بیماری ایدز پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فراوانی را برای جامعه به همراه دارد و این مهم اهمیت اطلاع رسانی، آموزش و برگزاری دوره های متناسب با گروه های سنی را دوچندان می کند تا اینگونه بتوان با برنامه ریزی و اجرای سیاست های مشخص در مسیر پیشگیری و کنترل این بیماری حرکت کرد.

ایدز از جمله بیماری هایی به شمار می رود که به لحاظ میزان کشندگی زیاد، هزینه مراقبتی فراوان، ایجاد مشکلات اجتماعی و هدف قرار دادن جمعیت جوان از معضلات مهم جوامع بشری محسوب می شود. با توجه به اینکه بیش از ۲ دهه از شیوع این بیماری می گذرد اما همچنان بخش زیادی از افراد درباره مسایل جنسی و عفونت های منتقله از این راه همچنان بی اطلاع هستند، بیشتر افراد درباره بیماری ایدز چیزهایی شنیده‌اند اما بسیاری از آنها نمی‌دانند این بیماری چگونه شیوع می‌یابد و هرگز باور ندارند که خودشان هم در معرض خطر قرار دارند.

مبارزه با ایدز یک تعهد اجتماعی است و تک تک افراد جامعه باید در این مسیر سهیم باشند تا با فعالیت مشترک امکانات موجود را توسعه دهند و از گسترش ایدز جلوگیری کنند. با توجه به رشد گسترده ایدز از راه تماس جنسی، اهمیت آموزش در این زمینه از سنین پایین به ویژه برای نوجوانان در مدارس آشکار می‌شود. به گفته کارشناسان بهداشتی «انتقال از راه مادر به فرزند چهار درصد، اعتیاد تزریقی ۴۰ درصد و تماس جنسی۴۰ درصد» از موارد این بیماری را به خود اختصاص می دهند که در زمان حاضر موج سوم ابتلا از طریق روابط جنسی شانه به شانه موج دوم ابتلا یعنی از طریق تزریق مشترک در حال پیشروی است.

درد عضلانی، درد مفاصل و ورم غدد لنفاوی، تب، خستگی، گلودرد و سردرد، خارش های پوستی، تهوع، استفراغ و اسهال، کاهش وزن و... نشانه های شایع بیماری ایدز هستند که با فاصله زیادی پس از ورود ویروس HIV به بدن خود را نشان می دهند.

روز نخست دسامبر از طرف سازمان جهانی بهداشت «روز جهانی مبارزه با ایدز» نامگذاری شد که فرصتی برای حمایت از مبتلایان به این ویروس است. به همین مناسبت شعار این روز در سال جاری «من هم تست می دهم تا وضعیتم را بدانم» در نظر گرفته شده است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی ایدز در گفت وگو با «زهرا بیات جوزانی» مدیر مرکز تحقیقات ایدز ایران و مسوول باشگاه یاران مثبت، راه های انتقال این ویروس و خدمات ارایه دهنده به بیماران ناقل را از زوایای مختلف بررسی کرد.

در ادامه این گفت وگو آمده است:

** تزریق مواد مخدر منشاء اصلی ابتلا به ویروس HIV

آمارهای به دست آمده از افراد مبتلا به ایدز نسبت به واقعیت متفاوت است زیرا بسیاری از افراد از ابتلای خود به این بیماری ناآگاه هستند و به همین دلیل به مراکز مشاوره مراجعه نمی کنند. منشاء اصلی ابتلاء به ویروس HIV در گذشته، تزریق از طریق سرنگ های آلوده بوده در حالی که در سال‌های اخیر بیشترین راه انتقال، ارتباط جنسی محافظت نشده است زیرا بیشتر افرادی را که برای مشاوره به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، جوانانی تشکیل می‌دهند که از این روش به بیماری ایدز مبتلا شده‌اند.

** افزایش زنان مبتلاء به ویروس HIV

بررسی های مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت و مرکز تحقیقات ایدز نشان می دهد، روند شیوع HIV مثبت در میان زنان در سال های اخیر افزایش بیشتری پیدا کرده و به همین دلیل مرکز تحقیقات ایدز اقدام به ارایه آموزش های ویژه برای زنان مبتلا به HIV مثبت کرده است که مهمترین بخش آن اطلاع رسانی درباره بیماری HIV/AIDS، راه های مختلف محافظت از خود و توانمندسازی زنان مبتلا به شمار می رود. همچنین بحث آموزش همسان نیز وجود دارد که بر این پایه زنان مبتلا به این ویروس که آموزش دیده اند، در زمینه ایدز به زنان مشابه خود در گروه هایی که HIV مثبت هستند، آموزش هایی ارایه می دهند.

با توجه به آمارها تعداد مبتلایان به ایدز ۳۴ هزار و ۹۴۹ تن به شمار می رود که ۱۶ درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند که تعداد مبتلایان زن نسبت به سال های گذشته جهش چشمگیری داشته است که شاید به دلیل آگاهی و اطلاع زنان نسبت به بیماری و با توجه به اجرای برنامه‌های وزارت بهداشت از ابتلای خود به بیماری آگاه شده‌ و به مراکز تست ایدز مراجعه کرده‌اند. تعداد زنان پرخطر در کشور بسیار زیاد است برهمین پایه وزارت بهداشت مراکز کاهش آسیب را در تعدادی از مناطق احداث کرد که خدمات خوبی به زنان پرخطر ارایه می‌دهد. زنان پرخطر اطلاعات خوبی درباره مراکز کاهش آسیب به دست آورده اند و به این مراکز مراجعه می‌کنند و به وسایل پیشگیری دسترسی دارند و می‌دانند که چطور باید از خود در برابر ابتلا به ایدز محافظت کنند.

** آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی درباره بیماری ایدز به دانش‌آموزان

آگاه سازی و برگزاری دوره های متناسب با گروه سنی دانش آموزان به گونه ای که آنان در این زمینه حساس و دچار بلوغ زودرس نشوند، از جمله برنامه هایی است آموزش و پرورش با همکاری وزرات بهداشت در دست اقدام دارد. وزارت آموزش و پرورش با استقبال از حضور سمن ها(NGOها) برای آموزش و اطلاع‌رسانی به دانش‌آموزان در مورد بیماری ایدز استقبال کرده است و برای معلمان و دانش‌آموزان دوره‌های آموزشی برگزار می کند. باید راه‌های اصولی مبارزه با HIV به صورت متعادل به دانش‌آموزان و معلمان آموزش داده شود تا هم صورت مساله پاک نشود و هم را‌ه ‌حل‌های اشتباه به افراد آموزش داده نشود.

** باشگاه یاران مثبت؛ مرکزی برای ارایه خدمات

انتقال ایدز از راه فرآورده‌های خونی در کشور صفر است زیرا سازمان انتقال خون کشور به صورت کامل غربالگری فرآورد‌‌ه‌های خونی را انجام می‌دهد و هیچ موردی در این زمینه تاکنون گزارش نشده است. باشگاه «یاران مثبت» بیمارستان امام خمینی(ره) بیشترین تعداد مبتلایان به HIV را تحت پوشش دارد. به طوری که حدود ۷۰۰ تن از افراد مبتلا به ایدز در این مرکز حمایت می‌شوند که از این تعداد ۳۰۰ تن را زنان تشکیل می‌دهند. تمام تست‌ به صورت رایگان انجام می‌شود، افراد برای انجام دادن مشاوره اولیه هیچ پولی پرداخت نمی‌کنند و درصورتی که تست HIV مثبت باشد، فرد دارو را به صورت رایگان می‌گیرد.

به ‌طورکلی این مراکز و باشگاه‌ها ایجاد شده‌اند تا از گسترش HIV جلوگیری شود. افراد در این مرکز از کلاس‌ها و خدمات آموزشی بهره‌مند و از حمایت‌های بهداشتی وزارت بهداشت برخوردار می‌شوند زیرا ابتلا به HIV به معنای پایان زندگی نیست. فعالیت اصلی این نهاد تمرکز بیماران بر روی درمان است که هم خودشان در برابر بیماری مسوول بدانند و همین اینکه دیگران را محافظت کنند. یکی دیگر از وظایف باشگاه یاران مثبت پایبندی تست و انجام دادن آن به وسیله افراد است که در این زمینه نیز کمک می کنند. این افراد که خودشان HIV مثبت دارند و به آنها گروه های همسان گفته می شود، مشاوره های رایگان به دیگر ناقلان می‌دهند. این مراکز در تهران هم فعال هستند اما ۲ مرکز خاص وجود دارند که کار پاسخگویی و مشاوره‌های تلفنی را بر عهده دارند. نیازمندان به این خدمات در تهران می‌توانند از طریق شماره تلفن‌های ۶۶۵۹۳۰۳۰ خدمات و مشاوره‌های لازم را به صورت رایگان و با رعایت اصل محرمانگی دریافت کنند.

** اجرای برنامه ۹۰.۹۰.۹۰ در جهت کنترل HIV

برنامه ۹۰.۹۰.۹۰ برپایه تعهدات بین‌المللی سازمان ملل متحد است که هدف نهایی آن کنترل ایدز یا HIV به شمار می رود که تا ۲۰۳۰ میلادی همه‌ گیری HIVکنترل و مهار شود. با توجه به این برنامه باید تا ۲۰۲۰ میلادی، ۹۰ درصد موارد مبتلا به ایدز شناسایی شوند، ۹۰ درصد این موارد به طرف درمان رفته باشند و ۹۰ درصد افرادی که برای درمان اقدام کرده‌اند، تعداد ویروس در بدنشان مهار شود. البته ایران با این برنامه فاصله دارد اما واقعیت این است که در مقایسه با کشورهای همسایه از وضعیت خوبی برخوردار است. HIV مانند برخی از بیماری‌ها درمان قطعی ندارد اما وقتی درمان دارویی برای فرد مبتلا به ایدز آغاز می‌شود، سیستم ایمنی فرد تقویت خواهد شد، فرد یک طول عمر معمولی خواهد داشت و حجم ویروس در بدن او کاهش پیدا می کند و قابلیت انتقال را از دست می‌دهد.

** تلاش وزارت بهداشت برای گسترش و فراگیر کردن آموزش‌ها و اطلاع رسانی

عزم وزارت بهداشت برای گسترش و فراگیرکردن آموزش ها در این زمینه بسیار چشمگیر است. در راستای کاهش ابتلا به این بیماری بسیاری از خدمات درمانی سرپایی و آزمایشگاهی برای این گروه از بیماران رایگان است. داروها از سازمان بهداشت جهانی تهیه می شود و ایران نیز در ارتباط با داروهای HIVهیچگونه مشکلی و کمبودی ندارد و تمامی داروها در ایران به طور کامل رایگان محسوب می شود. بسیاری از این اطلاع رسانی‌ها از طریق اماکن عمومی بسیار تاثیرگذار بوده، به گونه ای که از زمان آغاز اطلاع رسانی درباره ایدز در مراکز عمومی تاکنون تعداد تماس‌ها با کلینیک‌های مشاوره ایدز بسیار افزایش یافته است که این موضوع نشان می دهد، باید در این زمینه کار شود. اطلاع رسانی از طریق برخی سایت‌ها، مجله ها، روزنامه‌ها و صدا و سیما هم در دستور کار قرار گرفته است. با ارتقای آگاهی عموم مردم و بهبود ارایه خدمات می‌توان با رفع پیامدهای روانی بیماران، بهبود کیفیت زندگی مبتلایان را رقم زد و همچنین از انتشار بیشتر بیماری به دلیل عدم افشای آن در خانواده، مراکز ارایه خدمات و در ارتباط با شریک جنسی پیشگیری کرد.