نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار جمعیت‌شناسی، مؤسسۀ تحقیقات جمعیت کشور، تهران، ایران

چکیده

این مطالعه با هدف شناسایی زمینه‌های تعارض کار-خانواده و شیوه‌های برقراری تعادل میان نقش‌های شغلی و خانوادگی انجام شد. رویکرد این پژوهش کیفی و روش آن پدیدارشناسی بود. افراد مورد مطالعه شامل 27 زن دارای فرزند زیر 12 سال شاغل در شهرداری شهر تهران است که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و با حداکثر تنوع به‌لحاظ سن، تعداد فرزندان، نوع سمت و نوع قرارداد، انتخاب و براساس سطح اشباع نظری تعیین شدند. شیوۀ گردآوری داده‌‌های مصاحبۀ عمیق به‌صورت انفرادی و حضوری و روش تحلیل یافته‌‌ها، تحلیل مضمون است که به سه شیوۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی استخراج شدند. براساس یافته‌های مطالعه زمینه‌های تعارض در 8 خرده‌مضمون و 3 مضمون اصلی «رویکرد جنسیتی نابرابر در عرصه‌های خصوصی و عمومی»، «الزامات شغلی بالا» و «ر‌هاشدگی و در حاشیه‌ ماندن سیاست‌های حمایت از خانواده و فرزندآوری» قرار می‌گیرد. راهکار‌های مادران شاغل برای ایجاد سازگاری که از مجموع 95 مفهوم اولیه و 18 زیرمضمون‌‌ استخراج‌شده‌اند، در دو مضمون اصلی تحت عنوان «عقلانیت کرانمند» و «شکل‌گیری تمهیدات غیر‌سنتی سازمانی» دسته‌بندی‌شده‌اند. درمجموع درحالی‌که ابتکارات سیاست‌گذاری می‌تواند در کمک به زنان برای سازگاری نقش‌های دوگانه مؤثر باشد، بسیاری از زنان هنوز این مسائل را در سطح فردی یا شخصی حل می‌کنند و احساس می‌کنند سیاست‌های اتخاذشده ازسوی سازمان کافی نیست و یا ضمانت اجرایی ندارد و به همین دلیل به‌طور ملموس بر زندگی آنها تأثیر نگذاشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Sources of Conflict between Work and Family Roles and Its Coping Strategies: A Case Study of Employed Women in Tehran Municipality

نویسنده [English]

  • Hajiieh Bibi Razeghi Nasrabad

National Institute for Population Research

چکیده [English]

This study aims at identifying the areas of work-family conflict as well as the ways to balance work and family plans. Its approach is qualitative, and its methodology is based on phenomenology. The sample involves 27 women with children under 12, who work in Tehran Municipality. They are selected through purposive sampling with maximum variety in terms of age, number of children, position, and type of contract, then to be determined based on the theoretical saturation level. The data collection method is in-depth interview and the analysis method is thematic analysis, extracted in three methods of open, axial, and selective coding. Based on this study’s findings, the areas of conflict are divided into 8 sub-themes and 3 main themes: "high job requirements", "unequal gender approach in the private and public spheres", and "abandonment and marginalization of policies for family and childbearing ". Working mothers also make great efforts to adapt and use a variety of strategies. These strategies, extracted from a total of 95 basic concepts and 18 sub-themes, are classified into two main themes, namely "bounded rationality" and "formation of non-traditional organizational arrangements". In general, while policy initiatives can be effective in helping women adapt to dual roles, many women still address these issues on an individual or personal level. Working women feel that the policies adopted by the organization are insufficient and have no executive guarantee; therefore, they do not affect their lives significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women
  • Family
  • Balance
  • Conflict
  • Work
  • Municipality
  • Population Policy
  • Tehran
[1] بات، الیزابت (1373). نقش‌های زناشویی و شبکه اجتماعی، ترجمۀ حسن پویان، تهران: چاپخش.
[2] پرویزی، جواد (1388). «نقش تشکیل خانواده در رشد فردی و اجتماعی»، راه تربیت، شماره 9: 72-59.
[3] توانگر، حسین؛ الحانی، فاطمه و ونکی، زهره (1391). «شیوه‌های مقابله‌ای تعارض کار/ خانواده در پرستاران: یک مطالعۀ کیفی». مجلۀ مراقبت پرستاری و مامایی ابن‌سینا. شمارۀ ۲۰ (۱): ۱۴-.۲۴
[4] حیدری، آرمان و حمیده دهقانی (1395). «بررسی کیفیِ پدیدۀ تعارض خانواده – کار و چگونگی مدیریت آن در بین زنان معلمِ متأهلِ شهر دلوار»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 27(3): 40-15.
[5] رازقی نصرآباد، حجیه بی‌بی، حسینی، زینب (1398). «مطالعۀ تجربۀ ایفای هم‌زمان نقش شغلی-خانوادگی در ماداران شاغل دارای فرزند خردسال»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 30(3): 134-109.
[6] رازقی نصر آباد، حجیه بی بی، علی مندگاری، ملیحه، محمدی پور ندوشن، علی. (1394). «بررسی تعارض کار-خانواده و رابطه آن با رفتار باروری ( مطالعه ای در بین زنان شاغل در اداره آموزش و پرورش شهر یزد)»،  نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، شمارۀ 10 (19): 193-165.
[7] ربانی خوراسگانی، علی؛ قیصریه نجف‌آبادی، فرشته؛ الهی‌دوست، سعیده (1392). «مطالعه‌‏ای دیدارشناسانه دربارۀ تجربۀ زیستۀ مدیران زن در اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 24(4): 41-19.
[8] رفعت‏‌جاه، مریم، خیرخواه، فاطمه (1391). «مسائل و چالش‌های اشتغال زنان در ایران از دیدگاه شاغلان پست‏های مدیریتی»، مطالعات توسعۀ اجتماعی -فرهنگی. شمارۀ ۱ (۲): ۱۳۰-.۱۵۶
[9] رنانی، محسن، سرمدی، حامد، شیخ‎انصاری، مجید (1395). «نقد عقلانیت کلاسیک؛ رویکرد عقلانیت محدود (مرزبندی‎شده) سایمون»، بررسی مسائل اقتصاد ایران، شمارۀ 3(2): 93-71.
[10] عسکری روح الله، زارع ریحانه، طائف الهام، باغیان نجمه، رفیعی سیما. (1397) ارزیابی سطح تعارض کار - خانواده درک‌شده در کارکنان بیمارستان شهید صدوقی یزد. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. شکتره 12 (2) :۶۱-۵۴
[11] علیزاده، مرجان (1389). «نقش اشتغال زنان در توسعه»، نشریۀ علمی زن و فرهنگ، شمارۀ 2 (5): 59-49.
[12] فتحی‌پور، پری، رسول زاده اقدم، صمد. (1396). «بررسی تعارض کار، خانواده- کار در بین زنان شاغل در نهادهای دولتی شهر تبریز». مطالعات جامعه شناسی، شمارۀ 10(36): 48-31
[13] قاسمیانی، شبنم؛ پوررضا، ابوالقاسم؛ محمودی، محمود (1396). «بررسی سطح تعارض و استراتژی‌های مدیریت تعارض در بین پرستاران بیمارستان‌های عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران»، پیاورد سلامت، شمارۀ ۱۱ (۱): ۳۰-۲۰.
[14] کرد، مژگان؛ عطاران، محمد؛ منصوریان، یزدان (1391) «بررسی تجربۀ دبیران زن از ایفای هم‌زمان نقش کار-خانواده و تأثیر آن بر چگونگی تدریس آن»، مطالعات اجتماعی-روان شناختی زنان، شمارۀ 10(1): 147-125.
[15] مرکز آمار ایران (1400). «روند میزان باروری در ایران»، قابل دسترس در:
[16] محمدپور، احمد. (1393). «بسترها، پیامدها و سازگاری زنان مطّلقه‌ی شهر تهران (یک مطالعۀ پدیدارشناسانه)»،  مشاوره و روان درمانی خانواده، شمارۀ 4(1): 180-135.
[17] نظامی علی، گیوریان حسن (1395). «بررسی تأثیر سرمایه روانشناختی بر فرسودگی شغلی پرستاران در یک بیمارستان نظامی شهر تهران». ابن سینا، شمارۀ 18 (1): 51-44.  
[18] Allan, C., Loudoun, R. & Peetz, D (2007). "Influences on work/non-work conflict". Journal of Sociology, 43(3): 219–239.
[19] Annor, F (2014) "Managing work and family demands: The perspectives of employed parents in Ghana", in: Z. Mokomane (Ed), Work- Family Interface in SubSaharan Africa, Cambridge: University of Cambridge, Pp. 17-36.
[20] Ashforth, B. E., Kreiner, G. E., & Fugate, M (2000). "All in a day's work". Academy of Management Review, 25, 472-491.
[21] Braun, V. & Clarke, V (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
[22] Clark , S.C (2000). "Work/Family Border Theory: A New Theory of Work/Family Balance", Human Relations, 53(6): 747:770.
[23] Connolly, S. and Gregory, M (2008). "The Price of Reconciliation: Part-Time Work, Families and Women's Satisfaction", Economic Journal, 118( 526): F1-F7.
[24] Crouter, A (1984). "Participative work as an influence on human development". Journal of Applied Developmental Psychology, 5: 71-90.
[25] Dex and Bukodi (2012)."The Effects of Part-Time Work on Women's Occupational Mobility in Britain: Evidence from the 1958 Birth Cohort Study", National Institute Economic Review 222(1):R20-R37.
[26] Dorothy A. M., Mensah J.M.,  Adorkor Kpakpo G.N., Asante, C (2020). "Work – Family Conflict and Employee Performance in Ghana's Banking Sector". International Journal of Research - granthaalayah, 8(9), 113-122. https://doi.org/10.29121/ granthaalayah.v8.i9.2020.1120
[27] Duxbury, L. E., & Higgins, C. A. (1991). "Gender differences in work-family conflict". Journal of Applied Psychology, 76(1), 60–74.
[28] Frone, M. R., Russell, M., & Cooper, M. L (1992). "Antecedents and outcomes of work–family conflict: Testing a model of the work–family interface". Journal of Applied Psychology, 77, 65–75.
[29] Frone, M., Yardley, J., & Markel, K (1997). "Developing and testing an integrative model of the work-family interface". Journal of Vocational Behaviour, 50(2), 145-167.
[30] Frone،M.R.(2003).Work-familybalance,in Quick, J. C., & Tetrick, L. E. (Eds.) Handbook of occupational Health psychology. Washington: American Psychological Association.
[31] Geurts, S. & Demerouti, E (2003). Work/non-work interface: A review of theories and findings. In M. Schabracq, J. Winnubst & C. Cooper, The handbook of work and health psychology (pp. 279–312). JohnWiley & Sons, New York.
[32] Gigerenzer. G and Selten. R (2001). Bounded Rationality: The Adaptive Toolbox، Cambridge، Massachusetts: The MIT Press.
[33] Googins, B. K (1991). Work/Family Con¯icts: Private Lives-Public Responses. New York: Auburn House.
[34] Greenhaus, H., & Powell, N (2006). "When work and family are allies: a theory of work-family enrichment". Academy of Management Review, 31 (1), 72-92.
[35] Greenhaus, J. H. ., Beutell, N, J (1985). "Sources of conflict between work and family roles". Academy of Management Review، 10، 76-88.
[36] Grzywacz, J. G., Almeida, D. M., & McDonald, D. A (2002). "Work-family spillover and daily reports of work and family stress in the adult labor force". Family Relations, 51(1), 28-36.
[37] Haworth, J. & Lewis, S (2005). "Work, leisure and well-being". British Journal of Guidance & Counselling, 33 (1): 67-79.
[38] Heras Recuero, L., & Osca Segovia, A (2021). "Work-family conflict, coping strategies and burnout: A gender and couple analysis". Journal of Work and Organizational Psychology, 37(1), 21-28.
[39] Kanter, R. M (1989)."Work and Family in the United States: A Critical Review and Policy Agenda. Social Science Frontiers". New York: Russell Sage Foundation,  (Reprintings: Chapters 1-3 in Family Business Review (featured classic), 2: 77-114.)
[40] Kirchmeyer، C (2000). Work-life initiatives:Greed or benevolence regarding work's time?.Eng;and: John Wiley and Sons.
[41] Lo Presti, A., Molino, M., Emanuel, F., Landolfi,A., Chiara, CH (2020) "Work-Family Organizational Support as a Predictor of Work-Family Conflict, Enrichment, and Balance: Crossover and Spillover Effects in Dual-Income Couples", Europe's Journal of Psychology, 2020, Vol. 16(1), 62–81.
[42] McDonald P (2000)، "Gender equity in theories of fertility transition"، Population and Development Review، volume 26 (3):427-439.
[43] McGinnity، F، and H. Russell (2008). Gender Inequality in Time Use: The Distribution of Caring، Housework and Employment among Woman and Men in Ireland. Ireland، Brunswick Press.
[44] Miettinen, A., Basten, S., and Rotkirch (2011)A. "Gender equality and fertility intentions revisited: Evidence from Finland", Demographic Research, 24 (20):469-496.
[45] Morf, M (1989). The work/life dichotomy. New York: Quorum Books.
[46] Nigatu, Y. T., & Wang, J (2018). The combined effects of job demand and control, effort-reward imbalance and work-family conflicts on the risk of major depressive episode: A 4-year longitudinal study. Occupational & Environment Medicine, 75(1), 1-6.
[47] Quinn, M. M., & Smith, P.M (2018). "Gender, work, and health". Annals of Work Exposures and Health, 62(4), 389-392.
[48] Sandelowski M. (1995). “Focus on qualitative methods: sample size in qualitative research”. Research in Nursing and Health 18: 179–183.
[49] Staines, G (1980). "Spillover Versus Compensation: A Review of the Literature on the Relationship Between Work and Nonwork." Human Relations 33(2): 111-129.
[50] Sun, F., Li, W., Jiang, L., & Lee, J (2020). "Depressive symptoms in three Chinese older workforce groups: The interplay of work stress with family and community factors". International Psychogeriatrics, 32(2), 217-227.
[51] Thévenon, O (2011a). Does fertility respond to work and family-life reconciliation policies in France? In N. Takayama & M. Werding (Eds.), Fertility and public policy: How to reverse the trend of declining birth rates. Cambridge: MIT Press.
[52] Voydanoff، P (2005). "Toward a conceptualization of perceived work-family fit and balance: A demands and resourdes approach". Journal of Marrriage & the family، 67،822-836.
[53] Wang, Y, Chang, Y, Fu, J, & Wang, L (2012). "Work-family conflict and burnout among Chinese female nurses: The mediating effect of psychological capital". BMC Public Health, 12, 915.
[54] Weeks، J.R (2012). Population: An Introduction to Concepts and Issues، Wadsworth، Cengage Learning press.
[55] Young M (2019). "Does Work–Family Conflict Vary According to Community Resources?" Family Relations 68 : 197–212 197.
[56] Zedeck, S. (1992) Introduction: Exploring the Domain of Work and Family Concerns. In: Zedeck, S., Ed., Work, Families, and Organizations, Jossey Bass, San Francisco, 1-32.