مرتضی حاجی پور
دوره 2، شماره 2 ، تیر 1383
چکیده
هدف این مقاله مطالعه عسر و حرج به عنوان یکی از مواردی است که بر مبنای آن زنان می توانند از دادگاه درخواست طلاق نمایند. به بیان دیگر، در صورتی که ادامه زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خاستار شود. این امر به صراحت در ماده 1130 قانون مدنی پیش بینی شده است:« در صورتی که دوام ...
بیشتر
هدف این مقاله مطالعه عسر و حرج به عنوان یکی از مواردی است که بر مبنای آن زنان می توانند از دادگاه درخواست طلاق نمایند. به بیان دیگر، در صورتی که ادامه زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خاستار شود. این امر به صراحت در ماده 1130 قانون مدنی پیش بینی شده است:« در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و درصورتی که اجبار ممکن نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود». با توجه به اهمیت عسر و حرج می توان این این پرسش ها را مطرح و مطالعه را بر آن مبتنی ساخت: عسر و حرج درحکم یکی از موجبات طلاق چه جایگاهی در حقوق اران دارد و شرایط اعمال و اجرای آن به چه نحو است؟ به عبارت دیگر ، زنان در چه شرایطی می توانند به «عسر و حرج» به عنوان یکی از موجبات طلاق استناد نمایند؟ عسر و حرج با کلیت خود چه مشکلاتی را در عمل به وجود می آورد؟ آیا وضع قاعده عام می تواند پاسخگوی مشکلات باشد یا اینکه مصادیق عسر حرج را باید به طور حصری مورد اشاره قرار داد؟ امری که ضرورت وجود امنیت قضایی در روابط خانوادگی آن را ایجاب می کند. اطلاعات قابل دسترس حاکی از مشکل اثبات عسر و حرج برای زنان و تفسیرهای متفاوت قضاوت از این مفهوم و در نتیجه صدور احکام متفاوت است.
دوره 19، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 1-7
جامعه شناسی
علی فیض اللهی
چکیده
خشونت خانگی در تمامی جوامع، در تمامی گروه‌ها و طبقات اجتماعی مشاهده می‌شود و گزارش‌های متعددی بر مسئله بودن آن در ایران صحه گذاشته‌اند. لذا هدف این پژوهش، شناخت نحوه‌ی درک زنان از شرایط، زمینه‌ها و پیامدهای خشونت خانگی در زندگی آنان است. این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر روش نظریه‌ی زمینه‌ای است. پاسخگویان از طریق روش نمونه‌گیری ...
بیشتر
خشونت خانگی در تمامی جوامع، در تمامی گروه‌ها و طبقات اجتماعی مشاهده می‌شود و گزارش‌های متعددی بر مسئله بودن آن در ایران صحه گذاشته‌اند. لذا هدف این پژوهش، شناخت نحوه‌ی درک زنان از شرایط، زمینه‌ها و پیامدهای خشونت خانگی در زندگی آنان است. این پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر روش نظریه‌ی زمینه‌ای است. پاسخگویان از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند با معیار اشباع نظری از بین زنان مراجعه‌کننده به مراکز مثبت زندگی سازمان بهزیستی شهر ایلام انتخاب شده‌اند. از معیار مقبولیت برای اعتباریابی و برای اطمینان‌پذیری از روش ممیزی استفاده شد. دادهها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با 30 زن متأهل خشونت‌دیده، گردآوری شده و کدگذاری دادهها با استفاده از نرم افزار Nvivo12 انجام شده‌است. یافتهها حاکی از نقش عوامل خانوادگی همچون برهم‌کنش تنش‌آلود و ناهمترازی پایگاهی؛ عوامل اجتماعی نظیر مواجهه‌ی شبه کارناوالی با ازدواج؛ عوامل فرهنگی مانند تصورات مردسالارانه است. واکنشهای زنان عمدتاً انفعالی بوده و عادی‌انگاری نقش قربانی منفعل برای زنان، پیامد آن است. از برآیند مقوله‌ها، مقوله‌ی هسته‌ی «خشونت خانگی علیه زنان محصول هم‌آیندی درماندگی تجربه شده‌ی زنان و تصورات مردسالارانه» حاصل شد که حاصل مدیریت خانواده در بستر حفظ کارکردهای سنت مردسالارانه در کنار انتقال ساختاری خشونت در سازوکاری فرهنگی و مبتنی بر جامعه‌پذیری جنسیتی است.
علوم سیاسی
زهرا زمانی؛ حسن ملائکه؛ منصور حقیقتیان
چکیده
با توجه به پیچیده شدن روابط اجتماعی و سیاسی، منابع اطلاعاتی و آگاهی افراد جامعه که زنان نیمی از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهمی در توسعه انسانی و مشارکت‌های سیاسی- اجتماعی جامعه ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه ابزارهای نوین ارتباطی و آگاهی سیاسی زنان تهرانی، به بررسی رابطه سواد رسانه‌ای بر مؤلفه‌های آگاهی سیاسی ...
بیشتر
با توجه به پیچیده شدن روابط اجتماعی و سیاسی، منابع اطلاعاتی و آگاهی افراد جامعه که زنان نیمی از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهمی در توسعه انسانی و مشارکت‌های سیاسی- اجتماعی جامعه ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی رابطه ابزارهای نوین ارتباطی و آگاهی سیاسی زنان تهرانی، به بررسی رابطه سواد رسانه‌ای بر مؤلفه‌های آگاهی سیاسی زنان تهرانی شامل رویدادها، الگوها، سازمان‌ها و احزاب، شخصیت‌ها، خواسته‌ها، نیازها و حقوق زنان، کارکردهای نظام و تحلیل‌های سیاسی می‌پردازد. روش پژوهش، پیمایشی و اسنادی و جامعه آماری شامل کلیه زنان تهرانی بالای 20 سال به تعداد4369551 نفر و حجم نمونه 384 نفر بود. پرسشنامه‌ها به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی، توزیع و دادهها با استفاده از نرم‌افزار spss تحلیل شد. آنچه این پژوهش را از سایر تحقیقات انجام شده متمایز می‌سازد، برگزیدن سه نوع رسانه دیجتیال (وب‌سایت‌ها، وب‌پورتال‌ها و شبکه‌های اجتماعی) و نیز نمونه-گیری از میان جامعه شهری، بدون توجه به پایگاه‌های اقتصادی و اجتماعی زنان است. نتایج نشان می‌دهد، رابطه آماری معنادار (مستقیم) میان سواد رسانه‌ای دیجیتال و آگاهی سیاسی زنان تهرانی به ویژه در شاخص شناخت و درک آنان از مفاهیم سیاسی، الگوها و مکاتب سیاسی روز وجود دارد. این در حالی است که افزایش آگاهی سیاسی زنان می‌تواند تعاملات سیاسی آنها را تسهیل کرده و در صورت استمرارِ مشارکت، بستر شکل‌گیری گفتمان‌های متعدد و جدیدی را در جامعه فراهم نماید.
جامعه شناسی
عباس لطفی زاده؛ محمدجواد زاهدی مازندرانی
چکیده
در مقالة حاضر، تجربه‌های صمیمی سه نسل از زنان تبریزی در ارتباط با شرایط اجتماعی دوران جوانی‌شان مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به دگرگونی‌های اخیر در روابط اجتماعی و صمیمی جامعة ایرانی، مقالة حاضر قصد دارد ابعاد جدیدی از صمیمیت زناشویی را برجسته کرده و مورد تحلیل قرار دهد. روش تحقیق از نوع کیفی بوده، برای جمع‌آوری اطلاعات از ...
بیشتر
در مقالة حاضر، تجربه‌های صمیمی سه نسل از زنان تبریزی در ارتباط با شرایط اجتماعی دوران جوانی‌شان مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به دگرگونی‌های اخیر در روابط اجتماعی و صمیمی جامعة ایرانی، مقالة حاضر قصد دارد ابعاد جدیدی از صمیمیت زناشویی را برجسته کرده و مورد تحلیل قرار دهد. روش تحقیق از نوع کیفی بوده، برای جمع‌آوری اطلاعات از مصاحبه‌های روایتی و برای تحلیل دادهها از رویکرد نظریه‌پردازی زمینه‌ای استفاده شده است. این مقاله مدعی است که نوعی دگرگونی در شیوه‌های صمیمیت در طول سه نسل مورد بررسی رخ داده است. تحلیل یافتهها نشان می‌دهد که در نسل اول و تا حدی نسل دوم، نظارت اجتماعی شدید روی برهمکنش‌های اجتماعی منجر به تنظیم‌شده‌بودن زندگی صمیمی شده، اما در نسل سوم با اشاعة نیروهای مدرن به‌تدریج صمیمیت‌های ناب ظهور می‌یابند. همچنین، در نسل‌های اول و دوم برهمکنش‌های صمیمی در پشت‌صحنة اجتماعی انجام می‌گرفت، ولی با اشاعة نیروهای مدرن و کاهش آستانة شرم پرده‌های اجتماعیِ حوزة صمیمیت نازک‌تر شده، طوری که ابراز علنی صمیمیت نشانه‌ای از مدرن بودن تلقی می‌شود. می‌توان الگوی رایج در نسل‌های اول و دوم را با اصطلاح «صمیمیت سنتی» و الگوی رایج در نسل سوم را با اصطلاح «صمیمیت مدرن» توصیف کرد.
توسعه روستایی
مهتاب ولی زاده؛ فرحناز رستمی؛ نعمت اله شیری؛ مژگان خوش مرام
چکیده
پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی و فعالیت‌های کارآفرینانه زنان روستایی، تلاش در راستای ترویج کسب و کارهای کارآفرینانه در بین آنها را به امر مهمی مبدل نموده است. نظر به اینکه از یک سو نقطۀ آغازین راه‌اندازی یک کسب و کار، تشخیص فرصت است و از دیگر سو فرآیند تشخیص فرصت‌های کارآفرینی در بین زنان متفاوت از مردان است؛ لذا مطالعۀ حاضر با ...
بیشتر
پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی و فعالیت‌های کارآفرینانه زنان روستایی، تلاش در راستای ترویج کسب و کارهای کارآفرینانه در بین آنها را به امر مهمی مبدل نموده است. نظر به اینکه از یک سو نقطۀ آغازین راه‌اندازی یک کسب و کار، تشخیص فرصت است و از دیگر سو فرآیند تشخیص فرصت‌های کارآفرینی در بین زنان متفاوت از مردان است؛ لذا مطالعۀ حاضر با هدف واکاوی عوامل مؤثر بر تشخیص فرصت‌های کارآفرینی در بین زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد شهرستان کرمانشاه انجام شد. جامعۀ مورد مطالعه در این پژوهش، کلیۀ زنان عضو صندوق‌های اعتبارات خرد شهرستان کرمانشاه (N=626) بودند که بر اساس جدول بارتلت و همکاران، تعداد 201 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای با انتساب متناسب به عنوان نمونه‌های پژوهش انتخاب شدند. ابزار اصلی گردآوری دادهها، پرسشنامه‌ای بود که روایی و پایایی آن با استفاده از روایی محتوا و روایی همگرا و پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ به تأیید رسید. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده از نرم‌افزارهایSPSS و Smart PLS بهره گرفته شد. یافته‌های مطالعه نشان داد که آموزش-های کارآفرینانه، سرمایه اجتماعی و مهارتهای کارآفرینی از عوامل تأثیرگذار بر فرصت‌های کارآفرینی در بین زنان روستایی عضو صندوق‌های اعتبارات خرد شهرستان کرمانشاه بودند.
اکولوژی و محیط زیست
جواد معصومی؛ محسن آذین جم
چکیده
عملکرد محیط‌زیستی نه تنها در راستای تقویت مشروعیت اجتماعی عمل می‌کند، بلکه منجر به مزیت رقابتی نیز می‌شود، زیرا باعث افزایش بهره‌وری، و تحریک نوآوری در فعالیت‌های عملکرد محیط‌زیستی می‌شود. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش حضور زنان در هیئت مدیره بر عملکرد محیط‌زیستی شرکت‌ها می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، داده‌های 160 شرکت پذیرفته ...
بیشتر
عملکرد محیط‌زیستی نه تنها در راستای تقویت مشروعیت اجتماعی عمل می‌کند، بلکه منجر به مزیت رقابتی نیز می‌شود، زیرا باعث افزایش بهره‌وری، و تحریک نوآوری در فعالیت‌های عملکرد محیط‌زیستی می‌شود. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش حضور زنان در هیئت مدیره بر عملکرد محیط‌زیستی شرکت‌ها می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، داده‌های 160 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1394 تا 1398 جمع‌آوری و مورد تحلیل قرار گرفت. روش پژوهش از نوع رگرسیون لاجیت و داده‌های تابلویی می‌باشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که وجود زنان در هیئت مدیره شرکت‌های بورسی موجب افزایش عملکرد محیط‌زیستی آنها شده است. وجود زنان در هیئت مدیره می‌تواند توانایی شرکت را در ایجاد و جذب منابع مختلف (مانند؛ دانش، ارتباطات، شهرت، و اطلاعات) برای انجام مسئولیت‌های مدیران به نمایندگی از منافع سهام‌داران افزایش دهد. ترکیبی از مهارتهای ناشی از حضور زنان در هیئت مدیره منجر به ایجاد تخصص لازم برای توجه و تمرکز در زمینه‌های مشاوره، مشروعیت و کانال‌های ارتباطی را فراهم می‌سازد و علاوه بر موارد اشاره شده میزان توجه شرکت را به مسائل پیچیده محیط‌زیستی افزایش داده و منجر به بهبود عملکرد محیط‌زیستی شرکت‌ها می‌شود. بنابراین، این پژوهش جهت‌گیری ارزشمندی را برای شرکت‌هایی فراهم می‌کند که برای بهبود حضور زنان در هیئت مدیره و عملکرد محیط‌زیستی خود تلاش می‌کنند.
مرجان رشوند سرخکوله؛ فاطمه وجدانی
چکیده
رسانه‌های ارتباطی نوین از جمله عوامل مهمی هستند که ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان را تحت تاثیر قرار داده، و در صورت استفاده نادرست، می‌توانند زمینه‌ساز گسترش الگوهای آسیب‌زا در تعاملات دو جنس، از جمله دوستی دختر و پسر را فراهم آورند. برای مدیریت دقیق‌تر این مساله، بررسی جزئیات تاثیر این رسانه‌ها ضروری است. هدف از این تحقیق، بررسی ...
بیشتر
رسانه‌های ارتباطی نوین از جمله عوامل مهمی هستند که ارزش‌ها و نگرش‌های جوانان را تحت تاثیر قرار داده، و در صورت استفاده نادرست، می‌توانند زمینه‌ساز گسترش الگوهای آسیب‌زا در تعاملات دو جنس، از جمله دوستی دختر و پسر را فراهم آورند. برای مدیریت دقیق‌تر این مساله، بررسی جزئیات تاثیر این رسانه‌ها ضروری است. هدف از این تحقیق، بررسی رابطه میان مصرف فرهنگی (مطالعه کتاب، استفاده از ماهواره و همچنین، استفاده از شبکه‌های مجازی) و نگرش جوانان به روابط دوستی دختر و پسر است. هم چنین، شناسایی متغیرهایی که می‌توانند بر شدت و ضعف تاثیرپذیری جوانان از این کالاهای فرهنگی موثر باشند، مد نظر بوده است. تحقیق حاضر یک پیمایش مقطعی است که در سال 1397 به انجام رسیده و جامعه آماری آن شامل دختران هرگز ازدواج‌نکرده 34-20 ساله شهر تهران است. بر اساس یافتهها، بیش‌ترین نگرش مثبت به این نوع روابط در میان رده سنی 24-20 ساله مشاهده شد. نتایج تحلیل دومتغیره نشان داد که بین سن افراد، تحصیلات، ابعاد مختلف متغیر دینداری و میزان مطالعه کتاب با نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر رابطه عکس وجود دارد. در حالی که بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، استفاده از ماهواره و ساکن مناطق بالا بودن و نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر رابطه مستقیم وجود دارد. نتایج تحلیل چندمتغیره یافتهها نشان داد که با حضور متغیر دینداری، متغیرهای سن، تحصیلات و منطقه محل سکونت معناداری خود را از دست می‌دهند. همچنین مهم‌ترین متغیرهای تاثیرگذار بر نگرش دختران به روابط دوستی دختر و پسر به ترتیب اهمیت متغیرهای دینداری، میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، میزان استفاده از ماهواره و میزان مطالعه کتاب بوده است. با توجه به یافتهها، مهم‌ترین استراتژی‌های تقویت وضعیت فرهنگی جوانان مربوط به دو حوزه مدیریت مصرف شبکه‌های اجتماعی و تقویت دینداری است. در این راستا تولید محتوای ارزشمند متناسب با نیاز و سلیقه نسل جوان در فضای سایبر، تقویت سواد رسانه‌ای در مدارس و دانشگاه‌ها و در نهایت، تربیت دینی کارآمدتر و موثرتر نسل جوان به ویژه تحکیم اعتقادات دینی پیشنهاد می‌شود.
علوم سیاسی
سیده آمنه میرخوشخو؛ سهیلا صادقی فسائی
چکیده
یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در افزایش مشارکت زنان در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری، بررسی موانع و محدودیت‌های حضور ایشان در مدیریت سطوح کلان کشور است. پرسش اصلی این است چه عوامل و ویژگی‌هایی موجب وضعیت کنونی عدم اقبال به حضور زنان در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری می‌شود؟ در پاسخ به این پرسش، پژوهش‌های متعددی به بررسی وضعیت موجود حضور زنان ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در افزایش مشارکت زنان در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری، بررسی موانع و محدودیت‌های حضور ایشان در مدیریت سطوح کلان کشور است. پرسش اصلی این است چه عوامل و ویژگی‌هایی موجب وضعیت کنونی عدم اقبال به حضور زنان در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری می‌شود؟ در پاسخ به این پرسش، پژوهش‌های متعددی به بررسی وضعیت موجود حضور زنان در دستگاه‌های حکومتی و قوای سه‌گانه بالاخص هیات دولت و مجلس شورای اسلامی پرداختند. اما عموم این مطالعات با تمرکز بیش از حد بر شناسایی موانع "لحظه ورود زنان" به مناصب سیاسی کلان، نتوانسته‌اند تاثیر روندهای سیاسی را با توجه به ساختار سیاسی کشور و پیچیدگی ابعاد سیاسی و فرهنگی آن آشکار سازند. پژوهش حاضر به بررسی علل و عوامل موثر در محدودیت‌های کنشگری زنان پس از ورود و تصدی مدیریت سیاسی سطوح کلان در دو طیف سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا می‌پردازد. جهت ایضاح مطلب، از دیدگاه و نظرات بانوانی که تجربه مستقیم حضور در پست‌های کلان مدیریت سیاسی از جمله هیات دولت و مجلس شورای اسلامی داشته‌اند، استفاده شد. با اتخاذ روش مصاحبه نیمه ساختاریافته و تحلیل کیفی دادهها از طریق تحلیل تماتیک، عوامل و محدودیت‌های کنشگری سیاسی-مدیریتی مورد شناسایی و تبیین قرار گرفتند.
اکولوژی و محیط زیست
معصومه جرجانی؛ سمیه باصری؛ فریده آفرین
چکیده
کشور ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه در معرض تهدیدهای زیست محیطی قرار دارد. با توجه به نقش مهم زنان در مدیریت منابع پایدار در خانواده، با نیم‌نگاهی به حضور پررنگ آنها در جامعه و سهم فعلی‌شان در نظام آموزشی کشور، توانمندسازی آنان در بحث توسعه پایدار و طراحی پوشاک برای آنها منطبق بر معیارهای حفظ محیط زیستی، حائز اهمیت است. ...
بیشتر
کشور ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه در معرض تهدیدهای زیست محیطی قرار دارد. با توجه به نقش مهم زنان در مدیریت منابع پایدار در خانواده، با نیم‌نگاهی به حضور پررنگ آنها در جامعه و سهم فعلی‌شان در نظام آموزشی کشور، توانمندسازی آنان در بحث توسعه پایدار و طراحی پوشاک برای آنها منطبق بر معیارهای حفظ محیط زیستی، حائز اهمیت است. در این راستا در پژوهش حاضر با روش توصیفی-پیمایشی تلاش شد تا با استفاده از ضایعات کشاورزی برای رنگرزی و زائدات پارچه‌ها در طراحی و دوخت پوشاک اجتماعی زنان یعنی مانتو، متناسب با زیرساخت‌ها و امکانات موجود در کشور و با تکیه بر فرهنگ اصیل گذشته در جهت توسعه پایدار گامی برداشته شود. کنش رفتاری و ذهنیت مصرف‌کنندگان نسبت به مؤلفه‌های طراحی از طریق پرسشنامه در میان دختران دانشکده هنر دانشگاه سمنان ارزیابی شد. حجم نمونه 102 نفر بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ارزیابی نتایج پژوهش نشان داد که تمام مؤلفه های مانتوها به غیر از مؤلفه اندامی بودن، توسط جامعه آماری پذیرفته شده و میزان آگاهی دختران از اصول توسعه پایدار پوشاک، بر میزان رضایت مندی آنها از طراحی‌های انجام شده اثر مثبت دارد. این موضوع ضرورت برنامه ریزی بیشتر در این زمینه را نشان می دهد.
علوم سیاسی
هدی السادات واعظی؛ علی علی حسینی
چکیده
از اواسط قرن بیست میلادی؛ به دنبالِ فراگیری فرآیند جهانی شدن و فرهنگ سیاسی دموکراتیک، غالب مردم و زنان در کشورهای مختلف، امکان مشارکت سیاسی موثر و ورود به عرصه‌ی سیاست را یافتند. بویژه از قرن بیست و یکم میلادی به این سو، روند افزایش حضور زنان در سیاست (البته گرچه با کم و کیف‌های متفاوت) به عنوان پدیده‌ای کلی در غالب کشورهای جهان در ...
بیشتر
از اواسط قرن بیست میلادی؛ به دنبالِ فراگیری فرآیند جهانی شدن و فرهنگ سیاسی دموکراتیک، غالب مردم و زنان در کشورهای مختلف، امکان مشارکت سیاسی موثر و ورود به عرصه‌ی سیاست را یافتند. بویژه از قرن بیست و یکم میلادی به این سو، روند افزایش حضور زنان در سیاست (البته گرچه با کم و کیف‌های متفاوت) به عنوان پدیده‌ای کلی در غالب کشورهای جهان در حال گسترش بوده است. با توجه به اهمیت قدرت سیاسی به عنوان تعیین کننده، کنترل کننده و مدیریت کننده عرصه‌های مختلف زندگی بشر، حضور زنان در عرصه قدرت سیاسی و مشارکت سیاسی در سطوح عالی تصمیم ساز و مدیریت کلان، از موثرترین گام‌ها در راستای اعتلاء جایگاه و حقوق ایشان به شمار می رود و جلب مشارکت سیاسی و اعتماد سیاسی زنان به نظام سیاسی علاوه بر تحقق توسعه سیاسی به افزایش مقبولیت نظام سیاسی و بهبود وجه بین‌المللی نظام سیاسی مربوط در سطح نظام بین‌الملل منجر می گردد. در این راستا این پژوهش توصیفی - تحلیلی با استفاده از شیوه گردآوری اسنادی و تحلیل و مقایسه برخی آمارهای خارجی و داخلی، درصدد پاسخ‌دهی به این پرسش است که با عنایتِ به روند وضعیت جهانی حضور زنان در مناصب سیاسی، وضعیت حضور زنان در قدرت سیاسی و مناصب سیاسی ایران چگونه است و امکانات برای حضور بیشتر زنان در مناصب جمهوری اسلامی ایران چیست؟. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که کشور ایران از نظر زیرشاخصِ مربوط به حضور زنان در مناصب سیاسی (زیرشاخص توانمندسازی سیاسی)، حتی نسبت به بسیاری از نظام‌های محافظه کار منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، در جایگاه نامناسبی قرار دارد و با توجه به روند افزایشی ثبت نام و درخواست و کاندیداتوری زنان ایرانی در انتخاباتی از قبیل انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات مجلس خبرگان و انتخابات ریاست جمهوری و افزایش سطح تحصیلات زنان ایرانی و افزایش رتبه کشور ایران در زیرشاخص جهانی دستیابی به امکانات آموزشی و تلاش رو به رشد زنان ایرانی برای مشارکت سیاسی در سطح نخبگان قدرت و بویژه با توجه به فراگیری فرآیند جهانی شدن و فرهنگ سیاسی دموکراتیک در عصر ارتباطات و به‌تبع اثرپذیری بیشتر کشورها و جوامع از آن از جمله ایران؛ با افزایش تقاضای زنان برای نقش آفرینی موثر در عرصه مناصب عالی سیاسی ایران مواجه خواهیم شد. در این راستا، بایستی بر امکاناتی از قبیل: رشد تحصیلات تکمیلی آکادمیک زنان ایرانی در رشته‌های مربوط با حوزه‌‌ی مدیریت سیاسی، تحققِ حداقل سابقه‌ی کاری سیاسی (تخصصی) زنان ایرانی برای دستیابی به مناصب سیاسی عالی با گذشتِ حدود چهار دهه از ثبات انقلاب اسلامی، پتانسیل نهفته آرمان انقلاب اسلامی مبنی بر تقابلِ با نگاه ابزاری به جنسیت زنانه و پذیرش حضور زنان در عرصه قدرت اجتماعی سیاسی توسط جامعه‌‌ی در حال گذار ایرانی تکیه کرد و از تاثیر موانعی که زنان را از دستیابی به مناصب بازداشته است، با راهکارهایی از قبیل: اتخاذ تدابیر و ابتکارات حمایتی نظام سیاسی در راستای افزایش سهم زنان در مناصب سیاسی و بهبود وجه بین‌المللی خود، فرهنگ سازی در پروسه اجتماعی کردن در راستای نمایندن عرصه سیاست به عنوان عرصه حضور دو جنس و افزایش خود باوری زنان، کاست.
مطالعات زنان
سیما رییسی؛ حسین تفضلی؛ محمد توحیدفام؛ احمدرضا طاهری
چکیده
چکیده:
در هر جامعه ای مشارکت سیاسی گروه‌های اجتماعی بر پایه ساختارهای اجتماعی و فرهنگی آن جامعه شکل می‌گیرد که مشارکت را معقولانه یا سنتی می‌کند. مشارکت سیاسی زنان بلوچ نیز بر همین پایه شکل گرفته است در این راستا با توجه به سوال حاضر که نظام قشربندی بلوچستان ، چگونه مشارکت سیاسی زنان بلوچ را تحت شعاع خود قرار داده است؟،سعی شد، مشارکت ...
بیشتر
چکیده:
در هر جامعه ای مشارکت سیاسی گروه‌های اجتماعی بر پایه ساختارهای اجتماعی و فرهنگی آن جامعه شکل می‌گیرد که مشارکت را معقولانه یا سنتی می‌کند. مشارکت سیاسی زنان بلوچ نیز بر همین پایه شکل گرفته است در این راستا با توجه به سوال حاضر که نظام قشربندی بلوچستان ، چگونه مشارکت سیاسی زنان بلوچ را تحت شعاع خود قرار داده است؟،سعی شد، مشارکت سیاسی زنان بلوچ با توجه به قشربندی‌های اجتماعی مورد مطالعه قرار گیرد. پژوهش مزبور با روش زمینه ای همچنین با تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه‌گیری هدفمند از یازده نفر زن و مرد بلوچ انجام گرفت.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مشارکت سیاسی زنان بلوچ تحت شعاع قشربندی‌های اجتماعی بلوچستان بوده است. با وجود این که عوامل زمینه‌ای همانند: مردسالاری، جامعه پذیری جنسیتی، انگاره‌های مذهبی و پیشینه‌های تاریخی و ذهنی مشابه هستند اما مشارکت زنان با توجه به قشربندی‌های اجتماعی هر بخش از منطقه بلوچستان شکل گرفته‌اند. برحسب قشربندی‌های اجتماعی از جمله: قشر بندی طائفه‌ای در شمال بلوچستان، قشربندی کاست طبقاتی در مرکز و جنوب بلوچستان و قشربندی اقتصادی و طائفه‌ای در ساحل بلوچستان که مشارکت سیاسی نه تنها زنان بلکه همه مردم منطقه را تحت تاثیر خود قرار داده است.
همچنین در پژوهش حاضر از نظریه قشربندی اجتماعی " ماکس وبر" و سه شاکله آن « ثروت، قدرت و منزلت »نیز بهره گرفته شد. سه شاکلۀ نظریۀ قشربندی ماکس وبر در قشربندی اجتماعی بلوچستان و مکانیزمی که این قشربندی را در مشارکت سیاسی زنان دخیل می‌کند، صدق دارند. بدین معنا که مشارکت سیاسی زنان در منطقۀ بلوچستان به لحاظ فهم کیفی از این مشارکت به کنشی جمعی از سوی طبقات صاحب‌نفوذ و برتر در این منطقه بدل شده است. آن چه که در نهایت از این حضور زنانه قابل برداشت است، تداوم سلسله مراتب اجتماعی پیشین، البته این بار با بهره گیری از ابزارهای دموکراتیک نوین است.
بر مبنای روش زمینه ای و پدیده مرکزی به دست آمده یعنی « گذشته‌گرایی »، قشربندی اجتماعی منطقه بلوچستان با وجود تحولات تکنولوژی، آموزشی و... هنوز براساس قشربندی‌های اجتماعی پیشین خود بوده و تغییر چندانی در قشربندی‌های اجتماعی بخش‌های منطقه بلوچستان اتفاق نیفتاده است. از جهت دیگر چنین تمایلی به گذشته‌گرایی در ساختار فرهنگی بلوچستان، موجب فقدان شایسته‌سالاری در رقابت‌های سیاسی و اجتماعی شده است؛ به عنوان مثال تحصیلات و تخصص کاندیداها و مشارکت‌کنندگان نقش بسزایی را در معادلات سیاسی بلوچستان بازی نمی‌کند. بر این اساس می‌توان گفت «گذشته‌گرایی» از عوامل تداوم توسعه نیافتگی در منطقه بلوچستان شده است و در همین حال توسعه نیافتگی نیز موجب باز تولید گذشته-گرایی در این منطقه گردیده است. در واقع شاهد یک رابطۀ رفت و برگشتی میان این دو مفهوم هستیم که در یک دور باطل دیگری را محقق می‌کنند.
اگرچه این پژوهش به منظور بررسی مشارکت سیاسی زنان بلوچ انجام شده‌است، اما نتایج پژوهش کیفی که به ابعاد پنهان و پیچیده‌تر این مشارکت معطوف بود مدلی از مشارکت را توصیف کرد که نه تنها زنان، بلکه کلیت مشارکت سیاسی در جامعۀ بلوچستان را معنا می‌بخشد. در این بستر مشارکت زنان نیز نه بر مبنای جنسیت آنها، بلکه بر اساس وابستگی به طبقات خاص و در برخی موارد حتی به‌عنوان ابزاری در اختیار آن طبقه معنا می‌شود.
واژگان کلیدی:
مشارکت سیاسی، قشربندی‌های اجتماعی، زنان بلوچ، گذشته‌گرایی، روش زمینه‌ای.
مطالعات زنان
حجیه بی بی رازقی نصرآباد؛ سوسن باستانی
چکیده
در سال‌های اخیر با توجه به کاهش سطح باروری و تغییر الگوهای فرزندآوری در ایران و پیامدهای جمعیتی اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن، در نظام سیاستگذاری تلاش هایی در جهت حمایت از خانواده و حمایت از زنان شاغل صورت گرفته است. یکی از برنامه و طرح‌هایی که به منظور حمایت از زنان شاغل و افزایش باروری در کشور انجام شد، افزایش طول مرخصی از شش ماه به ...
بیشتر
در سال‌های اخیر با توجه به کاهش سطح باروری و تغییر الگوهای فرزندآوری در ایران و پیامدهای جمعیتی اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن، در نظام سیاستگذاری تلاش هایی در جهت حمایت از خانواده و حمایت از زنان شاغل صورت گرفته است. یکی از برنامه و طرح‌هایی که به منظور حمایت از زنان شاغل و افزایش باروری در کشور انجام شد، افزایش طول مرخصی از شش ماه به نه ماه بوده است. دراین مطالعه با هدف شناخت درک مادران شاغل از مرخصی زایمان تلاش شد تا از دریچه نگاه مادران شاغل که گروه هدف این سیاست هستند، به درکی از اثرات این سیاست در کاهش نابرابری‌های شغلی در بخش دولتی و خصوصی، تداوم مشارکت زنان در بازار کار، ارتقا سلامت اعضای خانواده، توسعه رفاه اقصادی خانواده، حفظ ارزش‌های شغلی مادران، رضایت مادران شاغل و کاهش تعارض کار- خانواده دست یابیم.
رویکرد این پژوهش کیفی است. افراد موردمطالعه شامل 25 زن شاغل با تجربه مرخصی زایمان ساکن شهر تهران است که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با حداکثر تنوع به لحاظ سن، تعداد فرزندان، نوع سمت، نوع قرارداد و بخش شغلی انتخاب و بر اساس سطح اشباع نظری تعیین شدند. شیوه‌ی گردآوری دادهها مصاحبه عمیق است که در پاییز و زمستان سال 1400 انجام شد. این پژوهش در شرایط همه‌گیری کرونا اجرا شد، لذا این وضعیت هم بر نحوه گردآوری اطلاعات و هم طول مدت اجرای تحقیق تاثیر گذاشت. لذا تعدادی از مصاحبه‌ها حضوری و تعدادی تلفنی انجام شد. روش تحلیل یافتهها، تحلیل مضمون است که به سه شیوه کدگذاری باز، محوری و انتخابی استخراج شدند.
از فرایند تحلیل دادهها مبتنی بر رویکرد براون مقوله هسته «دوگانگی در تجربه مرخصی زایمان » حاصل شد که برخاسته از دو مضمون «تجربه دووجهی زنان از فرصت مرخصی زایمان» و «تناقضات در سیاست و برنامه‌های اجرایی» است مقوله « تجربه دو وجهی زنان از فرصت مرخصی زایمان » حاصل سه زیر مضمون «تقویت نهاد خانواده»، «تردید در تصمیم گیری» و «ناامنی شغلی» است که تجربه دوگانه را نمایان می‌سازند. بر اساس یافتهها «مهارتهای مدیریت بدن»، «ارتقاء سلامت زیستی کودک» «ایفای با کیفیت نقش مادری» و «کمک به تعادل کار- خانواده» گویای درک زنان از مرخصی زایمان به مثابه فرصتی برای تقویت نهاد خانواده است، لیکن تردید در تصمیم‌گیری که ناشی از «ترس از جدایی از فرزند» و «تردید در بازگشت به کار» است و ناامنی و تنزل موقعیت شغلی نیز بخش مهمی از تجربه مادران است. درک مادران شاغل از نحوه اجرای برنامه نیز بیانگر متناقض‌بودن آن است که از سه زیرمضمون «نابسندگی قانونگذاری»، «تن‌ندادن بخش خصوصی» و «گشودگی بخش دولتی» احصا شد.
بر اساس تجربه زیسته مادران در این مطالعه سیاست مرخصی زایمان از یک سو به بهزیستی و رفاه زنان و خانواده کمک کرده است و رضایت خاطر مادران را از جهت تامین رفاه و آرامش مادر و کودک و ترمیم سلامت آنها فراهم نموده‌است. از سوی دیگر منشا برخی نگرانی ها و ترس ها و عدم اطمینان ها شده است و به دلیل تناقضات در سیاست ها و برنامه‌های اجرایی در فراهم نمودن امنیت خاطر و رفاه و بهزیستی مادران شاغل نیز دچار ضعف‌های متعددی است. البته شرایط خانوادگی، اقتصادی، محیط کار، شرایط جسمی مادر و فرزند و میزان آگاهی و توانمندی مادران در چگونگی درک و مواجهة با مسائل مرتبط با ایفای همزمان نقشهای شغلی و خانوادگی تجربه متنوعی از فرصت مرخصی زایمان را برای زنان رقم زده است.
در همین ارتباط مرور سیاست‌های مرتبط با حمایت از زنان شاغل نشان می‌دهد قوانین حمایتی خوبی در کشور وجود دارد. قوانین موجود از جمله ساعت شیردهی، خدمت پاره وقت، خدمات نگهداری کودکان، کاهش ساعات کار بانوان دارای شرایط خاص می‌تواند در کنار مرخصی زایمان تاثیر زیادی در پیشگیری از بروز مسائل فردی و خانوادگی داشته باشد، بااین‌حال علاوه بر ابهام در قوانین، ضمانت اجرایی این سیاست ها و قوانین مشخص نشده و بعضا اجرای آن را به اختیار سازمان شغلی واگذار نموده است و از این رو باعث عدم تحقق مطلوب سیاست‌های حمایتی مختلف از مادران شاغل شده‌است. نتیجه اینکه سیاست مرخصی زایمان با توجه به نیازها و شرایط مادران، کودکان و کارفرمایان نیازمند بررسی، نظارت و بازطراحی است.
جامعه شناسی
محمود محمدی
چکیده
ادراک و تجربه از جنسیت به مثابه الگوی تثبیت شده می‌تواند بر کنش‌های اجتماعی و تربیتی افراد نقش مهمی داشته باشد. این مقاله به بررسی تجربیات زیسته دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان از دخترانگی می‌پردازد. روش پژوهش، روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی است. نمونه مورد بررسی 22 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان هستند. تعداد نمونه‌های ...
بیشتر
ادراک و تجربه از جنسیت به مثابه الگوی تثبیت شده می‌تواند بر کنش‌های اجتماعی و تربیتی افراد نقش مهمی داشته باشد. این مقاله به بررسی تجربیات زیسته دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان از دخترانگی می‌پردازد. روش پژوهش، روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی است. نمونه مورد بررسی 22 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان هستند. تعداد نمونه‌های مورد بررسی بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شدند. روش جمع آوری داده ها، روش مصاحبه نیمه ساختار یافته است. روش تحلیل دادهها، روش تحلیل مضمون است. پس از جمع آوری داده ها ، روایتهای دانشجویان از دخترانگی کدگذاری و مقوله بندی شدند. پس از کدگذاری 6 مقوله و 3 مضمون اصلی استخراج شد. مضامین اصلی استخراج شده شامل ویژگی‌های دخترانگی، مسائل دخترانگی و عاملیت دخترانگی است. بررسی تجربیات زیسته دختران نشان می دهد که اگر چه نمونه های بررسی شده برخی از ویژگی‌های احساسی و رفتاری مرسوم دخترانگی را بازتولید می‌کنند، اما روایتهای دانشجویان از دخترانگی نشان می دهد که آنها به دلیل دختر بودن با محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی در جامعه مواجه هستند. همچنین آنها در زندگی اجتماعی و روزمره احساس بی‌عدالتی و تبعیض می‌کنند. دانشجویان مورد بررسی از تصورات غلط اجتماعی که نسبت به دختران وجود دارد ناراضی بوده و خواستار عاملیت و کنشگری بیشتر دختران در جامعه هستند.
