهد که در بالاترین سطح هژمونی گفتمانی، مردسالاری بهمنزلة گفتمان عینیتیافته وجه هژمونیک دارد و ذهنیت زنان را در راستای مدیریت بدن جهتدهی میکند. این گفتمان با طرح مفهوم «زن ایدئال» به دنبال نفی شکلهای دیگر زنانگی بوده و اصولاً گرهگاه زیبایی بدن زنانه را در قالب نگاه هژمونیک مردانه به بدن زنانه برساخت میکند.
برساخت اجتماعی,زنان,زیبایی,گفتمان
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78675.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78675_e916ce8f6d5a886c1e29b8bd0296297a.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
تحلیل جامعه شناختی راهبردهای مواجهه با موضوع «حجاب» زنان در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت
195
216
FA
قاسم
زائری
0000-0002-0392-9806
استادیار گروه جامعه شناسی دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران
qasem.zaeri@gmail.com
فاطمه
یوسفی نژاد
دانشجوی کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه تهران
fyoosofinezhad@gmail.com
10.22059/jwdp.2020.309344.1007883
این مقاله به جایگاه «حجاب» در جهتگیری نیروهای سیاسی و اجتماعی فعال در نهضت ملیکردن صنعت نفت در اواخر دهة 1320 شمسی (1320ـ1330) اختصاص دارد. دهة 1320 و بهویژه تحولات اواخر این دهه، تحتتأثیر دو دسته روندهای بینالمللی و داخلی است: نخست «چرخش استعماری»، و ظهور نظم تازة جهانی پس از جنگ جهانی دوم و نیز بازخیزی اسلامی درنتیجة افول سلطنتهای ملی در کشورهای اسلامی؛ و دوم، احیای نیروهای سرکوبشدة اجتماعی و سیاسی پس از برکناری رضاخان و بازبینی راهبردهای سیاسی و اجتماعی نیروهای متجدد ملیگرا برای عبور از بحران مشروعیت ناشی از ملیگرایی استبدادی رضاخانی. مقاله نشان خواهد داد که در میانة مناقشات بر سر نفت و انتخابات در تحولات آخر این دهه، چگونه مسئلة زنان تحول یافته است و سه راهبرد در میان نیروهای سیاسی و اجتماعی پیرامون موضوع «حجاب» را شرح خواهد داد: راهبرد نادیدهانگاری سیاسی حجاب، راهبرد بیاثرسازی اجتماعی حجاب و راهبرد الزامیسازی حداکثری حجاب. در این مقاله، برای استخراج داده، به منابع و مواضع جبهة ملی ایران، حزب تودة ایران، جامعة مجاهدین اسلام و جمعیت فداییان اسلام رجوع شده و از منابع دست اول تاریخی و تاریخ شفاهی استفاده شده است.
الزامیسازی,بیاثرسازی,جمعیت فداییان اسلام,حجاب,حق رأی بانوان,نهضت ملیشدن صنعت نفت,نادیدهانگاری
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78676.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78676_540ec81e9145ed1df604ce3e236e09e8.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
شایستگیِ فرانیاز و توسعۀ معناداری در کارکنان زن شاغل در سازمان های دولتی ایران
217
237
FA
رحمت الله
قلی پور سوته
استاد دانشکدة مدیریت دانشگاه تهران
rgholipor@ut.ac.ir
فرشته
امین
استادیار دانشکدة مدیریت دانشگاه تهران
famin@ut.ac.ir
مریم السادات
موسوی
دانشجوی دکتری پردیس البرز دانشگاه تهران
mrym.mousavi@ut.ac.ir
10.22059/jwdp.2020.292051.1007742
شایستگیِ فرانیاز نیروی کار پس از بحران اقتصادی در سال 2008 بهعنوان دغدغهای مهم در پژوهشهای اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی مطرح شد، زیرا پیامدهایی جدی در سطوح کلان، سازمانی و فردی به دنبال داشت. با توجه به تفاوت در میزان فراگیری شایستگیِ فرانیاز، ابعاد و پیامدهای آن در زنان و همچنین تفاوت در جوامع و فرهنگهای مختلف در این زمینه، شایستگیِ فرانیاز زنان، بهخصوص در جوامع شرقی، بهعنوان یکی از خلأهای پژوهشی در این زمینه مطرح شده است. لذا پژوهش حاضر با انتخاب زنان دارای شایستگیِ فرانیاز، که در سازمانهای دولتی ایران شاغلاند، به بررسی عوامل سازمانی که از دیدگاه آنان در کاهش ادراک شایستگیِ فرانیاز و پیامدهای منفی آن مؤثر است، با استفاده از روش دادهبنیاد گلیزر میپردازد. نتایج بهدستآمده حکایت از محوریت مقولة معناداری شغل در کاهش ادراک شایستگیِ فرانیاز و پیامدهای منفی نگرشی آن دارد. در الگوی استخراحشده معناداری در دو سطح معناداری شغل و معناداری محیط کار در قالب پنج متغیر معرفی میشود که عبارتاند: از تقدیر شغل، آزادی عمل، هدفگذاری و چالش مداوم (عوامل معناداری شغل)، روابط توسعهیافته و تمامیت فردی (عوامل معناداری محیط کار). در پایان، با استفاده از نتایج این پژوهش با محوریت معناداری متغیرهای ادبیات پژوهشی در مورد شایستگیِ فرانیاز تبیین شده است. نتایج حاصل علاوه بر توجه به خلأ پژوهشی دربارة شایستگیِ فرانیاز زنان و استفاده از رویکرد کیفی که تا کنون کمتر در این حوزه استفاده شده، سازمانها را قادر میسازد بهرغم همة محدودیتها، در بهبود شرایط کارکنان زن دارای شایستگیِ فرانیاز خود و استفاده از توانمندیهای آنان قدم بردارند.
شایستگیِ فرانیاز زنان,عدم تناسب فردـ شغل,کماشتغالی,معناداری شغل
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78677.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78677_a22966f65d7ee0f6f06fc4797164a5d9.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
بررسی فرایند پذیرش موقعیت بحران در مناطق روستایی با تأکید بر نقش زنان
239
262
FA
معصومه
اسمعیلی
0000-0002-8907-6145
استاد دانشگاه علامه طباطبائی
masesmaeily@yahoo.com
10.22059/jwdp.2020.286106.1007689
در فرایند پذیرش موقعیت بحران، افراد میتوانند احساس خوشایندتری را تجربه کنند و در خلق محیطهای خانوادگی، شغلی و اجتماعی نقشی برجسته را ایفا کنند. این پژوهش با هدف بررسی فرایند پذیرش موقعیت بحران در مناطق روستایی با تأکید بر نقش زنان انجام گرفت.جامعة آماری پژوهش شامل زنان روستایی بود که پس از زلزلة کرمانشاه در روستای خود باقی ماندند و تلاش کردند با شرایط پس از زلزله کنار بیایند. از میان جامعة ذکرشده نمونهگیری بهصورت هدفمند تا حد اشباع (12 نفر زن روستایی) ادامه یافت. در این پژوهش، برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش پدیدارشناسی استفاده شد. به این ترتیب که با کمک مصاحبة ساختارنیافته اطلاعات مرتبط با افراد نمونه جمعآوری شدند.فرایند پذیرش موقعیت بحران در زنان روستایی طی شش مرحله و ذیل مضامین اصلی «مواجهه با تهدید (قبل از زلزله)، مواجهه با بحران (بعد از زلزله)، تلاش برای بازسازی زندگی، مرحلة استقراریافتن در شرایط، پیوند با فراز و نشیبهای زندگی و مرحلة توانافزایی» طبقهبندی شد. این بررسی نشاندهندة فرایندی است که زنان در روستا طی کردند تا به پذیرش موقعیت بحران دست یافتند؛ فرایندی که از ابتدا تا به انتها نیازمند کوشش و تلاش خاصی از سوی زنان با توجه به ویژگیهای زنانة خود است.
بحران,پذیرش,تغییر,زلزله,نقش زنان
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78678.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78678_929ab98f59e3d6602ecf743a265c3738.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
پاتوق و تولید اجتماعی فضا: مطالعۀ پدیدارشناسانۀ زندگی روزمره در پاتوق های زنانۀ اصفهان
263
292
FA
کامران
ربیعی
0000-0002-0392-9216
استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس
k.rabiei@modares.ac.ir
طاهره
شریعت منش
دانش آموختۀ ارشد جامعه شناسی دانشگاه گیلان
tahere.shariat@yahoo.com
10.22059/jwdp.2020.294167.1007758
هدف اصلی پژوهش حاضر فهم تجربة زیسته و ادراکات فضایی زنان از پاتوقهای زنانه و نقش این پاتوقها در بازتولید ساختار اجتماعی است. به منظور دستیابی به این اهداف، با تکیه بر سنت پدیدارشناسی، مصاحبه و مشاهده بهمنزلة تکنیکهای جمعآوری اطلاعات در نظرگرفته شد. در این زمینه، چهار نوع پاتوق زنانه انتخاب شد و از طریق نمونهگیری هدفمند، 27 نفر از زنان پاتوقنشین شهر اصفهان در این پاتوقها مصاحبه شدند. پژوهش حاضر نشان میدهد که پاتوقنشینی و مصرف مکانهایی نظیر کوچه و جلسات مذهبی میتواند بهعنوان ابزاری در جهت بازتولید مناسبات قدیمی زنان در جامعه به کار گرفته شود. درواقع، این دو فضا «بازتولید و استمرار پرکتیس فضایی سنتی» را در خود دارند که به «بازتولید ایدئولوژیکی فضای جمعی» منجر میشود. در مقابل این دو فضا، کافه و محافل شعر و موسیقی بهمثابة پاتوقهایی عمل میکنند که در آنها شکل جدیدی از زیست روزمره تولید میشود که مبتنی بر بازتولید ارزشهای مردسالارانه یا استمرار ارزشهای سنتی جامعه نیست. چنین پاتوقهایی را میتوان «تولید نشانهشناسانة فضای اجتماعی مدرن» دانست که در برخی موارد مانند محافل ادبی و هنری به «تولید فضای روشنفکرانه و مقاومت فرهنگی» منجر میشود.
پاتوق زنانه,پدیدارشناسی,تولید اجتماعی,فضا,هنری لوفور
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78679.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78679_d20d4af4cc73e3aa77574c2a926776bd.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
مقایسۀ اثربخشی آموزش سرمایه های روانشناختی و فعالسازی رفتاری بر امید در دانشجویان دختر خوابگاههای دانشگاه اصفهان
293
312
FA
زهره
قدرتی اصفهانی
0000-0002-3035-151x
دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مشاورۀ خانواده دانشگاه پیام نور
ghodrati.isfahani.1355@gmail.com
اعظم
مرادی
0000-0003-3871-2946
استادیار دانشگاه پیام نور
am902801@gmail.com
10.22059/jwdp.2020.296246.1007783
هدف این پژوهش بررسی و مقایسة اثربخشی آموزش سرمایههای روانشناختی و درمان فعالسازی رفتاری بر امید دانشجویان دختر خوابگاههای دانشگاه اصفهان در نیمسال دوم سال تحصیلی 1397ـ1398 بود. طرح پژوهش نیمهتجربی از نوع پیشآزمونـ پسآزمون همراه با گروه گواه بود. برای اندازهگیری امید از پرسشنامة امید اشنایدر و همکاران (1991) استفاده شد. روش نمونهگیری داوطلبانه بود. ابتدا روی 45 نفر داوطلب شرکت در تحقیق پیشآزمون اجرا شد. سپس آنها بهطور تصادفی به سه گروه واگذار شدند و از سه گروه، به صورت تصادفی دو گروه بهعنوان گروه آزمایشی 1 و 2 و گروه دیگر بهمنزلة گروه گواه در نظر گرفته شد. آنگاه دو گروه آزمایشی به ترتیب تحت درمان فعالسازی رفتاری و آموزش سرمایههای روانشناختی قرارگرفتند، اما گروه گواه هیچ مداخلهای دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات مداخله، برای هر سه گروه (جمعاً 38 نفر) پسآزمون اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش تحلیل کواریانس چندمتغیری استفاده شد. نتایج نشاندهندة معنادار بودن تفاوت نمرههای پسآزمون امید مجموع گروههاست (008<sub>/</sub>0=P). مقایسة زوجی نشان داد که هر دو نوع مداخلة آموزش سرمایههای روانشناختی و درمان فعالسازی رفتاری موجب افزایش معنادار امید در مقایسه با گروه گواه شده است (به ترتیب 003<sub>/</sub>0=P و 019<sub>/</sub>0=P)، اما دو گروه آزمایشی از نظر نمرههای امید با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتند. از یافتهها چنین نتیجه گرفته میشود که بهرغم اینکه درمان فعالسازی رفتاری از روشهای سنتی مبتنی بر درمان اختلالات روانشناختی و آموزش سرمایههای روانشناختی از مداخلات مبتنی بر روانشناسی مثبت است، هر دوی این مداخلهها بر متغیر امید تأثیر دارند و میتوان از هر دوی آنها برای افرایش امید استفاده کرد.
آموزش سرمایههای روانشناختی,امید,دانشجویان دختر,درمان فعالسازی رفتاری
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78680.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78680_bab8f21eca575b150e9186cc4a7b906b.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در توسعه و سیاست
2538-3124
2538-3132
18
2
2020
06
21
موانع نهادی مشارکت سیاسی زنان منطقۀ بلوچستان
313
334
FA
سیما
رییسی
دانشجوی دکتری علوم سیاسی (گرایش جامعه شناسی سیاسی) دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
sima.raesi@gmail.com
حسین
تفضلی
استادیارگروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
tafazzoli_hossein@yahoo.com
محمد
توحید فام
گروه علوم سیاسی-اندیشه سیاسی و مسایل ایران،واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی
احمد رضا
طاهری
گروه علوم سیاسی-مسائل ایران،واحد زاهدان،دانشگاه آزاد اسلامی،زاهدان،ایران
10.22059/jwdp.2020.282601.1007650
دستیابی به توسعۀ سیاسی، مشارکت سیاسی گروههای اجتماعی جامعه را میطلبد و مشارکت سیاسی زنان در این خصوص اهمیت بالایی دارد. تحقق مشارکت مطلوب زنان در حوزۀ سیاست در هر جامعهای با موانع خاص خود مواجه است. بر این اساس، در این پژوهش مشارکت سیاسی زنان منطقۀ بلوچستان با استفاده از روشهای پژوهش کیفی و رویکرد نهادگرایی مورد مطالعه قرار گرفته است. مصاحبههای کیفی با نخبگان بلوچستان مقولات و تمهایی را در اختیار پژوهشگران قرار داد که امکان تبیین وضعیت مشارکت سیاسی زنان این قوم را فراهم کرد. یافتههای پژوهش حاضر بیانگر آن است که موانع مشارکت سیاسی زنان منطقۀ بلوچستان از دو نگاه درخور توجه هستند؛ نگاه نخست متوجه موضعگیری نهادهای رسمی به زنان است و نگاه دوم فرهنگ بلوچ را در نسبت با زنانشرح میدهد. نتایج بهدستآمده موانع اصلی را نهادهای غیررسمی یا ناملموس همانند فرهنگ پدر/ مردسالاری و بخشی از باورهای سنتی تعریف میکند؛ باورهایی که از سویی علت خودناباوری زنان در فعالیتهای سیاسی است. با وجود این، نهادهای مشارکتی از جمله شوراهای اسلامی شهر و روستا موفق شدهاند اثربخشی نفوذ نهادهای غیررسمی را با مرور زمان بر مشارکت سیاسی زنان بلوچ کاهش دهد.
پدرسالاری,زنان بلوچ,مشارکت سیاسی,منطقۀ بلوچستان,نهادهای رسمی و غیررسمی
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78681.html
https://jwdp.ut.ac.ir/article_78681_5e75b7b749ab131d76ca430e96ef1956.pdf