نکته مهم رهیافت دولت‌ها است که باید چشم‌انداز خود را در راستای تضمین حقوق اولیه زنان و دختران و نیز در زمینه ارزش‌ها و مصالح فردی، خانوادگی و اجتماعی تعیین و حتی راهکارهای مؤثر در عرصه بین‌المللی ارایه کنند. در غیر این‌صورت در بلندمدت با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد.
نشست جهانی آموزش (1) اخیراً در این‌چئون (کره) با همکاری و مشارکت یونسکو و دیگر نهادهای بین‌المللی از جمله نهاد زنان ملل‌متحد برگزار شد و اعلامیه این‌چئون با عنوان چشم‌انداز آینده آموزش (2) به منزله سند نهایی آن با حضور بیش از 100 وزیر از دولت‌های مختلف، نمایندگان سازمان‌های غیردولتی و گروه‌های جوانان به تصویب رسید. در این اعلامیه، آموزش فراگیر و برابر و فرصت‌های یادگیری در طول زندگی برای همه مورد تصریح قرار گرفته و توجه به آموزش به عنوان یکی از اهداف توسعه پایدار مورد تأکید است.
اعلامیه این‌چئون بر مبنای جنبش آموزش جهانی برای همه (3) صادر شده است که از سال 1990 در تایلند آغاز شد و در سال 2000 در داکار دنبال گردید. البته بخشی از اهداف آن تاکنون به‌طور کامل محقق نشده‌اند؛ از جمله دسترسی جهانی به آموزش ابتدایی، که مطابق آخرین آمار، هم‌چنان حدود 58 میلیون کودک از تحصیل بازمانده‌اند که اغلب ایشان دختر هستند. به‌علاوه 250 میلیون کودک نیز مهارت‌های اولیه و اساسی را نیاموخته‌اند؛ درحالی‌که برخی از این افراد حداقل 4 سال را در مدرسه سپری کرده‌اند.
این اعلامیه چشم‌اندار آموزش در جهان را تا سال 2030 ترسیم و برنامه عمل و مسیر راهنما را برای دولت‌ها مشخص کرده است. همچنین چارچوب‌های قانونی و سیاستی مؤثر در امر آموزش نیز بر مبنای اصول پاسخ‌گویی، شفافیت و حکم‌رانی مشارکتی تبیین شده‌اند. علاوه بر این اجرای مؤثر اعلامیه منوط به همکاری‌های منطقه‌ای و بررسی و ارزیابی الگوهای ملی آموزشی شده است.
در این اعلامیه آموزش برای تحقق همه اهداف توسعه پایدار جدید از جمله محو فقر، رشد اقتصادی و ایجاد جامعه‌ای صلح‌آمیز و بردبار لازم تلقی شده است. برخی از مهم‌ترین اظهارات نهادهای بین‌المللی در رابطه با اعلامیه این‌چئون به ترتیب ذیل انتشار یافته است:
کمیسر عالی پناهندگان ملل‌متحد (UNHCR): «همه ما برای تضمین آموزش و تأمین نیاز آسیب‌پذیرترین کودکان در جهان یعنی کودکان پناهنده، کودکان بی‌خانمان، کودکان بی‌تابعیت و کودکان آواره در نتیجه جنگ و ناامنی، مسئولیت مشترک داریم. نقش این کودکان برای داشتن آینده‌ای توأم با امنیت و پایدار کلیدی است و آموزش آن‌ها به‌منزله مسئله و دغدغه برای همه باید تلقی شود.»
صندوق جمعیت ملل‌متحد (UNFPA): ارتقا و حمایت از حق آموزش همه افراد و تضمین آموزش برابر باید مورد توجه باشد، و اینکه ارزش‌هایی چون صلح، عدالت، حقوق‌بشر و برابری جنسیتی در محتوای آموزشی گنجانده شود.
نهاد زنان ملل‌متحد (UNWomen): اعلامیه این‌چئون ناظر بر عدم تبعیض در آموزش مطرح به تصویب رسیده و بر اهمیت برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان در امر توسعه پایدار تأکید دارد. این یک فرصت حیاتی برای همه است که با همکاری یکدیگر آموزش برای همه را در جوامع برابری و توأم با صلح به ارمغان بیاورند. (4)
علاوه بر این مدیر اجرایی نهاد زنان ملل‌متحد در سخنرانی خود در این نشست، به نکات مهمی در مورد ارتباط آموزش و مسایل زنان پرداخت. از جمله اینکه معضل بی‌سوادی در جوامع مختلف جهان، چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی بیشتر زنان را تهدید می‌کند و تعداد زنان و دختران بی‌سواد معمولاً بیش از مردان و پسران بی‌سواد است تا جایی‌که دوسوم افراد بزرگ‌سال بی‌سواد در جهان، زنان اعلام شده‌اند و همین امر اشتغال زنان را نیز با چالش مواجه کرده و مانع از اشتغال آن‌ها در مشاغل شایسته می‌شود. همچنین تأمین امنیت در محیط تحصیل و مدارس هم برای دختران و هم پسران لازم بیان شده است.
برخی گروه‌های دختران مانند دختران روستایی، اقلیت‌های نژادی و گروه‌های بومی در رابطه با حق آموزش به عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر اعلام شده‌اند که معمولاً دسترسی به آموزش ندارند و لذا اتخاذ راهکارهای مؤثر در رابطه با این قشر لازم است.
در رابطه با فقدان یا ضعف دسترسی به خدمات عمومی از جمله دسترسی به آب سالم، خدمات بهداشت و درمان یا خدمات نگهداری از کودکان و سالمندان، چنین اظهار شده است که وجود چنین معضلاتی در جوامع، موجب می‌شود که اقدامات مزبور به‌ویژه در امر مراقبت و نگهداری بر عهده زنان و دختران قرار گیرد و در نتیجه مانع از ادامه تحصیل این افراد می‌شود.
همچنین با توجه به نقش مهم مردان و پسران در تضمین رعایت حقوق زنان، آموزش در راستای ارتقای آگاهی پسران و مردان و نیز تقسیم مسئولیت در جوامع، مهم تلقی می‌شود.
در مجموع اعلامیه این‌چئون در کاهش و رفع شکاف‌ها از جمله شکاف‌های جنسیتی در امر آموزش اقدام مهمی شمرده شده است. (5)
در رابطه با دستاورد نشست جهانی آموزش (2015) و اعلامیه این‌چئون در حوزه زنان می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
اول، اهمیت و نقش تعیین‌کننده آموزش به‌طورکلی در رابطه با اهداف کلان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جهان امروز در عرصه ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی غیرقابل انکار است و اینکه تحقق اهدافی چون توسعه پایدار یا صلح و امنیت و عدالت تنها در پرتو آموزش و تأکید بر آن متصور است؛
دوم، اگرچه آموزش زمانی به عنوان یکی از مصادیق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (حقوق‌بشر نسل دوم) به‌شمار می‌آمد، امروزه ابزار و زمینه‌ساز تضمین و احترام کلیه حقوق‌بشر افراد از جمله زنان و دختران اعم از حقوق مدنی و سیاسی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و نیز حقوق همبستگی نظیر صلح، امنیت و محیط زیست به‌شمار می‌آید. بر همین اساس آموزش برای زنان و دختران و یا با محتوای حمایت از حقوق زنان برای مردان و پسران مورد تأکید بسیار است؛
سوم، علاوه بر رویکرد ابزاری به آموزش، تبیین محتوای آموزشی نیز طی سال‌های اخیر مورد تصریح نهادهای بین‌المللی است؛ چنان‌که لزوم گنجاندن مفاهیمی چون مقابله با تبعیض جنسیتی، منع خشونت علیه زنان و دختران و نیز تقسیم مسئولیت در خانواده و اجتماعی مورد تصریح قرار گرفته است و البته قطعاً با ابتکار عمل و خلاقیت دولت‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در حوزه زنان، متناسب با نیازها و مطالبات واقعی زنان در جوامع مختلف، محتوای آموزشی می‌تواند تقویت شود؛
چهارم، پیوستگی حقوق‌بشر افراد که از دیرباز در رویه بین‌المللی مطرح بود، امروز به‌وضوح قابل دریافت است؛ چنان‌چه ارتباط حق آموزش و حق اشتغال به عنوان دو حق بشری زنان مورد تأکید قرار دارد و از حق اشتغال به منزله حقی انفکاک‌ناپذیر از آموزش یاد می‌شود و البته نکته مهم در این زمینه رهیافت دولت‌ها است که باید چشم‌انداز خود را در راستای تضمین حقوق اولیه زنان و دختران و نیز در زمینه ارزش‌ها و مصالح فردی، خانوادگی و اجتماعی تعیین و حتی راهکارهای مؤثر در عرصه بین‌المللی ارایه کنند. در غیر این‌صورت در بلندمدت با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد.
پی‌نوشت
1. World Education Forum
2. The Incheon Declaration:
3. the global Education for All (EFA)
4. http://www.unwomen.org/en/news/stories/2015/5/wef-unesco
5. http://www.unwomen.org/en/news/stories/2015/5/korea-wef-opening-remarks#sthash.IfX27SXb.dpuf