معصومه ابتکار در آستانه برگزاری دومین همایش ملی اعتدال با عنوان «زنان، اعتدال و توسعه» که یکشنبه هجدهم بهمن ماه در کتابخانه ملی برگزار می شود از سختی کار زنانی سخن می گوید که می خواهند در عرصه مدیریت حضور فعالی داشته باشند.
مدیر ارشد ساختمان پارک پردیسان در حالی که با انواع و اقسام مشکلات زیست محیطی و آلودگی هوا و... دست و پنجه نرم می کند و از سوی افکار عمومی و برخی دلواپسان به شدت تحت فشار است، باید فرصتی هم به نقش های خانگی خود در مقام همسری و مادری اختصاص دهد.
وی در عین حال که سال ها سابقه معاونت ریاست جمهوری را در کارنامه خود دارد در آستانه برگزاری دومین همایش ملی اعتدال با عنوان «زنان، اعتدال و توسعه» که یکشنبه هجدهم بهمن ماه در کتابخانه ملی برگزار می شود از سختی کار زنانی سخن می گوید که می خواهند در عرصه مدیریت حضور فعالی داشته باشند.
معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست در این گفت وگو نوع نگرش ها را مهم ترین مانع برای حضور زنان در راس مدیریت کلان برمی شمارد و به تبعات عدم حضور زنان در ساختار تصمیم گیری اشاره می کند.
**به نظر شما مهم ترین موانع حضور زنان در قامت وزیر چیست؟ به هرحال حداقل انتظار جامعه زنان این بود که چند وزیر زن در کابینه حضور داشته باشند؟
به نظر می رسد در این زمینه مهم ترین مانع، فرهنگ و نحوه نگرش در برخی اقشار جامعه است. این نحوه نگرش البته به تدریج کمرنگ خواهد شد و در کنار آن با تجارب روزافزون بانوان در امور اجرایی کشور امید می رود در آینده شاهد حضور زنان در قامت وزارت باشیم.
**بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ساختار تصمیم گیری ما بیش از حد مردانه است به نظر شما تبعات ساختار مردانه تصمیم گیری و تصمیم سازی در کشور چیست؟
تمایل دارم سوال شما را از زاویه عکس آن پاسخ دهم؛ یعنی تبعات حضور خانم ها در تصمیم گیری و تصمیم سازی. حضور زنان که می تواند به کاهش یا بالانس ساختارهای مردانه کمک کند سبب تغییر رویکردها و تلطیف عملکردها به نفع حفظ رفتارهای انسانی می شود. چرا که رویکرد آنها به شرط لحاظ نگاه مادرانه و زنانه از نوع نرم است و این همان چیزی است که جامعه نیاز به آن دارد.
حس های مادرانه و زنانه می تواند لبه های تیز مدیریت را بگیرد و در جاهایی که کار به تنش و اختلاف می کشد، فضا را به سمت عطوفت ببرد. جامعه ای که دچار شکاف های متعدد است با نگاه نرم و عاطفی و توام با گذشت و فهم متقابل، می تواند در مسیر اصلاح قرار گیرد.
مادر می سوزد، می سازد، رنج و درد را تحمل می کند تا در نهایت خانواده از هم نپاشد و جامعه وصل بماند. ما این نگاه و حس را در جامعه کم داریم. اتفاقا ضرورت وجود ساختارها و رویکردهای زنانه یک نگاه قرآنی است و می بینیم که در مثال های قرآن کریم حضور زنان در برهه های بسیار حساس تاریخی به عنوان یک گره گشا مطرح و عملکرد آنها سبب رفع مشکلات یا یک تحول عظیم می شود.
**غیبت زنان در مدیریت کلان جامعه چه تاثیراتی به دنبال دارد؟
سهم و نقش زنان در مدیریت باید به طور علمی و به دور از نگاه های جناحی بررسی و احصا شود. این مساله از دو زاویه قابل بررسی است؛ یکی در مسائل زنان، خانواده و فرزندان، مسائل فرهنگی- اجتماعی، منازعاتی که با نسل جوان وجود دارد، شکاف نسلی و... که خانم ها در این زمینه طبیعتا از درک عمیق تری برخوردارند. مثل اینکه زنان خیلی بهتر از آقایان مشکل دختری که ورزش نکرده را حس می کنند. دوم اینکه این حس ها و درک زنانه است که در کنار نگاه مردانه می تواند مکمل باشد و به یک تصمیم بهتر برسد.
چنانچه در خانواده نیز پدر و مادر در کنار یکدیگر شخصیت فرزندان یا نسل آینده را شکل می دهند و مکمل همدیگر هستند. می خواهم تاکید کنم که تمرکز زنانه بر عاطفه اصلا منفی نیست. گاهی اصرار دارند که این عاطفه را منفی جلوه دهند. ولی امروزه از هوش عاطفی در مدیریت صحبت می کنند که بسیار کارآمد است. در واقع مدیرانی موفق اند که هوش عاطفی بالاتری دارند.
از آن طرف اقتدار و نگاه ریاضی مردانه هم در جای خود خوب است. در مدیریت باید اینها کنار هم بیاید و ما هر دو نگاه را داشته باشیم. پس غیبت زنان در مدیریت کلان جامعه بی شک آثار منفی بسیار دارد که برخی از آنها اکنون گریبان جامعه ما را گرفته است.
**فارغ از شرایط موجود اجتماعی در بسیاری از موارد زنان خودشان حاضر به ریسک نیستند و در قامت انتخاب شونده قرار نگرفتند، به نظر شما دلایل این مساله چیست؟
به نظرم نباید از زاویه عدم ریسک پذیری به این موضوع نگاه کنیم. چرا نمی پرسید دلایل عدم علاقه زنان به شهرت و موقعیت؟ بخش مهمی از پایین بودن انگیزه زنان برای ورود به عرصه انتخابات همان حس مادری و عطوفت آنهاست که ترجیح می دهند حتی در صحنه اجتماعی در گمنامی خدمت کنند و اگر فرصت و زمانی برای شان باقی ماند به خانواده خویش برسند.
این موضوع البته شاید به ضرورت تلاشی بیش از مردان برای انتخاب شدن بازگردد. به دلیل حضور اجتماعی پررنگ تر مردان، آنان بیشتر دیده می شوند و برای انتخاب شدن هزینه کمتری را می پردازند. همچنین وقتی قرار به سرمایه گذاری در امر انتخابات باشد از قدرت یا حمایت اقتصادی بیشتری برخوردارند. بنابراین ریسک ورود به عرصه انتخابات برای زنان بیشتر است.
**یکی از دغدغه های مهم زنان این است که چگونه اعتدال را بین نقش های خانوادگی و اجتماعی حاکم کنند. شما تجربه حضور در عالی ترین پست های کشوری را داشته و از سوی دیگر نقش خانگی هم بر عهده دارید. به نظر شما چطور می توان این مشکل را حل کرد؟
عدم همکاری مردان شاید مهم ترین چالش در عدم تعادل میان نقش هاست. اگر مردان در مقام شوهر با همسران خود هماهنگ باشند و هر آنچه برای خود می خواهند برای بانوان شان هم بخواهند، بسیاری از مشکلات زنان در این زمینه حل می شود. بنابراین اینچنین چالشی ریشه در مسائل فرهنگی و تفاهم موجود میان زن و مرد دارد. البته در دهه های اخیر از شدت این چالش کاسته شده و هم زنان و هم مردان به هماهنگی بیشتری در این زمینه دست یافته اند.
**به نظر شما زنان چطور می توانند در فرآیند توسعه نقش آفرینی کنند؟
جایگاه زنان به عنوان مهد پرورش دهنده انسان در ابعاد گوناگون اهمیت خاص دارد و رشد فکری، سیاسی و مدیریتی آنان تاثیرات غیرقابل انکاری بر روند پیشرفت کشورها می گذارد.
اما امروزه نقش زنان در توسعه را بیشتر از منظر تاثیرگذاری آنان در توازن و نگاه جامع نگر در مدیریت نوین جهانی باید بررسی کرد. یعنی موضوع زنان و توسعه را نباید فقط به مفهوم حضور زنان در تولید تلقی کرد، بلکه لازم است تا به نقش آنان در اصلاح سبک زندگی، توسعه پایدار و حفظ محیط زیست برای حیات نسل های آینده پرداخت.