نشست کودک همسری، ریشه ها، آسیب ها و سیاست گذاری ها به همت انجمن علوم سیاسی ایران و خانه اندیشمندان علوم انسانی عصر پنجشنبه در سالن خیام خانه اندیشمندن علوم انسانی برگزار شد.
مجلس و شورای نگهبان درباره طرح کودک همسری به نتیجه نرسیدند
طیبه عضو فراکسیون زنان مجلس گفت: طرح افزایش حداقل سن ازدواج با وجود اینکه در صحن مجلس رأی آورد اما با مخالفت هایی رو به رو شد و در این مسیر در صحبت های اولیه با شورای نگهبان هم به نتیجه نرسیده ایم.
طیبه سیاوشی در نشست تخصصی کودک همسری، ریشه ها، آسیب ها و سیاست گذاری ها در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: بررسی طرح افزایش حداقل میانگین سن ازدواج که به بحث «کودک همسری» مشهور شده، بیش از یک سال و نیم است که شروع شده و در دستور کار فراکسیون زنان مجلس قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در فراکسیون زنان مجلس برای تدوین این طرح از کارشناسان حوزه های مختلف از جمله، مردم شناسی، حقوق و ... استفاده کردیم و نتیجه این مشورت ها شکل گیری یک پرونده قطور در این زمینه است از طرف دیگر برای غنا بخشیدن و جلب کمک علما،خدمت علما در قم رسیدیم و فتوایی هم در این زمینه به صورت کتبی از آیت الله مکارم شیرازی گرفتیم.
وی افزود: با وجود اینکه این پرونده قطور و حمایت های مردمی برای ما یک موفقیت بود ولی هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده ایم.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به روند تصویب این طرح تصریح کرد: این طرح با قید یک فوریت در ۴ مهر سال ۹۶ در صحن علی مجلس به تصویب رسید.
عضو فراکسیون زنان مجلس تصریح کرد: طرح کودک همسری با کمک و حمایت نمایندگان مرد با توجه به اینکه آسیب های این مسئله را کاملا درک کرده بودند، به تصویب رسید و هم اکنون این طرح در دستور کار کمیسیون امور حقوقی و قضایی مجلس قرار دارد.
سیاوشی با اشاره به برخی مخالفت ها با این طرح تاکید کرد: با توجه به این مخالفت ها در نشست هایی در فراکسیون زنان با اینکه حداقل میانگین ازدواج زنان را ۱۵ و ۱۶سال و برای پسران ۱۸ در نظر گرفته بودیم تاکیدمان را بر دو تبصره از این طرح گذاشتیم که برای دختران ازدواج زیر ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال را ممنوع کنیم.
نماینده مردم تهران با بیان این نکته که ما در برخی شهرها مشاهده می کنیم که دخترانی با سن کم به ازدواج مردان سن بالا در می آیند، گفت: تلاش داریم که فاصله سن زن و شوهر در ازدواج بیش از ۱۵سال نباشد.
وی ادامه داد: علیرغم فتوای آیت الله مکارم شیرازی هنوز مخالفت هایی با این طرح مطرح می شود، شورای نگهبان هم بحث هایی دارد و در داخل مجلس هم برخی مخالف طرح هستند.
سیاوشی افزود: ما را متهم می کنند که به دنبال کپی از اسناد بین المللی هستیم و مبانی شرعی را مدنظر قرار نداده ایم ما هم بر بحث فقه پویا و متقضیات زمان و مکان تاکید کرده ایم.
عضو فراکسیون زنان مجلس با اشاره به اینکه اکثر ازدواج های در سن پایین در خانواده های فقیر اتفاق می افتد، گفت: در برخی از شهرهای مرزی مشاهده می کنیم که پدری به دلیل اعتیاد یا فقر با دریافت مبلغی دختر خود را به اتباع خارجی می دهد.
سیاوشی با اشاره به مخالفت های فقهی در این حوزه گفت: ما یک روز کاری به قم رفتیم و خدمت علما بحث ها را مطرح کردیم و با همراهی آیت الله مکارم شیرازی و برخی علمای دیگر مثل آیت الله صانعی مواجه شدیم که تنها شرط ازدواج را بلوغ جسمی نمی دانند اما یکی از علما که از او درخواست فتوا کردیم بر همان ۹سال و بلوغ جسمی تاکید کرد.
وی در مورد آخرین تلاش های کمیسیون زنان در مورد طرح افزایش حداقل سن ازدواج دختران گفت: با همکاری کمیسیون حقوقی به دنبال اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی هستیم و به نتایج مثبتی در این زمینه با این کمیسیون رسیده ایم اما در صحبت های اولیه با شورای نگهبان درباره حداقل سن ازدواج برای دختران که در تبصره ۱۳ این طرح در نظر گرفته ایم به نتیجه نرسیدیم.
سیاوشی گفت: نگرانی ما صرفا مسائل جنسیتی نیست. نگرانی جنسیتی بخشی از این نگرانی ها است. بحث ما خانواده و آسیب های اجتماعی است که با کودک همسری شاهد آن هستیم.
نماینده مردم تهران با اشاره به تلاش های بیرون زز مجلس برای آگاه سازی مردم گفت: در تلاشیم با آموزش و پرورش ارتباط بگیریم و آگاه سازی مردم را ازمدرسه شروع کنیم چرا که مدرسه اولین جایی است که دختر با ازدواج در سن کم از آن باز می ماند.
وی با اشاره به تلاش ها برای آگاه سازی خانواده از طریق رسانه ملی گفت: با رسانه ملی به نتیجه نرسیدیم و همکاری موثری در این زمینه شکل نگرفته است.
کودک همسری نسبتی با مبانی دینی ندارد
عضو انجمن زنان پژوهشگر مسلمان می گوید: افرادی که تلاش می کنند مبانی دینی را در رواج پدیده کودک همسری برجسته کنند به خطا می روند چرا که مبانی دینی ما انعطاف پذیر است و نقشی در رواج پدیده کودک همسری ندارد.
سمیه طهماسبی در ادامه نشست تخصصی کودک همسری، ریشه ها ، آسیب ها و سیاستگذاری گفت: پدیده کودک همسری و ازدواج دختران زیر سنین قانونی ارتباطی با مبانی دینی ندارد چرا که فقه ما پویا بوده و به مبانی عقلایی نزدیک است.
استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه دراین نشست که در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، تصریح کرد: سن بلوغ شرعی در دختران را نمی توان ملاک ازدواج در نظر گرفت چرا که برای ازدواج رشد در ابعاد دیگر هم لازم است.
وی ادامه داد: بر اساس بررسی و آمارهای که در این زمینه وجود دارد پدیده کودک همسری بیشتر بخاطر مسائل اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است که به توسعه نیافتگی و عقب ماندگی جوامع مرتبط می شود."منکر این نمی شوم که برخی قرائت ها از دین و متون دینی هم به این پدیده کمک کرده است".
وی سپس با تشریح اهمیت رضایت در ازدواج گفت: مهم ترین رکن یک جامعه خانواده است و ارکان اصلی یک خانواده هم زوجین هستند و وقتی رضایت طرفین برای ازدواج جلب نشود پدیده ای که در کودک همسری شاهد آن هستیم خانواده هم به معنای واقعی تشکیل نخواهد شد و این منجر به تضعیف جامعه و عدم توسعه یافتگی جامعه در ابعاد گوناگون خواهد شد.
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه ادامه داد: «حال باید به این پرسش فکر کنیم که آیا رسیدن به بلوغ جسمی و تشکیل خانواده براساس آن می تواند کانون خانواده ای که مدنظر شرع و جامعه است را شکل بدهد یا نه؟ و آیا برای شکل دادن به این کانون به بلوغ در ابعاد دیگر نیاز نیست؟ در واقع می خواهم به این امر تاکید کنم که با ملاک قرار دادن سن بلوغ شرعی برای ازدواج هدف شکل گیری کانون خانواده محقق نخواهد شد».
وی سپس به مسئله فقهی بلوغ از موضع دینی پرداخت و تاکید کرد: باید مشخص کنیم بلوغ را طبیعی می دانیم یا یک فرایند تحمیلی که شارع آن را مشخص کرده است می دانیم؟ برای پاسخ به این پرسش باید موضع دین را در این زمینه مشخص کنیم.
طهماسبی ادامه داد: ما در قرآن در دو آیه ۵۱ سوره نور و آیه ۶ سوره نسا بحث بلوغ را داریم که آنجا سن مشخص نشده است بلکه از شرایط و ویژگی هایی سخن رفته است که نشانگر بلوغ هستند حالا با توجه به این نشانه ها عقلا باید تشخیص یدهند سن بلوغ چه سنی است و در واقع در اینجا با توجه به شرایط مختلف مثل شرایط جغرافیایی و.. سن بلوغ متفاوت خواهد بود هر چند اشاره کردم این سن تنها شرط کافی برای ازدواج نیست.
به گفته این استاد دانشگاه ، دین بلوغ را یک امر طبیعی و تکوینی می داند نه امر تحمیلی که بشود برای آن یک محدوده خاص مشخص کرد ، تشخیص این امر بر عهده عقلا است و امکان ندارد عقلا یک نظر داشته باشند و دین یک نظر دیگر چرا که قاعده کلی وجود دارد و بر هرچیزی که عقل حکم کند شرع هم حکم می کند و برعکس.
وی در ادامه اظهارات خود با اشاره به تلاش های صورت گرفته توسط فراکسیون زنان مجلس گفت: این نمایندگان با وجود تلاش های بسیار، اما هنوز نتوانسته اند نظر علمای قم را جلب کنند.
طهماسبی با بیان این جمله که پیشنهادم این است با علما با زبان خودشان باید سخن گفت ، افزود: باید افراد و فقهای نو اندیش که در حوزه علمیه کم هم نیستند در مذاکرات فراکسیون زنان با علما حضور داشته باشند و با زبان و ادبیات علمی با آن ها بحث کنند ، به نظرم در این صورت فراکسیون زنان به نتایج بهتری خواهد رسید و احتمال دارد نتیجه بخش باشد.
ازدواج زود هنگام نقض حقوق بشر است
استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی گفت : کودک همسری منجر به آسیب هایی چون؛ سقط جنین های غیرعمدی، مشکلات روحی و مرگ مادران کم سن و سال می شود که باعث شده از این پدیده به عنوان نقض حقوق بشر نام برده شود.
شیرین احمد نیا عصر پنج شنبه در نشست تخصصی کودک همسری، ریشه ها، آسیب ها و سیاستگذاری با ارائه برخی آمارها در حوزه کودک همسری یا دخترانی که زیر سن ۱۸ سال ازدواج کرده اند در سطح جهانی و ایران گفت: براساس آمارهای بین الملی به طور متوسط از هر سه دختر یک نفر در کشورهای در حال توسعه زیر سن قانونی ازدواج می کنند و در کل دنیا هم هر سال ۱۲ میلیون دختر زیر سن ۱۸ سال و یا همان سن قانونی ازدواج می کنند.
وی دراین نشست که در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، افزود: آمارها در حوزه کودک همسری نشان می دهد که رابطه مستقیمی بین توسعه نیافتگی و رواج این پدیده وجود دارد. از طرف دیگر این پدیده رابطه مسقیمی با باور و برداشت های سنتی در جوامع توسعه نیافته دارد.
وی افزود: در مقایسه با دیگر کشورهای در حال توسعه وضعیت کشور ما در مسئله کودک همسری بهتر است به طوری که در ایران تنها ۱۷ درصد دختران زیر ۱۸ سال ازدواج می کنند و سه درصد دختران ایرانی هم زیر سن ۱۵ سالگی ازدواج کرده اند.
این فعال حقوق زنان در مورد علل رواج پدیده کودک همسری در ایران اظهار کرد: در ایران عواملی چون؛ متوسط پایین سواد که علی رغم افزایش تحصیلات تکمیلی اما همچنان جمع کثیری زیر دیپلم هستند، نگاه ابزاری به ازدواج توسط برخی خانواده ها برای بهبود وضعیت اقتصادی به طوری که تصور می شود ازدواج فرزند آنها با مردی پولدار موجب بهبود وضعیت اقتصادی می شود از جمله عوامل ترویج پدید کودک همسری می شود.
وی تصریح کرد: نگرانی از عدم ازدواج دختران در صورت تاخیر، چرا که در جوامع سنتی هدف غایی برای دختر ازدواج و سپس نقش مادری است و نقش های دیگری برای دختران در جوامع در حال توسعه تعریف نشده است ،جلوگیری از تهدیداتی که در مورد دختران و مخصوصا مسائل ناموسی و جنسی وجود دارد. منجر به رواج پدیده کودک همسری در ایران می شوند.
به گفته این استاد دانشگاه ، پدیده کودک همسری حق انتخاب را به عنوان یکی از حقوق اساسی هر فردی از او سلب می کند.
وی در این نشست تخصصی، مبارزه با فقر ، ارتقای فرهنگ و آگاهی خانواده ها، توانمند سازی جوانان، اصلاح قوانین و ممنوعیت ازدواج در سنین پایین و اصلاح رویه های فرهنگی و عرفی جامعه از مسیرهای پیش روی مبارزه با پدیده کودک همسری نامید .