لایحه «منع خشونت علیه زنان» در ایران که به وسیله فراکسیون زنان مجلس و مشارکت دیگر نهادهای مرتبط، تهیه شده گام مهمی در راستای حقوق زنان محسوب می‌شود مواد مختلف این لایحه در جهت حفظ و اعاده حقوق انسانی زنان تنظیم شده چرا که تأکید خود را از طرفی بر لزوم آگاه‌سازی جامعه نسبت به ضرورت مهار خشونت، تحول ساختار فرهنگی و... قرار می‌دهد و از طرف دیگر نهاد‌ها و موسسات مکلف هستند تدابیری در جهت رفع خشونت علیه زنان انجام دهند. کلیات این لایحه در اردیبهشت۹۶ در دولت تصویب و سپس برای بررسی و اظهار نظر به قوه قضائیه ارجاع و تاکنون نیز در آن قوه باقی مانده است. طبق گفته معاونت زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری روند رسیدگی به لایحه تأمین امنیت زنان به قوه قضائیه فرستاده شده و در این رابطه ما همکاری نزدیکی با این قوه داریم. معصومه ابتکار درباره چرایی ارسال این لایحه برای بررسی به شهر قم عنوان کرد: قوه قضائیه این لایحه را برای مشورت به قم فرستاده که امیدوارم بازگردد. این لایحه هنوز با نظر قطعی درباره این لایحه به مجلس نرسیده است و برخی معتقدند که این لایحه باید تا پایان این مجلس به نتیجه برسد، چرا که مشخص نیست در مجلس بعدی به این موضوع پرداخته شود یا خیر. به منظور بررسی این لایحه و دیگر مسائل سیاسی روز «آرمان» با سهیلا جلودارزاده نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو نموده که می‌خوانید.
لایحه «منع خشونت علیه زنان» هنوز به مجلس نرسیده است. علت طول کشیدن این موضوع را در چه می‌بینید؟
این لایحه توسط دولت به جهت اعمال نظر به قوه قضائیه فرستاد و پس از آن قرار است به مجلس بازگردد. مسائل مربوط به زنان با توجه به اینکه توسط دستگاه قضائیه تصور می‌شود که باید به آن رسیدگی شود اما همچنان دچار مشکلاتی است. طی یک دوره زمانی دفتر امور زنان در قوه قضائیه فعال بود و با توجه به مسائل جهانی اقدامات مناسبی در این راستا انجام می‌شد اما متاسفانه فعالیت آن دفتر کمرنگ و در حال حاضر کار قابل ملاحظه‌ای انجام نمی‌دهد. حتی این روزها شاهد این موضوع هستیم که دفتر امور زنان در نهاد ریاست جمهوری عقبگرد قابل توجهی داشته است. حتی مطلبی درباره محاسبه مهریه و سکه شنیده‌ام که این هم نشان از موضوعاتی دارد که زنان به عقب بازگشته‌اند. دفتر مطالعات مجلس در قم درباره مسائل فقه، قوانین و امور اجتماعی همایشی برگزار کرده و از تمام دنیا افراد صاحب نظر در آن دعوت به عمل آوردند. امروز مسائلی در رابطه با فقه و قوانین باعث درگیری‌های بسیاری شده است.
در این زمینه توضیحات بیشتری می‌دهید؟
موضوع CFT یا مسائل دیگری که با قوانین بین‌المللی منافات دارد کشور را دچار مسائلی می‌کند. در مورد مسائل زنان هم به همین شکل است البته دنیا برای این موضوع راه حل مشخص کرده و ما مجبور نیستیم از تمام مسائل جهان تبعیت کنیم اما می‌توانیم متناسب با دین رسمی کشور مسائل را بپذیریم. افراد در جای خودشان به نوعی اصولگرا هستند به آن معنا که قرآن به عنوان یک قانون مطرح شده و تا ابدیت برای ما قانون است، چرا که متناسب با خلقت انسان، سنت‌های الهی و اراده پروردگار ماست و مطمئن هستیم به نفع بشر است.
با توجه به فشارهایی که وجود دارد چگونه باید رفتار کرد؟
در حال حاضر نمی‌توان به مسائل جهانی بی‌تفاوت باشیم چرا که باید در تعامل و گفت‌وگو این پذیرش را از طرف جامعه جهانی ایجاد کنیم کما آنکه در حال حاضر وجدان بیدار دنیا به جایی رسیده و دل‌های افراد در دنیا برای بازگشت به خانه می‌تپد یعنی یک موضوع فطری است. این موضوع را نمی‌توانیم با دعوا ایجاد کنیم بنابراین با ارائه یک الگوی خوب و مناسب می‌توان دست به یک فرهنگ سازی زد مانند هنر ایرانی در مقابل هنر امروز غرب که بسیار با خشونت، سیاهی و خطوط به هم ریخته و فریادهای درونی آدم را بیرون می‌آورد. در مورد قوانین هم به همین شکل است به هنگام کارآمدی قوانین زن ایرانی در سایه قوانین دینی دنیا احساس خوشبختی می‌کند و این موضوع را درخواست می‌کند. سمیناری در لبنان برگزار شد که در آنجا حضور داشتم، افرادی که در سمینار حضور داشتند مطرح کردند که کشور شما پیشرفت بسیار بسزایی در مسائل داشته است. اما باید گفت به دلیل اجرا نکردن متعصبانه و پافشاری روی موضوعاتی که حتی در شرع ما هم نیامده برخی موضوعات باعث شده تا عملکرد بدی در کشور داشته باشیم.
تا چه اندازه توانستیم حقوق زنان را محقق سازیم؟
کارنامه‌مان در رابطه با حقوق زنان مثبت نیست و روز به روز از دستاوردی هم که داشتیم عقبگرد می‌کنیم. باید تکلیف مان در اینجا مشخص شود. خشونت در سیره معصومین و رفتارهای معاصر امام راحل وجود نداشته چرا که در تمام اوقات با خانم‌ها بر مبنای حقوقشان با مهربانی، تکریم و احترام برخورد می‌شد به آن معنا که برای زن احترام قائل بودند. زنان در مهم‌ترین مسائل از جمله مسائل سیاسی خانواده شان را برای تشکیل حزب سیاسی آوردند تا این حق را برای آنها به رسمیت بشناسند و سپس مطرح کردند که زنان در مقدرات اساسی مملکت دخالت کنند. با توجه به این موضوعات اما همچنان سلیقه‌ای برخورد می‌شود.
فرستادن این لایحه به قوه قضائیه تا چه اندازه می‌تواند برای رسیدن زنان به حقوقشان مفید واقع شود؟
این لایحه توسط دولت به قوه قضائیه نباید ارسال می‌شد، چرا که این موضوع ۴۰ سال مورد بحث است و حتی افرادی مانند شهید مطهری درباره اینگونه مسائل از جمله «حقوق زنان» بسیار فعالیت داشتند. پس از ۴۰ سال از انقلاب، برخی نمی‌خواهند زنان در جمهوری اسلامی متوجه تکلیف خود بشوند. در اینجا باید اشاره کنم به برنامه‌هایی که آقای روحانی درباره «حقوق زنان» داشت که بسیار بسیار مترقی و پیشرفته است، اما به جهت اجرای آن به هیچ نتیجه‌ای نتوانستند برسند.
جلسه یا گفت‌وگویی هم درباره این لایحه با خانم ابتکار داشتید؟
بله، اما دائما می‌گویند این موضوع به مجلس می‌آید. باید بگویم به طور کل این لایحه در حال آمدن است اما هیچ خبری از آن نیست.
با تمام موانعی که وجود دارد اگر مجلس قصد تصویب طرحی را داشته باشد این کار را انجام می‌دهد حتی بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم. آیا زنان مجلس کوتاهی کرده‌اند؟
ما در انتظار این موضوع هستیم. به ما گفته‌اند که ما به دنبال این لایحه هستیم و هماهنگ باشید، بنابراین ما هم منتظر رسیدن پاسخ هستیم. اما با توجه به مسیری که در این زمینه پیش گرفته‌اند بعید می‌دانم هیچ زمانی این لایحه به مجلس برسد شاید در سال آخر مجلس مجبور شویم به صورت طرح آن را در مجلس مطرح کنیم.
آقای روحانی در شعارهای انتخاباتی‌شان بسیار درباره قرار دادن زنان در مدیریت‌های دولتی سخن گفتند.
بله شاهد تأکید ایشان درباره این موضوع بوده‌ایم.
آیا در عمل هم اتفاق در حد انتظار انجام شد؟
دولت دارای یک بدنه کارمندی است. پس از ۳۰ سالگی انقلاب این بدنه تغییر کرد و بنابراین نسل اول انقلاب کنار رفته و نسل دوم به فعالیت پرداخت. در دولت قبل افراد براساس شایستگی وارد کار نمی‌شدند و فقط با ارتباطات مشغول بودند، بنابراین یک بدنه کارشناس با انگیزه‌ای در دولت نداریم. یکی از دلایلی که آقای روحانی در دولت به خوبی نتوانست فعالیت داشته باشد، همین است، چرا که همه به فکر گذراندن اوقات خودشان هستند و هیچ فردی انگیزه‌ای برای کار کردن ندارد.
نباید مدیری برای نظارت بر عملکرد این افراد باشد؟
مگر شاهد فعالیت‌های مجلس در این زمینه نیستید؟ در حال حاضر باید دید دولت با وزرای جدید چه خواهد کرد؟ دولت در شرایط سختی فعالیت می‌کند و باید تاکید کنم دولت آقای روحانی در شرایط سخت و حادی اداره می‌شود.
انتخابات ۹۸ مجلس شورای اسلامی نزدیک است؟ نمایندگان برای این موضوع دست به چه کارهایی می‌زنند؟
مجلس ترکیبی از افراد مختلف است. چندین نماینده در مجلس حضور دارند که حمایت یک حزب سیاسی را به دنبال خود ندارد و به صورت منفرد کاندیدا و در نتیجه از مردم رأی کسب کردند و با مسائل اجرایی منطقه شان رو‌به‌رو هستند، چراکه رقابت‌های سیاسی در منطقه وجود دارد. این افراد بسیار سخت در حال تلاش هستند و باید به آنها بگوییم خسته نباشید. برخی از آنها از جمله خانم‌ها هفته‌ای سه بار به حوزه انتخابیه‌شان رفته و بازمی‌گردند به جهت آنکه یک اشراف همه جانبه روی مسائل حوزه انتخابیه خود داشته باشند. بنابراین انتخابات مجلس و اینکه چه افرادی در آن بر کرسی خانه ملت خواهند نشست را باید به قضاوت مردم گذاشت که با توجه به شرایط سیاسی سال آینده چه خواهند کرد.
عملکرد فراکسیون زنان از دولت اصلاحات تاکنون را چگونه تبیین می‌کنید؟
فراکسیون زنان مجلس در زمان دولت اصلاحات بسیار موفق عمل کرد. این فراکسیون یک فراکسیون فعال بود تا آنجا که حتی آقایان مجلس هم با ما همراه بودند. در آن زمان مصوبات بسیار خوبی مجلس ارائه داد اما بعدها که با تشکیل مجلس دیگری، فراکسیون زنان مقداری درگیر اختلافات شد. البته در همان زمان طرح‌هایی که از گذشته مانده بود از جمله طرح سهم ارث زن از زمین یا بیمه زنان خانواده و سرپرست خانوار را توانستیم به مرحله اجرا برسانیم. در حال حاضر طرح جامع زنان سرپرست خانوار در مجلس است و فقرزدایی زنان را اولویت بخشی کردیم تا در برنامه ششم زنان به عنوان موضوعات خاص حضور پیدا کنند. کار قانونگذاری و برنامه ریزی این موضوع را انجام دادیم و حتی طی دو سال گذشته از این برنامه سعی شد از سال اول بودجه مورد نظر را دریافت کنیم تا کار راه بیفتد اما مقداری کندکاری از جانب دولت صورت گرفت. در حال حاضر وزارت کار و دفتر امور زنان این طرح را کاملا اجرایی کرده‌اند اما هنوز گزارش آن به مجلس نیامده است. طی دو الی سه ماه گذشته قرار بر آن بود که خانم ابتکار به مجلس بیایند و گزارش این موضوعات را ارائه دهند اما این اتفاق نیفتاد.
امیدواریم این موضوع پس از تعطیلات عملی شود. مسائل حقوق و قضائی هم در مجلس مطرح شده است از جمله ازدواج زودهنگام دختران زیر ۱۳ سال که قانونا ممنوع است و دختران ۱۳ سال به بعد هم باید با نظر دادگاه صورت گیرد اما متاسفانه شاهد این موضوع هستیم که در بسیاری از قسمت‌ها این موضوع رعایت نشد بنابراین باید یک ضمانت اجرایی برای این موضوع در نظر گرفته شود. مسائل دیگری هم درباره ارتقای جایگاه زنان و مسائل این چنینی در فراکسیون دائما پیگیری می‌شود که بسیار روند آرامی دارد و مجلس به خوبی رأی داد این موضوعات نشان از آن است که مجلس موضوعاتی را که به نفع مردم است را کاملا همراهی می‌کند بنابراین در مورد خشونت هم باید به همین شکل دولت همکاری کند. در حال حاضر موضوع اشتغال زنان سرپرست خانوار در دست بررسی مجلس است تا توانمندسازی جامع نسبت به آنها وجود دارد که باید انجام شود. با توجه به فقر و افزایش زنان این موضوع بیشتر می‌شود یعنی به اندازه‌ای که دهک‌های جامعه کوچکتر شود زنان در آن درصد بالاتری از فقرا قرار می‌گیرند.
اخیرا واکنش‌های بسیاری به حضور زنان در ورزشگاه وجود داشته است. چرا برخی واکنش‌های تندی نسبت به این موضوع دارند؟
این موضوع یک چالش بیهوده‌ای است که برای جمهوری اسلامی به وجود آمده است. از یک طرف می‌گوییم زن و مرد در مسائل مربوط به حقوق و رشد و کمال در اسلام شرایط همه دیده شده و یک زمانی می‌آییم محدودیت‌هایی قرار می‌دهیم که در دنیای امروز هیچ کودک دبستانی را نمی‌تواند آن را درک کند. برخی می‌گویند آقایان در فوتبال بخشی از پایشان مشخص و این موضوع خلاف شرع است. باید گفت با توجه به فاصله دوری که تماشاگران با زمین بازی دارند حتی افراد قابل تشخیص نیستند. بله باید گفت مسائل شرعی برای هر زن و مردی وجود دارد و زنان باید آن مسائل را رعایت کنند؛ نگاه کردن به نامحرم اگر به قصد لذت نباشد گناه نیست و مطرح کردن این گونه مسائل هیچ معنایی ندارد. بنابراین باید تاکید کنم که مطرح کردن چنین مسائلی به نظر ایجاد چالش‌های بی‌دلیل است و فقط برخی قصد دارند تا با دنیا در باره یک موضوع به مخالفت بپردازند.
استانی شدن انتخابات مجلس چقدر در روند بهبود و ارتقای عملکرد مجلس تاثیرگذار خواهد بود؟
هنگام استانی شدن انتخابات و نمایندگان شرایطی به وجود خواهد آمد که مناسب نیست. هنگامی که مردم اتفاقی برایشان پیش می‌آید از راه‌های مختلف با نماینده منطقه خود در ارتباط هستند، اما در شهرستان‌ها تفاوت دارد و نماینده‌ها باید از نزدیک بر مسائل اشراف داشته باشد چرا که نماینده باید از نزدیک منطقه را ببیند و مشکلات را لمس کند. اگر این نماینده‌ها استانی شوند مانند نماینده‌های تهران شده و این شرایط را برای مردم سختتر و محدودتر می‌کند. استانی شدن به نفع نیست. در حال حاضر مجامع استانی وجود دارد که مسائل استانی و منطقه‌ای در آنجا پیگیری می‌شود به این صورت که با برگزاری جلسه‌ای مسائل را حل می‌کنند. انتخاب باید رخ به رخ بوده و مردم نماینده‌شان را بشناسند تا خواسته‌ها و مطالبات خود را با او مطرح کنند و اگر استانی شود مناطق محروم در هر استانی فراموش می‌شود. در حال حاضر نماینده‌ای از یک منطقه شهرستانی همیشه متهم است که به منطقه خود نرسیده است بنابراین اگر انتخابات مجلس استانی شود به طور کل نماینده از منطقه خود می‌رود.
احتمال این موضوع هست این لایحه تصویب نشود؟
تاکنون چند بار به صحن آمده اما رأی نیاورده است.
رویکرد افرادی مانند سعیدقاسمی را چگونه می‌بینید؟ چرا برخی به این راحتی به مقامات توهین کرده یا حتی تهدید می‌کنند؟
برخی افراد با تخریب دیگران با اعلام بازاری خود را به جامعه نشان می‌دهند تا انرژی مورد نیاز خود را به دست آورند. اینکه جریانی منتسب به برخی لایه‌ها و جریان‌ها، حزب‌الهی بودن یا امام حسینی بودن یا حوزه علمیه بودن علنا در سخنانش مطرح کند که فرد انقلابی که مورد تایید امام راحل بوده، فلان اتفاق برایش افتاد و از این به بعد هر کسی هم باشد همین اتفاق برایش می‌افتد و این سخن به شکلی مطرح شود که شائبه‌های بسیار عجیب ایجاد کند، به هیچ عنوان مناسب نیست، چرا که با وجهه‌ای که دشمنان قصد دارند تا برای جمهوری اسلامی ترسیم کنند با گفتمان اینگونه افراد منطبق می‌شود. این افراد در رفتارها و گفتارهایشان باید مراقب باشند که دشمن با استفاده از اینگونه رفتارها تقویت نشود.
چرا این افراد چنین حرف‌هایی را مطرح می‌کنند؟ آیا متوجه تبعات آن نیستند؟
درباره این موضوع وزیر کشور باید پاسخگو باشد.
عملکرد وزیر کشور را چگونه دیدید؟
مسائل در کشور باید با گفت‌وگو حل شود و همیشه نباید از تغییر سخن گفت چرا که راه مستقیمی نیست. در بسیاری از مواقع هر وزیری که از سوی مجلس کنار می‌رود برای جایگزینی او باید از افراد لایق‌تری در این سمت استفاده شود اما شاهد این موضوع هستید که برخی می‌گویند استخاره کردیم و نتیجه خوبی نداشت بنابراین به این وزارتخانه نمی‌آییم. شرایط مدام ضعیف‌تر می‌شود بنابرین باید گفت افرادی که برای این جایگاه‌ها حضور پیدا می‌کنند واقعا از خود ایثار نشان می‌دهند.
خانه کارگر تا چه اندازه در انتخاب وزیر کار مورد مشورت قرار گرفت؟
ما در انتظار این موضوع نیستیم که با ما مشورت کنند. با توجه به تشکیلات کارگری که وجود دارد و خود را محق این موضوع می‌دانند که درباره مسائل اعضای خود و جامعه کارگری و فضای کار جامعه اظهار نظر و دخالت کنند خودمان نظر خواهیم داد. در صورت لزوم بیانیه می‌دهیم، موضع می‌گیریم و اعلام نظر می‌کنیم یا حتی در مورد شرایط به وجود آمده مذاکره می‌کنیم.
با توجه به فعالیت‌های این اتحادیه معیشت کارگران تا چه اندازه تغییر کرده است؟
هرچقدر به توسعه نزدیک می‌شویم شرایط بهتری برای جامعه کار فراهم می‌شود و مادامی که این دوری به وجود می‌آید شرایط غیرقابل تحمل می‌شود که در نتیجه دهک‌هایی که اکثرا نیروهای کار هستند افزایش پیدا می‌کنند. به طوری که درباره کاهش ارزش پول ملی بزرگترین ستم و ظلم به جامعه کارگری وارد شد. هر شخصی که دلار ۱۴-۱۷ هزار تومانی دارد ارزش افزوده دلار را از جیب کارگران و نیروی مولد برداشت کرده در نتیجه شرایط مطلوبی برای جامعه کار و کارگری نیست و ما شاهد این موضوع هستیم که به طور مثال ۱۲ میلیون افراد مشغول به کار و ۸۰ میلیون در حال مصرف هستند به آن معنا که اگر ۱۲ میلیون را با سایر بخش‌ها در نظر بگیریم اینها هستند که جامعه را از لحاظ اقتصادی اداره و در آن زمان جامعه کارگری در این بحران‌ها متوجه بیشترین ضربه می‌شوند یعنی قدرت خرید به یک سوم می‌رسد اما حقوقش سه برابر نمی‌شود و این موضوع فشار بسیار زیادی را فراهم می‌کند به آن معنا که اگر یک لیست خرید از یک خانواده کارگری را مشاهد کنید متوجه می‌شوید که با چه چیزهایی معیشت خود را می‌گذرانند؟ بزرگترین مصالح معیشتی آنها آب و نان است.
بسیاری معتقدند در زمان جنگ وضعیت معیشت مردم بهتر بوده است.
بله. در آن زمان عدالت بیشتر بود، چراکه توزیع عادلانه کالا وجود داشت یعنی در مسائل مربوط به موارد مصرفی جامعه از طریق کوپن برای دریافت کالای مصرفی مانند گوشت مراجعه و سهمیه خود را دریافت می‌کردند حتی می‌توان گفت نوع فرهنگ مصرف در آن زمان متفاوت بود. در آن زمان مردم به تازگی انقلاب و برای حفاظت و مراقبت از انقلاب تلاش بسیار داشتند بنابراین خوشحال و تصورشان آن بوده که برای رسیدن به دوره‌ای بهتر سختی‌هایی را باید تحمل کنند.
این اتحادیه تا چه اندازه توانسته به زنان کارگر کمک کند؟
اتحادیه زنان کارگر بخشی از خانه کارگر است که به امر هماهنگی و ایجاد ارتباط میان زنان کارگر در حوزه تخصصی زنان می‌پردازد آن مساله‌ای که به نفس کارگر بودن مربوط می‌شود برای همه یکسان است، اما مواردی هستند که زنان مستثنی هستند و به حمایت بیشتری احتیاج دارند در نتیجه به خدمات بیشتر نیاز داشته و این اتحادیه به آنها رسیدگی می‌کنند.
زنان در چه موضوعاتی در این اتحادیه مستثنی می‌شوند؟
مسائل حقوقی از جمله این مسائل است زمانی که زنان کارگر با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند اخراج یا مسائل تضییع حقوقشان به اینجا مراجعه می‌کنند. در رابطه با آموزش هایشان این ارتباط را ایجاد می‌کند که آموزش‌های ضمن خدمت یا آموزش‌های آزاد میان خود و خانواده هایشان داشته باشند. خانم‌های بسیاری هستند که مجرد زندگی می‌کنند برای آنها برنامه‌های تفریحی، سیاحتی زیارتی یا کلاس‌های مخصوص خودشان برایشان برگزار می‌شود. در همه مسائل مربوط به زنان هستند. کلاس‌های مهارت‌های زندگی یک زن باشند که زن کارگر باید چه شرایطی برای خود ایجاد کند تا در این دوران به سلامت و خوشحالی عبور کند. در مورد توسعه حضور زنان در تصمیم سازی‌ها طرحی داشتیم که زنان در شوراهای هیات‌های تشخیص و شورای حل اختلاف نماینده داشته باشند تا اگر خانمی دچار مشکل شد بتواند مشکلش را حل کند.
اعتراضات جامعه کارگری نسبتا کمتر شده و درواقع مسئولان توانسته‌اند مشکلات این قشر را تا‌حدودی حل و فصل کنند؟
نه، بسیاری از مشکلات این قشر کماکان وجود دارد اما کمتر انعکاس داده می‌شود.
راضیه فراهانی