یکی از وقف‌های تاریخی جالب در قرن پنجم هجری توسط خانم خدیجه بنت خواجه بدیعا که قزوینی بودند، اموالش را وقف آب‌رسانی به دو روستا کرد که هنوز هم بعد از چند قرن این آب‌رسانی انجام می‌شود.
مشاور امور زنان و خانواده سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: طبق بررسی‌هایی که سال گذشته به عمل آمده بود، موقوفات زنان در چهار محور قابل تقسیم‌بندی است. محور اول، وقف برای رفع حوایج نیازمندان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بی‌سرپرستان است که این محور به نگاه مادرانه‌ای برمی‌گردد که زنان به نیازمندان جامعه دارند و عطوفت و رأفتی که خداوند در وجود آنها قرار داده است.
معصومه فرزانه مشاور امور زنان و خانواده سازمان اوقاف و امور خیریه در خصوص کارکردهای اجتماعی و اقتصادی وقف گفت: اولین اثر و برکت وقف برای جامعه اسلامی، این است که انسان از جهت روحی و روانی با نگاهی زیبا مسایل جامعه خود را آسیب‌شناسی و مشکلات را احصا می‌کند و بر مبنای آن مال خود را مدیریت و آن را در تملک خدای متعال قرار می‌دهد؛ چراکه ما اعتقاد داریم که وقف، قرار دادن مال در تملک خداست.
وقف چتری است که بر سر نیازمندان و غیرنیازمندان سایه می‌اندازد
وی در رابطه با آثار اجتماعی وقف اظهار داشت: وقف چتری است که سایه خود را بر سر همه اقشار جامعه اعم از نیازمند و غیرنیازمند می‌اندازد. مثلاً نیازمندان و غیرنیازمندانی که وارد مسجد محله می‌شوند و نماز جماعت اقامه می‌کنند، هر دو در کنار هم بهره معنوی می‌برند.
فرزانه یکی دیگر از اثرات وقف را کاهش تجمل‌گرایی و تشریفات دانست و ادامه داد: متأسفانه زنان دنیا در این عصر بسیار به دنبال تجملات، تشریفات و مدگرایی هستند. البته درصد کمتری از زنان جامعه ما دچار این هجمه شده‌اند، اما گاهی فردی که می‌خواهد اموال خود را صرف تجملات و تغییر مبلمان و زیورآلات کند، اضافه مالش را در اختیار نیازمندان قرار می‌دهد که این مسئله نشان‌دهنده رشد و شکوفایی و بالندگی اوست؛ زیرا هیچکس نمی‌تواند مالش را وقف کند جز این که به قدرت سخاوت و بخشندگی رسیده باشد که بخشندگی یکی از صفات خداوند متعال است. ممکن است فردی سواد هم نداشته باشد، اما قلب و روحش به قدری با خداوند متعال پیوند خورده باشد که اسم اعظم خداوند در وجودش تجلی پیدا کرده و به مقام سخاوت و بخشندگی برسد و با شادی و نشاط، آرامش و بهداشت و سلامتی را به جامعه تقدیم کند.
زنان می‌توانند در وقف‌های جمعی مشارکت داشته باشند
فرزانه با اشاره به این‌که وقف‌کردن به نفع امنیت ملی کشور و پشتوانه ملی کشور است، خاطرنشان کرد: اگر همه جمعیت یک کشور آماده باشند، می‌توانند در مسایل علمی، آموزشی، بهداشتی و پژوهشی به دولت کمک می‌کنند. الان که در تحریم دشمن قرار داریم، انگیزه‌ای برای زنانی می‌شود که از جهت مالی از امکانات خوبی برخوردار هستند و روحیه استکبارستیزی هم دارند تا اضافه اموالشان را وقف کنند. اکنون مسایل حقوقی و شرعی وقف‌های جمعی هم حل شده و زنان می‌توانند در وقف‌های جمعی مشارکت داشته باشند؛ مثلاً برای ساخت بیمارستان مخصوص سرطان به جای این که دولت برای این بیماری‌های خاص هزینه کند، مردم به کمک هم می‌آیند و جمع می‌شوند و همان روح «تعاونوا علی البر و التقوی» در وجودشان تسری پیدا می‌کند.
حیطه‌هایی که زنان بیشترین میزان وقف را در آنها دارند
مشاور امور زنان و خانواده در سازمان اوقاف و امور خیریه ضمن اشاره به حیطه‌هایی که زنان بیشترین میزان وقف را در آنها دارند، اظهار داشت: طبق بررسی‌هایی که سال گذشته به عمل آمده بود، موقوفات زنان در چهار محور قابل تقسیم‌بندی است. محور اول، وقف برای رفع حوائج نیازمندان، یتیمان، در راه‌ماندگان و بی‌سرپرستان است که این محور به نگاه مادرانه‌ای برمی‌گردد که زنان به نیازمندان جامعه دارند و عطوفت و رأفتی که خداوند در وجود آنها قرار داده است. محور دوم در رابطه با توسعه و ترویج مفاهیم اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌ویژه قیام عاشورا و برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) است. محور سوم به بحث تعلیم و تربیت و حوزه‌های علمیه برمی‌گردد. به عنوان مثال خانمی در یکی از استان‌ها اموالش را وقف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کرده است یا خانمی در ارتباط با بحث کتب علمیه، اموال خود را وقف کرده است. محور چهارم نیز در رابطه با بحث سلامت، بهداشت، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.
برخی زنان مهریه‌های خود را وقف می‌کنند
وی در خصوص جایگاه اقتصادی زنانی که اموال خود را وقف می‌کنند، بیان داشت: این گونه نیست که همه زنانی که مالشان را وقف می‌کنند از امکانات مالی بالایی برخوردار باشند؛ مثلاً برخی زنان به‌ویژه زنان روستایی مهریه‌های خود مانند زمین‌های کشاورزی و غیره را وقف کردند.
وقف اموال برای کفن و دفن فقرا
فرزانه با اشاره به نمونه‌هایی از وقف‌هایی که توسط زنان انجام می‌گیرد، گفت: در زمینه ازدواج وقف‌هایی مانند وقف برای وام ازدواج وجود داشته یا این که یکی از زنان منفعت ملک وقف‌شده‌اش را برای ازدواج سادات گذاشته است. خانمی درآمدش را خرج کفن و دفن فقرا کرده بود یا خانمی رفع موانع مالی علما وقف کرده بود. دیگری اموالش را برای بیمارستان‌ها و رفع بیماری زنان وقف کرد. همچنین بیمارستان فیروزآبادی وقف بانو فخرالملوک عزت‌السلطنه است. بانو قانع دهکردی نیز خانه‌اش را برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وقف کرده است که سال‌های قبل از ایشان تجلیل کردیم یا خانمی اموالش را برای تهیه نسخه‌های درمان پیرزنان و پیرمردان وقف کرده بود. خانم دیگری نیز در رابطه با تهیه کیف و کفش و لوازم‌التحریر و ایاب و ذهاب دانش‌آموزان بی‌بضاعت، وقف کرده بود. کوچک‌ترین واقف ما هم دختر نویسنده‌ای به نام ملیکا گلی بود که کتاب‌هایش را وقف دختران بی‌بضاعت کرد.
وقفی که پس از چند قرن هنوز ادامه دارد
مشاور امور زنان و خانواده سازمان اوقاف و امور خیریه در خصوص وقف‌های تاریخی بیان داشت: یکی از وقف‌های تاریخی جالب در قرن پنجم هجری توسط خانم خدیجه بنت خواجه بدیعا که قزوینی بودند، صورت گرفت. این خانم اموالش را وقف آب‌رسانی به دو روستا کرد که هنوز هم بعد از چند قرن قنات ایشان وجود دارد و این آب‌رسانی انجام می‌شود. این موقوفه این یکی از قدیمی‌ترین موقوفاتی است که در سازمان اوقاف ثبت شده است.
فرزانه از برگزاری چهارمین همایش نقش زنان در فرهنگ وقف خبر داد و گفت: این همایش در روز 6 دی‌ماه در تالار وحدت تهران با حضور شخصیت‌های فرهنگی، سیاسی، اصحاب وقف، اساتید حوزه و دانشگاه و زنان نخبه و فرهیخته برگزار خواهد شد.
وقف با فرهیختگان جامعه پیوند خورده است
وی در رابطه با دستاوردهای این همایش خاطرنشان کرد: یکی از برکات برگزاری این همایش این بود که وقف با فرهیختگان جامعه ما پیوند خورد. به‌ویژه از سال گذشته تاکنون که با اساتید حوزه و دانشگاه تعامل بسیار داشتیم و این بحث بین آنها جا افتاده است. سال گذشته در همان جلساتی که داشتیم چند نفر از اساتید حوزه و دانشگاه اقدام به وقف اموال خود کردند.
فرزانه افزود: یکی دیگر از دستاوردهای این همایش، هم‌افزایی با زنان فرهیخته بود؛ چراکه برای توسعه فرهنگ وقف نیازمند این مهم هستیم که همه سازمان‌ها و دستگاه‌های علمی، پژوهشی و بهداشتی به ما کمک کنند؛ چون وقف نهایتاً در همه این نهادها اثرگذار است. در واقع، وقف در زمینه علم و فن‌آوری می‌تواند تحول‌آفرین باشد و جامعه اسلامی ما را به شکوفایی برساند.
نقش زنان در فرهنگ‌سازی وقف
مشاور امور زنان و خانواده سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه گفت: با برگزاری این همایش ضرورت وقف را در جامعه زنان تبیین کردیم؛ به‌ویژه این‌که زنان در فرهنگ‌سازی و تربیت فرزندان می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند. زنی که در خانواده نگاه انفاق و ایثار و صدقه جاریه را نهادینه کند، می‌تواند نگاه یک طائفه را تغییر دهد. همان اندازه که زن بعد تربیتی، عاطفی و فرهنگی برای خانواده دارد، به همین مقدار می‌تواند قوی باشد و اموال اطرافیانش را مدیریت کند تا به این سمت گرایش پیدا کند.
وی گفت: اگر ضرورت مسئله وقف برای زنان جامعه ما تبیین شود و بدانند چقدر مال کم آنها می‌تواند برای حل مشکلات دیگران موثر باشد، قطعاً وارد عرصه می‌شوند؛ مثل همه عرصه‌های دیگری که وارد شدند و موفقیت‌های قابل تقدیری به جای گذاشتند. هر جا زنان وارد شدند موفقیت‌های زیادی از آنها دیدیم؛ هم به جهت اقتداری که دارند و هم به جهت روح توکلی که در آنها وجود دارد. زنان ما از هوش و ذکاوت زیادی برخوردارند و انشاالله این هوش و تدبیر را در مسیر احیای سنت حسنه وقف قرار دهند. حتی ماهی یک کتاب را می‌توان وقف کرد؛ زیرا شاید دانشجویی نتواند هزینه یک کتاب را تهیه کند؛ یعنی با مقدار کوچک هم می‌توان برنامه‌ریزی‌های بزرگی انجام داد که اینها نیاز به تدبیر و برنامه‌ریزی دارد.
فرزانه در رابطه با پیشنهادات خود برای تدوین برنامه ششم توسعه در حوزه زنان و خانواده بیان داشت: در این خصوص نقطه‌نظرات خود در مورد مسایل داخلی خود را به معاونت توسعه ارائه می‌دهیم و آنهایی که متناسب با سیاست‌های سازمان و مسئولین باشد، تصویب می‌شود و سیر خود را طی می‌کند. در این رابطه در همایش نقش زنان در ترویج فرهنگ وقف برنامه‌های خود را اعلام خواهیم کرد.