براساس آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۹ میلیون و ۴۸۳ هزار و ۲۸ نفر در کشور بی‌سواد محسوب می‌شدند که از این تعداد ۶ میلیون و ۲۵هزار و ۹۶۵ نفر را زنان تشکیل می‌دادند؛ دوسوم بی‌سوادی در کشور متوجه زنان بوده‌است.

پاییز امسال برای برخی استان‌ها برگ‌ریزان آموزشی شکل دیگری داشت زیرا ۴۰ شهر از کشورمان که در ۱۳ استان واقع شده‌اند بیشترین بی‌سوادی دختران ۶ ساله و بالاتر را در خود جای داده‌بودند.

این ۱۴ استان براساس اطلس جامع وضعیت زنان کشور که معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری آن را تدوین کرده‌است نیازمند برنامه‌ریزی بیشتر در زمینه تحصیل دختران و بسترسازی برای آن هستند.

براساس آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۹ میلیون و ۴۸۳ هزار و ۲۸ نفر در کشور بی‌سواد محسوب می‌شدند که از این تعداد ۶ میلیون و ۲۵هزار و ۹۶۵ نفر را زنان تشکیل می‌دادند که این به معنای آن است که دوسوم بی‌سوادی در کشور متوجه زنان بوده‌است.

این در حالی است که «مهناز احمدی دستجردی» مشاور وزیرآموزش و پرورش در امور بانوان از تفاهم‌نامه‌ای که با معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری برای بهبود وضعیت آموزش دختران منعقد شده‌است خبرداده و تأکید کرده «طرح‌های مشترک یک ساله است. از مهر سال تحصیلی ۹۳ بوده تا پایان ۹۴٫ اما از آنجایی که بودجه از طرف معاونت دیر به آموزش و پرورش ابلاغ شد بعضی از طرح‌ها برای سال تحصیلی جدید اجرا خواهد شد».

آنچه «اطلس وضعیت زنان کشور» نشان می‌دهد حاکی از آن است که سه استان «سیستان و بلوچستان»، «آذربایجان غربی» و «آذربایجان شرقی» بیشتر از سایر استان‌ها نیازمند برنامه‌ریزی برای مبارزه با بی‌سوادی دختران ۶ ساله و بالاتر هستند.

اطلس وضعیت زنان چه می‌گوید؟

براساس آنچه معاونت زنان و خانواده در قالب «اطلس وضعیت زنان کشور» تدارک دیده‌است ۴۰ شهر کشور بیشترین میزان بی‌سوادی را در دختران ۶ ساله و بیشتر را در خود جای داده‌اند.

جدول بررسی جغرافیایی استان‌های دارای بیشترین بی‌سوادی زنان (ترتیب ردیف جدول براساس بیشتر تعداد شهر در هر استان است)

نگاهی به این ۴۰ شهر نشان می‌دهد علاوه بر آنکه از نظر کمی تعداد شهرهای نیازمند برنامه‌ریزی در سیستان و بلوچستان بیشتر است بالاترین میزان‌ بی‌سوادی در دختران ۶ ساله و بالاتر هم در این استان دیده می‌شود تا آنجا که ۶ شهر نخست در زمینه «رتبه درصد جمعیت بی‌سواد در جمعیت زنا ۶ ساله و بالاتر» بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ در این استان قرار دارند.

گرچه هیچ ارتباط معناداری بین استان‌هایی که با موضوع بی‌سوادی دختران ۶ ساله و بیشتر مواجهند نمی‌توان یافت به نظر می‌رسد علاوه بر برنامه‌ریزی‌های کلان از جمله توجه در برنامه میان‌مدت پنجساله ششم به این استان‌ها لازم است اختیاراتی به مدیران محلی داده شود تا به فراخور موقعیت آن منطقه دست به ابتکار عمل برای کاهش سریع بی‌سوادی بزند.

برای نمونه «علی اوسط هاشمی»، استاندار سیستان و بلوچستان، تلاش مضاعفی را برای بهبود وضعیت این خطه در زمینه ریشه‌کنی بی‌سوادی تدارک دیده‌است. این تلاش تا به آنجاست که «مهناز احمدی دستجردی» مشاور وزیر آموزش و پرورش در امور بانوان گفت: این پروژه‌ حمایت آقای دکتر نوبخت را نیز همراه دارد و قرار است ظرف دوسال هم پوشش تحصیلی اضافه شود و هم نرخ گذر ارتقاء یابد و نرخ ماندگاری جهش داشته باشد و البته بحث توازن رشته‌ای در مناطق و کیفیت آموزشی هم توجه کافی خواهد شد. ضمناً نرخ گذر از دیپلم به دانشگاه هم مدنظر قرار می‌گیرد.

اما این ۴۰ شهر کشور که بیشترین بی‌سوادی دختران ۶ ساله و بالاتر را در خود جای داده‌اند کدامند؟ در ادامه می‌تواند براساس رتبه درصد بی‌سوادی این شهرها را از ذهن بگذرانید. آنچه در ادامه آمده‌است شهرهایی است که به ترتیب بیشترین میزان بی‌سوادی دختران را داشته‌اند. شهرهای سرباز، زابلی، کنارک، چابهار، نیکشهر، دلگان، خداآفرین، رودبارجنوب، کلیبر، بشاگرد، ورزقان، چالدران، هیرمند، هویزه، کوهرنگ، دیواندره، سروآباد، اندیکا، قلعه‌گنج، اشنویه، جاسک، چاراویماق، پیرانشهر، تکاب، ریگان، ثلاث‌باباخانی، سیب و سوران، دهگلان، پلدشت، ماهنشان، شادگان، سراوان، سردشت، زهک، سربیشه، هریس، خاش، شوط، نیر و شفت همان ۴۰ شهری است که باید بیشتر مورد توجه برنامه‌ریزی کشور برای رفع بی‌سوادی در دختران باشند.

کدام استان‌ها مورد توجه دولت قرار گرفته‌است؟

به جز این معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری و وزارت آموزش و پرورش در تابستان گذشته تفاهم‌نامه‌ای را با یکدیگر منعقد کردند تا وضعیت دختران بازمانده از تحصیل را بهبود ببخشند.

«مهناز احمدی» در این‌باره نیز توضیح داد: در این طرح ما برای دختران بازمانده از تحصیل ۱۰ استان را به عنوان پایلوت اعلام کردیم. استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، خوزستان، گلستان، کرمان، لرستان، مرکزی و هرمزگان که اعلام شده است تا علاوه بر کاری که خود معاونان آموزش ابتدایی استان‌ها انجام می‌دهند این توافق‌نامه هم اجرایی و عملیاتی شود.

با این حال مشاور وزیر آموزش و پرورش در امور بانوان از نحوه تخصیص اعتبار این کار اظهار گله‌مندی کرد و افزود: طرح‌ها یک ساله است. از مهر سال تحصیلی ۹۳ بوده تا پایان ۹۴٫ اما از آنجایی که بودجه از طرف معاونت دیر به آموزش و پرورش ابلاغ شد بعضی از طرح‌ها برای سال تحصیلی جدید اجرا خواهد شد.

همچنین قرار شده‌است براساس تفاهم‌نامه‌ای که میان وزارت آموزش و پرورش و معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری منعقد شده و به اجرا درآمده‌است ۵ طرح برای دانش‌آموزان دختر به اجرا درآید.

مهناز احمدی درباره یکی از این طرح‌های ۵ گانه توضیح داد: طرح آسیب شناسی روانی – اجتماعی دانش آموزان دوره دوم متوسطه است که این طرح در ۸ استان کشورمان از جمله استان‌های اصفهان، چهار محال و بختیاری، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد در حال اجرا است. دلیل انتخاب این ۸ استان برای اجرای طرح آسیب‌شناسی این بوده که سعی شده‌است هم استان‌های محروم، هم نیمه برخوردار، هم مرزی با شرایط متفاوت دانش‌آموزان دختر، آسیب‌شناسی شوند و بعد نتایج به مسئولان ارائه شود و براساس آن مشکلاتی که رده‌بندی می‌شود برنامه‌ریزی‌های لازم را برای آموزش و رفع مشکلات داشته باشیم.

۵۰۰هزار تومان هزینه باسوا دشدن

مرور ۴۰ شهری که بیشترین میزان زنان بی‌سواد را در خود جای داده‌است نکات دیگری را نیز از ذهن می‌گذراند؛ وقتی به ۶ شهر نخست این مجموعه می‌نگرید می‌بینید که این ۶ شهر در جنوب استان سیستان و بلوچستان واقع شده است که باز هم از بین این ۶ شهر ۳ شهر چابهار، کنارک و نیکشهر عملاً در محدوده فعالیت منطقه آزاد چابهار است و به گفته «احمدعلی موهبتی» فرماندار چابهار، در این شهرستان ۸۱درصد کمبود مدرسه داریم و دستکم ۹۹ باب مدرسه نیاز است. این در حالی است که تا شروع سال تحصیلی اخیر یکی از مدرسه‌های روستایی چابهار به نام مدرسه شهید دوران که از سال ۱۳۸۴ ساخته شده بود نه آب داشت و نه برق.

طرح این موضوع وقتی بهتر قابل لمس است که بدانیم به جز خیرین مدرسه‌ساز نهادهای اقتصادی نظیر منطقه آزاد می‌توانسته‌اند به ساخت و تجهیز مدرسه‌ها کمک کنند ولی چنین نکرده‌اند.

براساس برآوردهای موجود برای باسوادی یک دختر به یک حامی نیاز است که بتواند با پرداخت ۵۰۰هزارتومان باسوادی او را تضمین کند