واکاوی عملکرد دولت دوازدهم در حوزه «زنان»
اواخر آبان ماه بود که همزمان با پایان ۱۰۰ روز نخست آغاز کار دولت دوم حسن روحانی، معاونت امور زنان و خانواده، در حالی گزارشی از اقدامات انجام شده و برنامه‌های پیش‌روی خود را منتشر کرد که فعالان این حوزه همواره پیشنهادات و نقدهایی بر این عملکرد دارند.
در گزارش ۱۰۰ روزه عملکرد معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری علاوه بر شرح اقدامات انجام شده، پیگیری لوایح و تصویب قوانین در حوزه زنان، ارتقاء سطح آموزش و توان افزایی زنان در سطوح مختلف با همکاری دستگاه‌های مسئول به ویژه توان افزایی سازمان های مردم نهاد برای تسهیل گری، ابلاغ سیاست تدوین برنامه توسعه زنان و خانواده در هر استان با توجه به مسایل و نیازهای بومی و گسترش همکاری های بین المللی و ... نیز به عنوان برنامه‌های پیش‌روی این معاونت اعلام شده بود. برنامه‌هایی که به گفته ابتکار تنها با مشارکت و همکاری مردم به ثمر خواهد رسید؛ ایسنا نیز در راستا واکاوی این عملکرد با فعالان و افراد مسئول در این حوزه گفت‌وگو کرده که در ادامه آمده است:
فاصله بین مطالبات زنان و اقدامات انجام شده زیاد است
رئیس جمهور در ارائه گزارش عملکرد ۱۰۰ روزه دولت در حوزه زنان به بهبود اشتغال زنان و بکارگیری زنان در سطوح مختلف مدیریتی در دولت های یازدهم و دوازدهم اشاره کرد و درباره افزایش میزان اشتغال زنان افزود: از سال ۹۳ تا ۹۶ که سالانه به طور متوسط ۶۸۵ هزار اشتغال ایجاد شده که از این تعداد ۳۰۷ هزار شغل به طور متوسط متعلق به زنان بوده است. یعنی اشتغال آنها قابل ملاحظه بوده و حدود نیمی از اشتغال‌ها را شامل می شود.
وی در ادامه اظهار کرد: قول دادم در مدیریت ها از بانوان بیشتر استفاده کنیم، زیرا آنها این قدرت و استعداد را دارند، در دولت تلاش من بر این بوده در سطوح مختلف از حضور بانوان استفاده شود.
ثریا شارقی، مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری تهران، در گفت‌وگو با ایسنا، در این باره یکی از اصلی‌ترین مطالبات زنان از ریاست جمهوری را مربوط به «مدیریت زنان» دانست و در خصوص اظهارات روحانی در این خصوص گفت: یکی از وعده‌های آقای روحانی مربوط به بحث مدیریت هاست که اتفاقا تأکید زیادی هم روی آن وجود دارد. در طول این ۱۰۰ روز در استان تهران هم دو اتفاق خوب در این زمینه رخ داده است، یکی انتخاب مدیر کل امور اقتصادی و دارایی استان تهران، به عنوان اولین مدیر کل زن در کشور، و دیگری انتخاب معاون شرکت شهرک های صنتعی استان تهران است. موارد دیگری هم وجود دارد که کارهای اولیه آن برای استفاده از زنان در سطح معاونت، در حال انجام است.
شارقی با اشاره به فاصله بین مطالبات زنان و کارهای انجام شده در این زمینه افزود: قطعا این فاصله زیاد است اما مهم این است که ما این توقع را در زنان ایجاد کنیم. احساس می کنم هم انتظارها و هم این توقع با توجه به تاکیداتی که رییس جمهور از بالا انجام می دهند ایجاد شده است. وقتی توقع و انتظار با هم جمع شوند، سیستم مجبور می‌شود واکنش نشان دهد. فکر می‌کنم ما به موقعیت واکنش نشان دادن رسیده‌ایم و مدیران هم مجبور هستند که واکنش متقابل نشان دهند و به دنبال برآورد کردن مطالباتی که هم اکنون در بین زنان عمومی شده است، باشند. شکل‌گیری این فضا شروع خوبی است. در واقع بهتر از شرایطی است که نه زنان چیزی را بخواهند و نه مدیران بالادستی ما نسبت به این موضوع کاری انجام دهند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه زنان باید در تمام عرصه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به شکل متعادل توزیع شوند، اظهار کرد: یکی از خلاءهایی که در حال حاضر وجود دارد و باید برطرف شود این است که ما باید مشارکت بانوان را در تمام زمینه ها ببینیم. اگر این موضوع را مدنظر قرار دهیم می توانیم تفاوت ها را به حداقل برسانیم. در بحث مشارکت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، مطالبات را باید با تعادل به طور همزمان دنبال کنیم و دنبال آن باشیم که این خلاء را بهبود ببخشیم.
تابوی نان آوری مردان باید از بین برود
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری تهران با تاکید بر ضرورت استفاه از توانمندی اقتصادی زنان تصریح کرد: گاهی زمینه‌ها برای فعالیت اقتصادی زنان و استقلال مالی آنها فراهم نیست. برای مثال باید یاد بگیریم زنان هم می توانند به عنوان یک « فعال» اقتصادی در جامعه باشند. ما نباید این تصور را داشته باشیم که حتما یک مرد باید نان دربیاورد و به یک خانم بدهد. باید در این تفکر تغییر ایجاد کنیم؛ نه تنها به خاطر بانوان بلکه به خاطر جامعه و استفاده از ظرفیت اقتصادی زنان باید به این امر توجه داشته باشیم.
شارقی در ادامه اضافه کرد: مساله اشتغال زنان فقط به این بعد برنمی گردد که آنها نمی‌خواهند زیردست باشند بلکه یک بعد آن این است که زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور توان اقتصادی را نیز در خود دارند. ما معتقدیم برای توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه نیازمند مشارکت زنان هستیم به همین دلیل باید زمینه های مشارکت و حضور آنان را نیز فراهم و به این ترتیب به توسعه متوازن کمک کنیم. توسعه متوازن به این معناست که همه در همه ابعاد مشارکت داشته باشند.
مشاور وزیرنفت در امور بانوان: مطالبات زنان، در طول سالیان دراز تجمیع شده
همزمان با عزم دولت در به کارگیری و بهره گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست های مدیریتی، در تبصره ۲ الحاقی به ماده ۵ تصویب نامه شورای عالی اداری که از نهاد ریاست جمهوری به تمام وزارت‌خانه‌ها، موسسات دولتی، شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی ابلاغ شده، نوشته شده است: تا پایان برنامه ششم توسعه نسبت مدیران زن در پست های مدیریتی به ۳۰ درصد افزایش یابد. سهم هر یک از دستگاه های اجرایی برای انتصاب مدیران زن با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی های هر دستگاه، توسط سازمان اداری و استخدامی کشور و با هماهنگی دستگاه اجرایی ذیربط تعیین و ابلاغ خواهد شد.
در تبصره ۳ الحاقی همین مصوبه تصریح شده است، به منظور استفاده از جوانان در پستهای مدیریتی از انتصاب افراد با سابقه بیش از ۲۵ سال و سن بیشتر از ۵۵ سال در سمت مدیریتهای پایه خودداری شود.
رییس جمهور در ادامه ارائه این گزارش اظهار کرد: برای اولین بار است می بینید یک مقام ارشد در وزارت نفت یک خانم است و معاون ۴ وزارتخانه هم از خانم ها هستند و البته همه وزراء مکلف هستند ۲ نفر از معاونین و یا مشاوران ارشد خود را از خانم ها بگذارند و این کار انجام خواهد شد.
روحانی با اشاره به اینکه در بعضی از زمینه ها مثل هواپیمایی ملی ایران اکنون یک خانم مدیر عامل است گفت: تلاش ما بر این است خانم ها و جوانان در سطوح مختلف مدیریتی بیشتر حضور داشته باشند. در دولت دوازدهم برای اولین بار یک جوان تحصیلکرده متولد دهه شصت به عنوان وزیر انتخاب شده است.
فاطمه تندگویان، مشاور وزیر نفت در امور بانوان نیز، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه گزارش عملکرد ۱۰۰ روزه دولت زمان کمی برای قضاوت درمورد تحقق مطالبات زنان است، گفت: مطالبات زنان، در طول سالیان دراز تجمیع شده‌اند و نیاز به تغییر سیاست ها و همت عمومی در همه دولت مردان ضروری است. نمی شود انتظار داشت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری ، تنها و یک تنه در این راستا اقدام کند. تغییر برای هر یک از قوانینی که سد راه زنان هستند و برای آنها مانع ایجاد می کنند، باید با مجلس هماهنگ شود. مجلس باید دست از نگاه سنتی بردارد و باور کند که زنان در حال طی کردن دوران مدرنی هستند. در فضای مدرنیته زنان به رشد رسیده اند و به همین دلیل نمی توانند از مطاباتشان بگذرند. به هرحال هماهنگی بین مجلس و هیئت دولت و کل نظام لازم است تا آنها باور کنند این زنان، دیگر زنان گذشته نیستند.
تندگویان در ادامه با بیان اینکه معاونت امور زنان هم می تواند با برنامه‌ریزی انگیزه‌ها را برای شتاب دادن به حضور زنان تقویت کند، اظهار کرد: معاونت زنان به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد زیرا نه ابزارهای لازم را دارد و نه اختیاراتش آنچنان وسیع است که بتواند در این زمینه آنطور که شایسته است عمل کند. نه تنها ۱۰۰ روز بلکه تا پایان این دوره هم اگر این همت، هماهنگی و عزم وجود نداشته باشد، کاری پیش نخواهد رفت.
پیشنهاد تعیین «شاخص سالیانه» برای دستیابی به زنان به سطوح مدیریتی بالا
وی با انتقاد از نبود برنامه‌ریزی دقیق برای ارتقای زنان گفت: به نظر من ارتقای زنان بر اساس بخشنامه و ابلاغیه ریاست جمهوری، گام مثبتی است. اما این ۳۰ درصد واگذاری مدیریتها به زنان باید «شاخص سالانه» پیدا می کرد و سطوح مدیریتی آن نیز باید مشخص می شد. تا این ابهامات برطرف نشود، مسیر حضور زنان نیز هموار نخواهد شد.
مشاور وزیر نفت در امور بانوان با بیان اینکه زنان خودشان با توجه به شایستگی و توانایی و همتی که به خرج داده اند، تا سطح مدیریت میانی را فتح کرده اند،ادامه داد: سقف شیشه‌ای ارتقای زنان، از حوزه میانی به بالا وجود دارد . در مدیریت ارشد سازمان هاست که امکان سیاست گذاری و تلفیق رویکرد جنسیتی فراهم می شود. اگر زنان در سطوح بالای مدیریت، برای مثال معاون وزیر حضور نداشته باشند بازهم این ۳۰ درصد تاثیری در شرایط ندارد، بنابراین باید توزیع سالیانه و سطح مدیریتی انجام شود.
نهادینه شدن نگاه مردسالارانه در سازمان‌ها
تندگویان در ادامه اظهار کرد: از سوی دیگر بخش نظارتی باید عملکرد هر کدام از سازمان ها را بررسی کند و بر اساس این ارزیابی برای هر سازمان الزامات اجرایی تعیین کند. چراکه در همه سازمان ها این نگاه مردسالارانه نهادینه شده است. می‌دانیم که پست های مدیریتی یک «قدرت» هستند که این قدرت متضمن منافع «مادی» و «منزلتهای اجتماعی» هم هست. به همین دلیل مردان به راحتی حاضر نیستند این مزایا را از دست بدهند، مگر اینکه این کار همراه با الزاماتی باشد. این الزامات در بخشی از هیئت دولت که می تواند معاونت زنان و امور خانواده باشد، باید پیگیری شود؛ در غیر این صورت هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
وی با اشاره به عملکرد وزارت نفت در به کار گیری زنان در پستهای مدریتی تصریح کرد: در وزارت نفت، قائم مقام وزیر، مدیر عامل صندوق بازنشستگی و در هیئت مدیره شرکت ملی پتروشیمی از حضور زنان استفاده شده است. به همین ترتیب در سطوح C و D نیز در حدود ۳۸ زن حضور دارند. در طول ۴ سال گذشته رشدی که برای حضور زنان در صنعت نفت صورت گرفته فوق العاده بوده است. تعداد مدیران میانی در این وزارت خانه نزدیک به ۶۶۰ نفر است. همچنین حضور قائم مقام زن جزء در وزارت نفت، در سایر وزارتخانه ها وجود ندارد.
رئیس بسیج جامعه زنان: تحکیم خانواده اولویت مطالبات زنان است
تساوی جنستی اساسا بنیان برانداز جوامع است
اما برخلاف تندگویان و و شارقی که عمدتا همسو با اقدامات انجام شده در معاونت زنان و امور خانواده ریاست جمهوری بودند، مینو اصلانی، رئیس بسیج جامعه زنان، در گفت‌وگو با ایسنا، نظرات متفاوتی را بیان کرد.
وی اولویت اصلی در بحث مطابات زنان را مربوط به حفظ کرامت آنان دانست و گفت: اولویت های زنان در حال حاضر بیشتر مربوط به مباحث تحکیم خانواده و رشد و تعالی آن است. انتظار داریم که ریاست جمهوری ستاد ملی خانواده را با قدرت تشکیل دهد. موضوعات مربوط به طلاق در حال حاضر خیلی جدی است. به خصوص طلاق عاطفی موضوعی است که نمی توانیم از آن به راحتی عبور کنیم. این موارد نیاز به برنامه ریزی دارد.
وی در ادامه این پیشنهادات را متوجه عالی ترین مقام اجرایی کشور و نه معاونت زنان عنوان کرد و افزود: «تحکیم خانواده» اصل و بنیان حرکت جامعه به سمت جامعه ای فعال، با نشاط، پویا و خردمند است. یعنی اگر پایه های خانواده سست باشد جوانان در این خانواده نمی توانند پویایی و اثر گذاری لازم را داشته باشند و زن و مرد در خانواده ای که ناآرام است زمینه برای پیشرفت را نخواهند داشت. معاونت زنان در این زمینه نقش پررنگی دارد که نمی توان از آن غافل شد.
رئیس بسیج جامعه زنان، با اشاره به لایحه خشونت علیه زنان، به عنوان یکی از دغدغه‌های معاونت زنان، توضیح داد: ما بارها درباره این لایحه پرس و جو کرده ایم تا بدانیم اساسا این لایحه چه محتوایی دارد. باید جایگاه این لایحه مورد بررسی قرار گیرد. اگر این لایحه در راستای توسعه پایدار باشد مشکلی را از زنان ما حل نخواهد کرد. بحث توسعه پایدار از فرهنگ غربی آمده و هیچگاه مباحث فرهنگ غربی نمی تواند مشکل گشای کشورها باشد.
اصلانی در ادامه گفت: یکی از مباحث توسعه پایدار، «تساوی جنسیتی» است. تساوی جنستی اساسا بنیان برانداز جوامع است. اضمحلال امروز جوامع غربی به دلیل تساوی جنسیتی است. چرا که انسان در تساوی جنستی نادیده گرفته می شود. بر این اساس مبحث «عدالت جنسیتی» است که می تواند راهگشای ما، در مسائل خانواده، کرامت زنان و احیای هویت آنان باشد.
دبیرکل جامعه زینب: دولت پاسخ مناسبی به زنان نداد
با وجود اینکه رییس جمهور در گفت وگوی اخیر تلویزیونی‌اش تاکید کرده که وعده‌های خود درباره زنان ، جوانان و اقوام را فراموش نکرده، برخی فعالان حوزه زنان خواستار تحرک بیشتری در این حوزه هستند.
اعظم حاجی عباسی، دبیرکل جامعه زینب و از منتقدان نیز چندان موافق گزارش ۱۰۰ روز نخست دولت در حوزه زنان نیست، او در فایلی ضبط شده که در اختیار خبرنگار ایسنا قرارداده، اینطور نظرش را بیان کرده و با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد ضرروت حضور زنان در جامعه اسلامی اظهارکرد: گزارش ۱۰۰ روزه دولت را خواندیم و شنیدیم و دریغ از دغدغه ای برای احقاق حقوق زنان؛ از دولتمردان این سوال را دارم که آیا حضور خانم ها را فقط تا پای صندوق های رای می خواهید و با وعده های انتخاباتی آنها را تا پای صندوق های رای می آورید؟ روی سخنم با رییس جمهور محترم جناب آقای روحانی است. آقای روحانی زنان و جوانان به شما اعتماد کردند و شما را باور کردنداما شما به آنها اعتماد نکردید و در کابینه خود از آنها استفاده نکردید. شما پاسخ مناسبی به اعتماد زنان و جوانان که به امید به آینده ای بهتر برای ریس جمهورشدن شما تلاش کردند،ندادید. در صورتی که اگر از زنان در بخش های مهم اجرایی کشور استفاده شود، نگاه یکسان بر بخش های مختلف مدیریتی حاکم خواهد شد و از اعمال نظرهای سلیقه ای نیز پرهیز می شود.
وی با تاکید براینکه نباید کشور فقط با سلیقه و مدیریت مردانه اداره شود، تصریح کرد: در این صورت حقوق زنان همچنان معطل می ماند. روند جریانات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در طول ۳۹ سال گذشته و تداوم مطالبات زنان در تمام این عرصه ها و عدم پاسخگویی صحیح به نیازهای به حق جامعه زنان همزمان با رشد جمعیت و به وجود آمدن تنوع سلایق و شکوفایی استعدادهای این قشر عظیم در طول سالیان پس از انقلاب، ضرورت این موضوع را به خوبی نشان می دهد که دولتمردان باید از این پتانسیل عظیم زنان توانمند و کارآمد و شایسته برای حل مشکلات مختلف از مجرای صحیح و قانونمند بهره ببرند و جامعه اسلامی و انسانی را بیش از پیش به سوی رشد و تعالی سوق دهد.
حاجی عباسی اضافه کرد: فعالان امور زنان در طی این سال ها همواره مطالبات خود را مطرح کرده اند اما به دلیل نداشتن سهمی در مدیریت های کلان کشور و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها با مطالباتشان همچنان در حد مطالبه باقی مانده است. بزرگان تاریخ به ما یاد داده اند، جامعه‌ای که از تاریخ نیاموزد ناچار به تکرار آن می شود. انسان و تاریخ رابطه ای متقابل دارند. تاریخ انسان را می سازد و انسان آگاه و با بصیرت نیز تاریخ را می آفریند. بنابراین خطاب به آقای روحانی می گویم که از تاریخ بیاموزید و در فرصت پیش رو به زنان اعتماد کنید و اشتباه پیشینیان را تکرار نکنید و با اتخاذ تدبیر امید را به جامعه برگردانید و به وعده های خود عمل کنید. چرا که خداوند هم در قرآن تاکید دارند که نگویید آنچه را که به آن عمل نکنید. برازنده دولت شما نیست که درپایان دوره شما هیچ تغییری در موضوعات زنان حاصل نشده باشد.
دبیرکل جامعه زینب با بیان اینکه روحانی در پایان هشت سال ریاست جمهوری خود دیگر نمی تواند مشکلات را به گذشته و دولت قبل ارجاع دهد، گفت: پس از انتخاب رییس جمهور توسط مردم، وظیفه نخبگان و فعالان سیاسی چیست؟ آنها به سه گروه تقسیم می شوند، اول تضعیف کنندگان، دوم توجیه گران و سوم تکمیل کنندگان. تضعیف دولت توسط مخالفان و رقبا انجام می شود و تضعیف و تخریب دولت در نظام جمهوری اسلامی خیانت به رای مردم است. توجیه توسط هواداران رخ می دهد و حماقت و نادانی است که همه را در نهایت دچار خسران می کند، اما دسته سوم دلسوز نظام و مردمند و خدا را در همه امور درنظر دارند، تکمیل کنندگان هستند و به دنبال حل مشکلاتند و در تقویت نظام کوشا هستند و مردم را در نظر دارند
وی با بیان اینکه امیدوارم نخبگان و فعالان سیاسی تکمیل کننده دولت باشند، گفت: انشاالله که دولت امید را به مردم بازگرداند و رای دهندگان از رای خود پشیمان نشوند.