پرستو سرمدی

هر سال اواخر پاییز نگران اعلام رتبه ایران در رده بندی جهانی شکاف جنسیتی از سوی مجمع جهانی اقتصاد هستیم. این شاخص میزان نابرابری میان دو جنس را به صورت کمی بیان می کند. امسال ( ۲۰۱۸) ایران از بین ۱۴۹ کشور رتبه ۱۴۲ را کسب کرد، یعنی پله هفتم از آخر.

از سال ۲۰۰۶ تا کنون که مجمع اقتصاد جهانی هر سال رتبه کشورها را اعلام می کند، ایران همواره بین ۱۰ کشور دارای بیشترین شکاف و نابرابری جنسیتی قرار می گیرد، و بسیاری از کشورهای آفریقا و خاورمیانه رتبه ای بهتر از ایران کسب می کنند.

شاخص شکاف جنسیتی از چهار مولفه مشارکت و فرصت های اقتصادی، آموزش، بهداشت و توانمند سازی سیاسی تشکیل شده است. این شاخص عددی بین ۰ تا ۱ است و هر چه به ۰ نزدیک تر باشد شکاف جنسیتی بیشتری را نشان می دهد.

ایران در سال ۲۰۱۸ عدد ۰/۵۸۹ را کسب کرده، که هر چند نسبت به سال ۲۰۰۶ که عدد ۰/۵۸۰ بود بسیار اندک بهبود یافته، اما منجر به ارتقا رتبه جهانی ایران نشده و رتبه ایران در تمامی شاخص ها طی این ۱۲ سال سقوط کرده است.

ایران در شاخص اقتصاد رتبه ۱۴۳ را در میان ۱۴۹ کشور کسب کرده و در مشارکت سیاسی رتبه ۱۴۱، وضعیت ایران در شاخص های آموزش با رتبه ۱۰۳ و سلامت رتبه ۱۲۷ کمی بهتر است.

میزان بسیار زیاد نابرابری اقتصادی و سیاسی در کنار رشد آموزش زنان که منزلتی دوگانه به زنان بخشیده است علاوه بر آن که ناعادلانه است، می تواند نارضایتی های جدی در جامعه زنان ایجاد کند، این مساله زمانی نگران کننده تر می شود که اراده ای جدی برای رفع این نابرابری در کشور به چشم نمی خورد، در حالی که بسیاری از کشورهای هم طراز ما با انجام یک سری برنامه های امتحان پس داده جهانی میزان شکاف جنسیتی خود را هر سال کاهش می دهند و در رتبه بهتری نسبت به ایران قرار می گیرند، در ایران تنها دو سه سالی است برنامه ریزی هایی شده است که می تواند در صورت درست اجرا شدن امید بخش باشد.

اجرای بند مربوط به عدالت جنسیتی در برنامه ششم توسعه که دستگاه ها را ملزم به برقراری عدالت جنسیتی می کند مهمترین آن هاست، هر چند که همچنان گزارشی از نحوه اجرای آن ارایه نشده و غیر از فعالان زنان حتی فراکسیون زنان مجلس در ماه های اخیر در پی کسب نتایج این برنامه بوده است و معلوم نیست که آیا تا کنون دستگاه ها قدمی برای اجرای این برنامه برداشته اند یا نه.

در کنار آن دستور دولت به افزایش ۳۰ درصدی مدیران زن هم ممکن است بتواند شاخص اقتصادی را کمی بهبود دهد، بر اساس اعلام مرکز پژوهش های مجلس نرخ مشارکت اقتصادی زنان در بهار ۹۷ حدود ۱۶/۸ بوده است و این حضور ناچیز زنان در بازار کار مهمترین دلیل پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی در ایران نسبت به نرخ متوسط جهانی است.

همچنین نرخ بیکاری زنان دو برابر نرخ بیکاری مردان است و این نشان می دهد زنان خیلی بیشتر از آن چه کسب کرده اند طالب حضور در بازار کار هستند. 

در شاخص سیاست در مولفه های حضور زنان به عنوان رییس دولت و زنان در پست های وزارتی به دلیل عدم حضور حتی یک زن نمره ایران صفر است، در مولفه حضور زنان در مجلس در حال حاضر تنها ۶ درصد نمایندگان مجلس را زنان تشکیل می دهند. این ۶ درصد بالاترین حضور زنان در مجلس از ابتدای انقلاب تا کنون است، که به لطف تلاش زنان اصلاح طلب برای گنجاندن سهمیه بندی ۳۰ درصدی در لیست های انتخاباتی رخ داده، اما این سهمیه تنها در تهران و یکی دو شهر بزرگ دیگر اعمال شد، به نظر نمی رسد همچنان برای کاهش این شکاف راهی غیر از سهمیه بندی وجود داشته باشد، این سهمیه بندی باید کرسی های پارلمان را در برگیرد، در غیر این صورت بر اساس همین گزارش مجمع جهانی اقتصاد ۹۹ سال طول خواهد کشید تا حضور زنان در سیاست برابر با مردان شود.

شاخص شکاف جنسیتی تنها بازگو کننده میزان نابرابری میان زنان و مردان در ایران نیست، بلکه میزان دور بودن کشورمان از مسیر توسعه را هم نشان می دهد، کشوری که در پی توسعه است نمی تواند این گونه نیمی از نیروی انسانی متخصص خود را از بازار کار و سیاست دور نگه دارد، در تداوم این مسیر همه ایرانیان با هم متضرر می شوند.