بررسی محتوایی برنامه چهارم توسعه کشور نشان می‌دهد در ۱۱۴ ماده این قانون فقط ۱۴ بار واژه «زنان» به کار رفته‌است. برنامه پنجم توسعه که توسط دولت نهم و دهم نوشته شد ۲۳۵ ماده دارد. در این قانون ۱۱ بار از واژه «زنان» استفاده شده‌است و تنها یک بار واژه «دختران» به کار رفته‌است.
تا کنون ۵ برنامه ۵ ساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نوشته شده‌است و در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه کشور پرسش این است که تا کنون نام زنان و دختران در این برنامه‌های میان‌مدت چگونه و به منظوری آورده شده‌است؟
براساس بررسی‌های پایگاه تحلیلی خبری کلیدملی؛ پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ۵ برنامه توسعه تدوین و به اجرا درآمده است که عموما برنامه‌های عمرانی بوده‌است. آنچه از برنامه‌های ۵ ساله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز برمی‌آید این است که با وجود یدک کشیدن عناوینی چون توسعه اجتماعی و فرهنگی بیشتر اقتصاد محور بوده‌اند. این بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد برنامه‌نویسان خود را محدود به برخی از اقشار زنان کرده‌اند و همین موضوع سبب شده تا فارغ از محدودیتی که در به‌کار بردن واژه «زنان» به برنامه‌ریزی بپردازند. محدود شدن برنامه‌ریزی به زنان در قالب مسائل خانواده و همین‌طور محدود کردن امور زنان به مقولاتی چون زنان خودسرپرست و بدسرپرست و نظایر آن عملاً فرصت‌های برنامه‌نویسان را از توجه به پویایی زنان بازداشته‌است. نمونه بارز این نوع نگاه بی‌توجهی به زنانی که هرگز ازدواج نکرده‌اند یا به عبارت عامه‌فهم‌تر آن «دختران مجرد» است.
* چندبار به زنان اشاره شده؟
نگاهی به دو برنامه چهارم و پنجم توسعه که براساس اهداف سندچشم‌انداز نوشته‌شده‌اند نشان می‌دهد فقط به برخی گروه‌های زنان در برنامه‌ریزی میان‌مدت کشور توجه شده‌است. بررسی محتوایی برنامه چهارم توسعه کشور نشان می‌دهد در ۱۱۴ ماده این قانون فقط ۱۴ بار واژه «زنان» به کار رفته‌است. به عبارت دیگر می‌توان آن مفادی از قانون که به طور خاص متوجه زنان است را محدود به همین ۱۴ ماده دانست. همچنین بررسی این ۱۱۴ ماده نشان می‌دهد تنها در ۲ مورد از واژه «دختران» استفاده شده‌است.
برنامه پنجم توسعه که توسط دولت نهم و دهم نوشته شد ۲۳۵ ماده دارد. در این قانون ۱۱ بار از واژه «زنان» استفاده شده‌است و تنها یک بار واژه «دختران» به کار رفته‌است.
*کدام گروه‌های زنان؟
بررسی ۱۴ مورد به کار بردن واژه زنان در قانون برنامه چهارم نشان می‌دهد «زنان سرپرست خانوار» و «زنان خودسرپرست» به طور خاص مورد توجه این قانون بوده و در ماده ۲۶ قانون نیز سازمان بهزیستی به طور عام موظف شده تا «خانه سلامت دختران و زنان» را راه‌اندازی کند. اما در برنامه پنجم توسعه به گروه‌های دیگری هم از زنان اشاره خاص شده‌است. در این قانون علاوه بر «زنان سرپرست خانوار» به «زنان بدسرپرست»، «زنان مدیر و نخبه» و «زنان بسیجی» اشاره شده‌است.
در تنها موردی که قانون برنامه پنجم به موضوع «دختران» اشاره کرده دختران و پسران در حوزه‌های علمیه مد نظر بوده‌است.
*از واژه‌ها تا نگاه‌ها
نگاهی به برنامه چهارم توسعه نشان می‌دهد که ۱۰ ماده از قانون احکام خوبی برای جامعه زنان آورده‌شده‌است. در ماده ۱۵۱ مرکز مشارکت امور زنان به عضویت در شورایعالی کارآموزی درآمده که این تأثیرات خوبی می‌توانسته به همراه داشته باشد. در ماده ۷۱ قانون برنامه چهارم به توسعه مشارک زنان در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان اشاره شده‌است. ماده ۹۷ و ۹۶ به بحث زنان سرپرست خانوار و زنان خودسرپرست و بیمه آنان اشاره شده‌است. در ماده ۱۰۱ قانون برنامه چهارم ذیل عنوان توسعه کار شایسته و راهبرد سه‌جانبه‌گرایی بر «برابری فرصت‌ها برای زنان و مردان و توانمندسازی زنان از طریق دستیابی به فرصت‌های شغلی مناسب» تأکید شده‌است.
همچنین در ماده ۱۱۱ قانون برنامه چهارم توسعه به طور مشخص به «تقویت نقش زنان در جامعه و توسعه فرصت‌ها و گسترش سطح مشارکت آن‌ها در کشور» تأکیدشده و احکامی برای تحقق آن آورده شده‌است.
برنامه پنجم توسعه در فصل مربوط به امور دفاعی و در ماده ۱۹۶ خود به موضوع «بسیج جامعه زنان» اشاره کرده و آورده است: «پشتیبانی از رده‌های مقاومت بسیج جامعه زنان به‌ویژه در فعالیت‌های مربوط به توسعه فرهنگ عفاف و حجاب و تحکیم بنیاد خانواده». در بخش دیگری از این قانون که از واژه «زنان» استفاده شده‌است ماده ۲۲۷است که دولت را به تهیه و تدوین «سندملی امنیت بانوان و کودک در روابط اجتماعی» مکلف کرده‌است. همچنین ماده ۲۳۰ قانون برنامه پنجم توسعه کشور یک سلسله اقدام‌ها را در امور زنان تعیین کرده است. این اقدام‌های ۱۴گانه نیز فقط برخی از زنان را به طور خاص مشخص کرده‌است. تأکید این ماده بر «زنان سرپرست خانوار»، «زنان بدسرپرست»، «زنان مدیر و نخبه» است و بر تهیه برنامه جامع توسعه امور زنان و دختران تأکید شده‌است.