شخصا به دلیل تجربه حضور در فعالیت‌های مردم‌نهاد تمایل دارم تشکل‌های زنانه را تاسیس کنم و آموزش بدهم، چراکه معتقدم گسترش جامعه مدنی کمک می‌کند سطح مطالبات و آگاهی مردم بالا برود و افزایش پیدا کند.
موسسه توسعه و توان‌افزایی کنش‌گران اجتماعی یک سازمان مردم‌نهاد است که در شهر زاهدان واقع در استان سیستان و بلوچستان فعالیت می‌کند. حوزه اصلی فعالیت‌های این مرکز توانمندسازی سمن‌های زنان و خانواده و نیز زنان سرپرست خانوار است. شاخه‌های طوبی با فرزانه نظری مدیرعامل این مجموعه گفتگویی انجام داده که می‌خوانید.
از چه سالی شروع به فعالیت کردید؟
از سال ۱۳۸۵ فعالیت‌مان را آغاز کردیم.
در چه حوزه و زمینه‌هایی فعالیت می‌کنید؟
بخش مهم و عمده فعالیت ما آموزش تشکل‌های غیردولتی و توانمندسازی آنهاست تا بتوانند در مجامع محلی فعالیت کنند. همچنین در زمینه آسیب‌های اجتماعی، خانواده و کودکان خیابانی نیز فعالیت می‌کنیم. از جمله برنامه‌های موسسه برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌هایی با عناوین مهارت‌های اجتماعی، سوادآموزی، حرفه‌آموزی و… است. گسترش صنایع دستی، برپایی نمایشگاه و تسهیل شرکت در نمایشگاه‌های شهرهای دیگر، آموزش مباحث حقوقی، معرفی وکیل، برگزاری جلسات گروهی بحث و تبادل نظر زنان و افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی که به نوعی آموزش غیرمستقیم است نیز از دیگر فعالیت‌های ماست.
فعالیت‌های شما محدود به شهر زاهدان است؟
فعالیت‌های ما عمدتا در زاهدان متمرکز است؛ اگر شرایط فراهم باشد، آمادگی این را داریم که در مناطق دیگر هم برنامه اجرا کنیم. البته زاهدان مشکلات زیاد و ظرفیت بالایی برای فعالیت دارد. ضمن اینکه ما با تشکل‌های دیگر در شهرهای اطراف ارتباط خوبی داریم و می‌توانیم از این فرصت بهره ببریم. من شخصا به دلیل تجربه حضور در فعالیت‌های مردم‌نهاد و خودجوش تمایل دارم به شهرستان‌ها بروم و تشکل‌های زنانه را تاسیس کنم و آموزش بدهم، چراکه معتقدم گسترش جامعه مدنی کمک می‌کند سطح مطالبات و آگاهی مردم بالا برود و افزایش پیدا کند.
زنانی که در برنامه‌های موسسه شرکت می‌کنند از کدام اقشار جامعه هستند؟
جامعه هدف اولیه ما با توجه به افزایش آمار زنان سرپرست خانوار یا بدسرپرست، بیشتر این قشر هستند که روزبه‌روز به تعدادشان نیز افزوده می‌شود. فعالیت ما به صورت خیریه نیست و اصولا با نوع کارهای خیریه‌ای مخالف هستم، چراکه مسکن مقطعی است. تلاش ما این است که این قشر را توانمند کنیم. بخش دیگری از زنانی که در برنامه‌ها شرکت می‌کنند، زنان کارمند از قشر متوسط و تحصیل‌کرده هستند که دغدغه‌های اجتماعی ندارند و نقش موثری در زندگی زناشویی و خانوادگی خود ایفا نمی‌کنند. این زنان اگر آگاه شوند می‌توانند نقش‌های چندگانه‌شان را بهتر ایفا کنند. بدین ترتیب تلاش کردیم برای این قشر هم دوره‌های مهارت‌های زندگی را با دیدگاه بازتری برگزار کنیم. این کلاس‌ها را برای دانشجویان هم برگزار می‌کنیم، متاسفانه در اغلب دانشگاه‌ها مهارت‌های زندگی به جوانان آموزش داد نمی‌شود تا سطح آگاهی و سواد اجتماعی آنها ارتقا یابد.
در حوزه کودکان خیابانی چه برنامه‌هایی دارید؟
در زمینه کودکان کار، کودکان خیابانی و کودکان بزه‌دیده فعالیت‌مان را به تازگی آغاز کردیم و با یک مجموعه در تهران همکاری داریم. ما با همکاری ۸ تشکل دیگر همایشی برگزار کردیم که این همایش به نوعی جلب مشارکت و فعال کردن تشکل‌های غیرفعال بود و در حقیقت ایجاد حساسیت کردیم و دستاوردهای خوبی هم داشت. از جمله اینکه قرار شد دبیرخانه جامعه کودکان کار تاسیس و فعال شود و ۱۶ ارگان دیگر در این زمینه درگیر هستند. همچنین استانداری قبول کرد کارگروه‌هایی را در این حوزه مشغول کند.
در مورد برگزاری جلسات آموزش غیرمستقیم گروهی زنان نیز کمی توضیح دهید.
این جلسات در اصل به صورت گروه‌درمانی برگزار می‌شود. زنان ممکن است مشکلاتی داشته باشند که توانایی حل مسئله و مهارت تصمیم‌گیری برای رفع آن مشکل را نداشته باشند. این روش کمک زیادی می‌کند تا زنان ناخودآگاه آموزش ببینند و مهارت‌های لازم را غیرمستقیم کسب کنند. تجربه من نشان می‌دهد آموزش غیرمحسوس اثرگزارتر است. زمانی که بحثی آغاز شود دیگران ترغیب به مشارکت می‌شوند و حول آن موضوع تجارب خودشان را مطرح می‌کنند و در این فرآیند مواردی که فرد نمی‌داند در مباحث طرح می‌شود و اطلاعات فرد تکمیل می‌شود.
با توجه به اینکه جامعه هدف اولیه شما زنان سرپرست خانوار هستند، در زمینه اشتغال‌زایی برای این زنان نیز فعالیتی داشته‌اید؟
در ابتدای فعالیت ما بحث اشتغال‌زایی مطرح نبود بلکه طرحی به نام «تامین مالی خرد» داشتیم که در نهایت منجر به اشتغال می‌شد. طرح‌های توانمندسازی و اشتغال‌زایی زنان چندین سال است که آغاز شده و به صورت حرفه‌آموزی با هدف ایجاد اشتغال زنان رواج یافته است. در این زمینه نیر ما تعدادی چرخ خیاطی و ابزارهای لازم را تهیه کردیم و کارگاهی برای مشغول به کار شدن زنان ایجاد شد. البته من با اشتغال صرف زنان در خیاطی و امثال آن مخالفم بلکه معتقدم زنان می‌توانند در حوزه‌های دیگری مانند صنایع ورود کنند. به هرحال طرح‌های اشتغال‌زایی را در حال حاضر داریم و کلاس‌های مختلف حرفه‌آموزی را برگزار می‌کنیم که بستر ایجاد شغل را فراهم می‌کند.
ارزیابی شما از فعالیت‌هایی که تا به حال داشته‌اید چیست و چقدر موثر بوده‌اید؟
تغییرات زیادی رخ داده است و نظر من فعالیت‌ها موثر بوده است. تجارب من نشان می‌دهد که جامعه به سمت رشد در حال حرکت است و آموزش‌ها اثرگذار بوده، برای مثال در مباحث خشونت خانگی با کاهش روبه‌رو هستیم. همچنین در بحث کودکان کار با آموزش به خانواده‌ها از کار کودکان کاسته شده و خانواده‌های توانمند شدند که توجه بیشتری به فرزندان خودشان داشته باشند. مسئله مهمی که در این زمینه می‌تواند اثر بگذارد تخصصی شدن سمن‌هاست، اگر سازمان‌های مردم‌نهاد به صورت تخصصی کار کنند قطعا جریان‌سازی می‌توانند داشته باشند و راهگشا باشند. ما با جلب مشارکت می‌توانیم افراد زیادی را در زمینه‌هیا مختلف اجتماعی فعال سازیم.
چه مشکلات و موانعی در مسیر فعالیت‌های مردم‌نهاد وجود دارد؟
کمبود بودجه و سرمایه انسانی از مهم‌ترین موانع فعالیت‌های مردم‌نهاد است. به نظر من هر طرح پژوهشی بدون مشارکت مدنی محکوم به شکست خواهد بود. دانشگاه‌ها باید با جامعه مدنی مشارکت داشته باشد و با سمن‌ها همکاری کنند. سازمان‌ها و ارگان‌ها هم اگر با سمن‌ها به صورت تخصصی وارد همکاری شوند موجبات تقویت تشکل‌های مردم‌نهاد فراهم می‌شود. البته در این موضوع باید دیدگاه مدیران هم تغییر کند تا همکاری و برون‌سپاری پروژه‌ها به نهادهای غیردولتی انجام شود. مردم با کسانی از جنس خودشان راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند و این امر در موفقیت طرح‌ها موثر خواهد بود.
به نظر شما مهم‌ترین معضلات حوزه زنان و خانواده در زاهدان چیست؟
مشکلات عمده‌ای در این زمینه وجود دارد، من براساس طرح‌هایی که انجام شده مواردی را ذکر می‌کنم. فقر زنان در زاهدان مسئله مهمی است؛ فقر معیشتی و فقر فرهنگی که این موضوع اثر بسزایی بر روی خانواده‌ها دارد. چند سال پیش یک طرح غربالگری توسط کمیته امداد انجام شد؛ اغلب زنان شرکت‌کننده در طرح سرطان دهانه رحم، سرطان پستان یا بیماری‌های عفونی داشتند و خودشان مطلع نبودند که دلیل این امر، فقر و عدم مراجعه به پزشک بود. مسئله دیگر فقدان ورزشگاه‌های عمومی برای زنان و محیط‌های تفریحی مانند پارک بانوان است تا زنان بتوانند بدون حجاب و در فضای آرام ورزش کنند. وجود چنین فضاهایی به کاهش افسردگی و استرس زنان کمک می‌کند، فعالیت‌های گروهی باعث شادی می‌شود. متاسفانه نشاط اجتماعی در زاهدان بسیار پایین است. مسائل دیگری مانند مشکلات زنان بی‌سرپرست، بدسرپرست و سرپرست خانوار، بی‌سوادی زنان و… مواردی است که باید بر روی آنها برنامه‌ریزی مناسبی انجام بگیرد.