در چند سال اخیر کارآفرینی در میان زنان ایرانی رشد کرده و شمار زنان کارآفرین بالا رفته است.

 اشتغال و حضور زنان در اجتماع یکی از مطالباتی است که زنان از قرن های پیش به دنبال آن بوده اند و حتی به همین خاطر نیز حماسه ها خلق کرده اند و نام خود را در تاریخ به ثبت رسانده اند. هرچند مطالبات حقوقی زنان ریشه طولانی در تاریخ جهان دارد اما می توان گفت که رسمی ترین مبارزه زنان برای اشتغال و احققاق حقوق از دست رفته اشان به یک قرن پیش باز می گردد.

با آغاز قرن بیستم به دنبال پیشرفت های صنعتی جهان مدرن و بعدها وقوع دو جنگ ویرانگر جهانی زمینه برای افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان فراهم شد. افزایش مشارکت اجتماعی زنان با کار در کارخانه ها و ادارات و بعدها در جبهه نبرد به عنوان امدادگر اولین گام ها برای احقاق مطالبات اجتماعی آنها بود. در آن روزها شرایط کاری سخت با دستمزد کم برای زنان باعث شد آنها دست به اعتراض علیه آنچه «نابرابری» می دانستند، بزنند و سرانجام 8 مارس را با روز جهانی زن در تاریخ به ثبت برسانند. هرچند از آن روز تا کنون 108 سال می گذرد اما با وجود این اشتغال و برخورداری حقوق مساوی در کار همچنان یکی از دغدغه های زنان به شمار می رود.

**آمار اشتغال زنان در ایران و جهان

بیکاری هرچند یکی از مشکلاتی است که گریبان مرد و زن را عموما در سراسر جهان گرفته است با این حال نرخ دسترسی زنان به فرصتهای اقتصادی و اشتغال معمولا بیان کننده وضعیت اجتماعی زنان در کشورهای مختلف است. در کشورهایی که معمولا دارای درآمد ملی بالا هستند و یا اقتصاد پیشرفته ای دارند در صد اشتغالی که می توانند برای زنان فراهم کنند بالاست البته در کشورهایی که سابقه اقتصاد سوسیالیستی داشته و دارند نیز زنان به طور سنتی از درصد اشتغال بالایی برخوردارند.

مهمترین ویژگی های بیکاری در ایران بالا بودن نرخ بیکاری زنان، جوانان و افراد تحصیل کرده است به طوری که این نرخ برای زنان 19.2، جوانان 20.9 درصد، زنان جوان 43.1 و فارغ التحصیلان دانشگاهی بین 36 تا 48 درصد است. نسبت اشتغال نشان می دهد که چند درصد جمعیت واقع در سن کار، شاغل هستند. این نسبت در مناطق شهری برای جمعیت 15سال به بالا حاکی از آن است که در مناطق شهری 35.7 درصد و روستایی 41.3 درصد از جمعیت در سن کار شاغل هستند.نسبت های یادشده وضعیت مناسبی از بازار کار کشور را نشان نمی دهد و به عبارتی با هزاران اشاره سخن می گوید که نیروی انسانی در توسعه نادیده انگاشته می شود.

در ایران در صد اشتغال زنان 10.7 درصد ارزیابی می شود که رقم مناسبی نیست در حالی که زنان سهم بالاتری در تحصیلات عالیه در سالیان اخیر به دست آورده اند اما شانس دسترسی آنان به شغل و موقعیتهای اقتصادی چندان مناسب نیست گرچه به دلیل مشکلات اقتصادی سالهای اخیر این مشکل در بخش مردان نیز مشاهده می شود و درصد اشتغال رقم چندان مناسبی نیست اما پیش بینی می شود در سالیان آینده همگام با توسعه بیشتر اقتصادی این رقم افزایش یابد.

**کارآفرینی روزنه امید زنان

نگاهی تحلیلگرانه و عینی به جایگاه افراد، اعم از زن و مرد در روند توسعه ملی کشورها و آگاهی از نقش جنسیت در به ثمر رساندن هدف های توسعه اقتصادی و اجتماعی ضرورتی غیر قابل انکار است. بررسی موقعیت اقتصادی جوامع، گویای آن است که در جوامعی که تعادل مطلوب و قابل قبول مشارکت عادلانه زن و مرد در فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هنوز فراهم نشده و فرصت منصفانه بروز خلاقیت و استعداد انسان ها و در آن ها برقرار نشده است، فرآیند توسعه آن گونه که انتظار می رفته موفق نبوده است و تداوم و شتاب توسعه هنگامی رخ داده که زن و مرد دوشادوش یک دیگر مسئولیت توسعه را برعهده گرفته اند.

در سال های اخیر کارآفرینی، روزنه امید ورود به بازار کار نه تنها برای زنان بلکه برای مردان بوده است. براساس آمار مرکز جهانی کارآفرینی (GEM) از بین 2.4 میلیارد نفر نیروی کار در جهان، مردان 50 درصد بیشتر از زنان درگیر امر کارآفرینی هستند. البته این موضوع در کشورهای مختلف، متفاوت است.

براساس گزارش سال 2002 کارآفرینی جهان که توسط مرکز کارآفرینی کافمن منتشر شده، تاکید شده است که کارآفرینی زنان نقش برجسته ای در سلامت اقتصاد ملت ها دارد. این در حالی است که سهم زنان در کارآفرینی پایین است. در رابطه با زنان کارآفرین آمار دقیقی در دست نیست اما کارآفرینی در میان زنان ایرانی در چند سال اخیر رشد کرده و شمار زنان کارآفرین بالا رفته است.

**یک سوم کسب وکارها در اروپا به زنان تعلق دارد

زنان کارآفرین تقریباً 30 درصد تعداد کارآفرینان در دنیای غرب را تشکیل می دهند. این در حالی است که بیش از 40 درصد استخدام شدگان زن هستند. در آمریکا بیش از 9 میلیون کسب وکار با مالکیت زنان وجود دارد که حدود 8 میلیون نفر شغل ایجاد کرده اند.

همچنین، 30 درصد کسب وکارهای خصوصی آمریکا توسط زنان تشکیل شده است. در کانادا طی سال های گذشته تعداد زنان کارآفرین حدود 50 درصد رشد داشته و 16 درصد کسب وکارهای کوچک آمریکا با مالکیت زنان اداره می شود. زنان فرانسوی در سال 2012، 38 درصد کسب وکارها با مالکیت فردی را ایجاد کردند. در ایتالیا هم یک چهارم کل کسب وکارها را زنان تشکیل می دهند. به طور کلی، یک سوم کسب وکارها در اروپا به زنان تعلق دارد.

**7 کشوری که در آنها نرخ کارآفرینی زنان و مردان برابر است

این آمار در کشورهای آسیایی و آفریقایی تفاوت هایی دارد. به عنوان مثال در مالزی 16 درصد کل کسب وکارها در اختیار زنان است، اما در کشورهای جنوب آسیا کمتر از 10 درصد کارآفرینان را زنان تشکیل می دهند.

بالاترین نرخ کارآفرینی زنان را منطقه جنوب آفریقا دارد که میانگین 27 درصد زنان آنها کارآفرین هستند. پایین ترین نرخ هم در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقاست که میانگین کارآفرینی زنان در این کشورها 4 درصد است و طبق گزارش های داده شده در ایران نیز این آمار به همین صورت است. تنها در 7 کشور اکوادور، پاناما، غنا، تایلند، نیجریه، مکزیک و اوگاندا نرخ کارآفرینی زنان و مردان با هم برابر یا نرخ کارآفرینی زنان کمی بیشتر از مردان است.

**کار آفرینی چیست؟

هرچند کارآفرینی قدمتی دیرینه ندارد و از جمله مباحثی است که در تمامی ابعاد توسعه اقتصادی و اجتماعی حدود 20 سال است که عملاً پا به دنیای تجارت و کسب و کار گذاشته است اما در ایران خودی نشان داده است. سیـده فـاطــمه مقیمی، نخستین بانوی زن ایرانی است که توانست یک شرکت بین المللی حمل ونقل را به نام خود ثبت کند. او همچنین جزو 30 زن ثروتمند در ایران است.

سیده فاطمه مقیمی در گفت و گو با «ابتکار» کارآفرینی را اینگونه تعریف می کند: کارآفرینی در واقع خلق کردن ارزش ها و از هیچ چیزها ساختن و انتقال تجربیات و جمع آوری تجریبات مختلف و رشد قابلیت ها و ابداع کردن در شرایطی که در اقتصاد تاثیر گذاری مطلوبی داشته باشد.

او در پاسخ به اینکه آیا هر حرفه ای می تواند شامل کارآفرینی باشد، گفت: هر حرفه ای نمی تواند همراه با نو آوری، ابداع و خلاقیت باشد. اگر بتوانیم با انجام حرفه ای خلاقیت و نوآوری و ابداعی را به خرج دهید آن حرفه یک کارآفرینی است.

**هر اشتغالی کارآفرینی نیست

به گفته او اشتغال با کارآفرینی متفاوت است. او در این باره بیان کرد: هر اشتغالی کارآفرینی نیست ولی هر کارآفرینی می تواند شغل ایجاد کند.

مقیمی با بیان اینکه دنیا به سوی کارهای خدماتی و به سوی خلاقیت و بها دادن به کارآفرینی پیش می رود، گفت: وقتی دولت ها کوچک تر می شوند یعنی بخش خصوصی بزرگ می شود. خلاقیت و کارآفرینی ارزش بیشتری می یابد.

او در ادامه بیان کرد: امروز زنان به عنوان بخش بزرگی از جامعه و نیروهایی انسانی تبحر بیشتری پیدا کرده اند و در آینده در عرصه های کارآفرینی حضور بیشتر و پر رنگ تری خواهند داشت.

مقیمی با اشاره به بحران اشتغال در دنیا گفت: در میان جامعه ای که قابلیت کار کردن دارند، آمار زنان بیکار بیشتر از مردان است و بر همین اساس دنیای آینده فرصت های جدیدی را پیش روی کارآفرینی خواهد گذاشت. با این حال زنان همچنان سهم کمی را از حضور در عرصه اقتصاد دارند و کارآفرینی می تواند راه حلی برای حضور بیشتر زنان در عرصه های اقتصادی باشد. هرچند دولت و وزارت کار با حمایت های خود از کارآفرینان زن سعی در افزایش حضور زنان در عرصه های اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری آنها دارد اما با این حال چالش های زیادی از جمله برقراری تعادل بین کار و زندگی، وجود نگاه جنسیتی در بازار کارو حتی مشکلات اقتصادی پیش روی کارآفرینی زنان در ایران وجود دارد.