مطالعات زنان
حامد شیری؛ یعقوب احمدی؛ بهار شریعتی؛ لیلا خداویردی
چکیده
با وجود تغییرات گسترده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دهه‌های اخیر، کار خانگی همچنان به عنوان وظیفه اصلی و هنجار فرهنگی برای بسیاری از زنان، حتی زنان شاغل باقی مانده است. مسئولیتهای اجتماعی و خانوادگی این گروه از زنان تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی شخصی و حرفه‌ای، رضایت‌مندی و سلامت روانی و اجتماعی آنان دارد. در این چارجوب پژوهش حاضر ...
بیشتر
با وجود تغییرات گسترده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دهه‌های اخیر، کار خانگی همچنان به عنوان وظیفه اصلی و هنجار فرهنگی برای بسیاری از زنان، حتی زنان شاغل باقی مانده است. مسئولیتهای اجتماعی و خانوادگی این گروه از زنان تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی شخصی و حرفه‌ای، رضایت‌مندی و سلامت روانی و اجتماعی آنان دارد. در این چارجوب پژوهش حاضر به شیوه پدیدارشناسانه، تجربه زیسته و روایت زنان شاغل از کار خانگی و نحوه مواجهه آن با دوگانگی نقش و پیامدهای آن را بررسی قرار داد. بیان نظری موضوع با ارجاع به نظریه نقشهای اجتماعی، تعارض نقشی و تحلیل و تفسیر نظریه فمینیستی از نابرابری جنسیتی صورتبندی شد. از نظر روش، مطالعه با رویکرد کیفی پدیدارشناسی تفسیری و با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق با 15 نفر از زنان شاغل در بخش دولتی و خصوصی شهر مریوان که به شیوه هدفمند و نظری انتخاب شدند به اجرا درآمد. یافته‌ها نشان داد که «خانه‌داری به‌مثابه یک مسئولیت گریزناپذیر» بخشی از هویت اجتماعیِ دوگانه زنان شاغل تلقی می‌شود. در نتیجه این موقعیت متضاد آنها با تجربه «فشار نقش و رنج‌های دوگانه‌کاری» مواجه هستند. یافته‌ها همچنین بیانگر این است که کار خانگی اگرچه به عنوان تکلیف زنانه تحت سیطره «سنت‌های مردسالارانه» به زنان تحمیل می‌شود، اما در مقابل اشتغال برای آنان انتخابی آزادانه و به مثابه «ابزاری برای مقاومت» عمل می‌کند. تغییر در موقعیت زنان مستلزم تحقق برابری جنسیتی از طریق گام‌های تدریجی به سوی تغییر ساختار و فرهنگ مشارکتی و برابری‌خواهانه است. کلیدواژه‌ها: کار خانگی، خانه‌داری، زنان شاغل، مردسالاری، نابرابری جنسیتی
مطالعات زنان
زهرا قیافه داوودی؛ احسان چیت ساز؛ مریم سیفی کار قمی
چکیده
نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه بسیار حیاتی است. حضور آنها نه‌تنها به بهبود وضعیت مالی خانواده‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش تنوع و نوآوری در بازار کار و جامعه می‌شود. بااین‌حال، بسیاری از مادران دارای فرزند زیر ۳ سال با چالش‌های فراوانی برای بازگشت به فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای روبه‌رو هستند. پژوهش حاضر به بررسی ...
بیشتر
نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه بسیار حیاتی است. حضور آنها نه‌تنها به بهبود وضعیت مالی خانواده‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش تنوع و نوآوری در بازار کار و جامعه می‌شود. بااین‌حال، بسیاری از مادران دارای فرزند زیر ۳ سال با چالش‌های فراوانی برای بازگشت به فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای روبه‌رو هستند. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر مربیگری با رویکرد «به خودت اعتماد کن» بر کنش اجتماعی و کارآفرینی مادران می‌پردازد. این مطالعه شبه آزمایشی با دو گروه آزمایش و کنترل انجام شد. گروه آزمایش شامل مادرانی بود که در ۸ جلسه مربیگری مجازی شرکت کردند و گروه کنترل تنها یک جلسه مقدماتی داشت. داده‌ها از طریق پرسشنامه‌های آنلاین قبل و بعد از مداخله جمع‌آوری شد.نتایج نشان داد مربیگری باعث کاهش باورهای محدودکننده و افزایش مشارکت مادران در فعالیت‌های اجتماعی و کارآفرینی شد. یافته‌های این پژوهش با پژوهش‌های پیشین در زمینه مربیگری و تغییر الگوهای ذهنی منفی همخوانی دارد. مداخله مربیگری به نومادران کمک کرد تا با تغییر باورهای محدودکننده و تقویت خودکارآمدی، به فعالیت های اجتماعی و کارآفرینی مجدداً روی آورند. به‌طورکلی، این رویکرد می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر برای توانمندسازی مادران و بازگشت آنها به جامعه، بازار کار و عرصه کارآفرینی و نقش آفرینی بیشتر در جامعه استفاده شود.
مطالعات زنان
بهروز صادقی عمروآبادی؛ امیر منتظزحجت؛ سجاد بهمنی؛ احمد صلاح منش؛ فائزه امرائی
چکیده
تعاونی‌ها از دیرباز در عرصه محرومیت‌زدایی مورد توجه سیاستگذاران بوده و قادر به توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به عنوان بخش مهمی از محرومیت در استان خوزستان می‌باشند. بنابراین سوال اصلی این پژوهش عبارت است از: مهمترین استراتژی‌های توسعه تعاونی در مسیر محرومیت زدایی زنان سرپرست خانوار استان خوزستان کدامند؟ پژوهش طبق مطالعات ...
بیشتر
تعاونی‌ها از دیرباز در عرصه محرومیت‌زدایی مورد توجه سیاستگذاران بوده و قادر به توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به عنوان بخش مهمی از محرومیت در استان خوزستان می‌باشند. بنابراین سوال اصلی این پژوهش عبارت است از: مهمترین استراتژی‌های توسعه تعاونی در مسیر محرومیت زدایی زنان سرپرست خانوار استان خوزستان کدامند؟ پژوهش طبق مطالعات اسنادی و نظر خبرگان به‌دنبال بررسی عوامل موثر بر محرومیت زنان سرپرست از مسیر تعاونی‌ها می‌باشد. مطالعه با رویکرد آینده پژوهی و روش سناریوسازی با نرم افزار سناریو ویزارد می‌اشد. مصاحبه کنندگان و خبرگان، 40 نفر از کارشناسان اقتصادی، اجتماعی و مدیریت اجرایی، دانشگاهی و مدیران تعاونی‌های زنان استان خوزستان در سال 1403 بوده است. طبق اطلاعات تحقیق، نمونه گیری به شکل غیراحتمالی قضاوتی انجام شد .نتایج 4 سناریو را شناسایی کرد. سناریوهای بخش اول )مطلوب)، شرایط مناسب اقتصادی با حمایت مسئولین و توسعه زیرساختی و شامل دو سناریوی مطلوب‌ترین سناریوی بخش اول (همه عوامل، دارای شرایط مطلوب) و سناریوی دوم، سناریوی مطلوب بخش اول که این حالت فقط در مؤلفه فرهنگ است که شرایط ایستا را درنظر می‌گیرد. سناریوی سوم (ایستا)، شرایط ایستا با رویکرد تقویت زیرساخت‌ها و تونمندسازی زنان با حفظ وضع موجود را مطرح می‌کند و سناریوی چهارم (بحران)، وضع نامطلوب تعاونی‌های زنان را نشان می‌دهد. مهمترین ویژگی‌های این سناریوها تقویت توجه به بخش تعاون در اقتصاد و نظر مسئولین، افزایش حمایت از طریق زیرساخت‌های آموزش و حضور زنان، توجه به موضوعات فرهنگی متناسب با توسعه در حوزه کارکردن زنان، بهبود سطح تحصیلات زنان است.
مطالعات زنان
نصیبه اسمعیلی؛ حجیه بی بی رازقی نصرآباد
چکیده
با کاهش باروری به زیر سطح جانشینی، نحوۀ تقسیم‌کار جنسیتی در منزل به‌عنوان یکی از عوامل تعیین‌کنندۀ تصمیمات و رفتارهای باروری مورد توجه قرار گرفته است. هدف مقالۀ حاضر، بررسی و پیش‌بینی نحوۀ تقسیم‌کار جنسیتی در منزل بر رفتار باروری زنان استان تهران با استفاده از ابزار مدلسازی عامل‌بنیان است. برای این منظور، از بخشی از داده‌های ...
بیشتر
با کاهش باروری به زیر سطح جانشینی، نحوۀ تقسیم‌کار جنسیتی در منزل به‌عنوان یکی از عوامل تعیین‌کنندۀ تصمیمات و رفتارهای باروری مورد توجه قرار گرفته است. هدف مقالۀ حاضر، بررسی و پیش‌بینی نحوۀ تقسیم‌کار جنسیتی در منزل بر رفتار باروری زنان استان تهران با استفاده از ابزار مدلسازی عامل‌بنیان است. برای این منظور، از بخشی از داده‌های طرح تحولات باروری در استان تهران (سال 1396) استفاده شد. نتایج شبیه‌سازی حاکی از روند تند کاهش باروری در ده سال آینده در استان تهران است. براساس این نتایج، پیش‌بینی می‌شود میزان باروری کل در استان تهران در سال 1408 به 06/1 فرزند برسد. در ادامه، سناریوهای کاهش و افزایش مشارکت مردان در تقسیم‌کار جنسیتی در منزل در نرم‌افزار انی‌لاجیک اجرا شد و براساس این سناریوها، به پیش‌بینی میزان باروری کل استان تهران تا سال 1408 پرداخته شد. نتایج شبیه‌سازی عامل‌بنیان نشان داد در صورت کاهش 15 درصدی مشارکت مردان در تقسیم‌کار جنسیتی در منزل، میزان باروری کل در استان تهران به 03/1 فرزند خواهد رسید. در مقابل، در صورت افزایش 15 درصدی مشارکت مردان در تقسیم‌کار جنسیتی در منزل، میزان باروری کل به 09/1 فرزند در سال 1408 خواهد رسید. در بخش پیشنهادها، براساس نتایج مهم است که سیاست‌های افزایش جمعیت و سیاست‌های دوستدار خانواده، شامل مجموعه‌ای از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی در زمینۀ مشارکت مردان در امور منزل باشد تا بتوان روند کاهش نابرابری جنسیتی را با هدف افزایش باروری تقویت کرد.
مطالعات زنان
مرضیه شاکری حسین آباد؛ زهرا نصراللهی
چکیده
خودکشی به‌عنوان یک مسئله مرتبط با سلامت عمومی، اگرچه توسط یک فرد انجام می‌شود اما، خانواده و جامعه تحت تأثیر پیامدهای آن قرار می‌گیرند. از این‌رو و با توجه به اهمیت این پدیده محققان کوشیده‌اند تا عوامل مؤثر بر خودکشی را از جنبه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار دهند. اگرچه در مطالعات پیشین اثر متغیرهای مختلف بر خودکشی ...
بیشتر
خودکشی به‌عنوان یک مسئله مرتبط با سلامت عمومی، اگرچه توسط یک فرد انجام می‌شود اما، خانواده و جامعه تحت تأثیر پیامدهای آن قرار می‌گیرند. از این‌رو و با توجه به اهمیت این پدیده محققان کوشیده‌اند تا عوامل مؤثر بر خودکشی را از جنبه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار دهند. اگرچه در مطالعات پیشین اثر متغیرهای مختلف بر خودکشی مورد بررسی قرار گرفته اما، در پژوهش‌هایی که در ایران انجام شده‌اند به تأثیر موقعیت نسبی زنان در حوزه‌های مختلف با تعبیر برابری جنسیتی کمتر توجه کرده‌اند. در حالی‌که بر اساس ادبیات موجود، این پدیده می‌تواند بر خودکشی تأثیر داشته باشد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر خودکشی با تأکید بر موقعیت زنان نسبت به مردان در بخش‌های آموزش و بازار کار طی دوره 1401-1395 طراحی شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه افزایش نسبت دانشجویان زن به مرد تأثیر مثبت و معنی‌دار بر خودکشی در استان‌ها دارد اما، افزایش نسبت مشارکت اقتصادی زنان به مردان به‌واسطه عواملی مانند دسترسی به منابع بیشتر برای خانواده و کاهش استرس‌های مالی تأثیر منفی و معنی‌دار بر خودکشی داشته است. یافته‌های این پژوهش از اهمیت توجه سیاستگذاران به موقعیت زنان در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش و بازار کار حکایت دارد.
مطالعات زنان
چنور عنایت زاده؛ مرضیه موسوی خامنه؛ یعقوب موسوی
چکیده
هنگام تحقیق درمورد فضای شهر مهم است که نه‌تنها خود فضا، بلکه افرادی که از آن استفاده می‌کنند و درواقع چگونه از آن استفاده می‌کنند، درنظر گرفته شود. پژوهش حاضر بر زنان شهرستان سقز متمرکز می‌شود تا تجربیات ظریف زنان در حین حرکت در فضاهای عمومی و چگونگی استفاده و مذاکرۀ زنان از این فضاها را در سلسله‌مراتب جنسیتی، طبقاتی و اجتماعی-فضایی ...
بیشتر
هنگام تحقیق درمورد فضای شهر مهم است که نه‌تنها خود فضا، بلکه افرادی که از آن استفاده می‌کنند و درواقع چگونه از آن استفاده می‌کنند، درنظر گرفته شود. پژوهش حاضر بر زنان شهرستان سقز متمرکز می‌شود تا تجربیات ظریف زنان در حین حرکت در فضاهای عمومی و چگونگی استفاده و مذاکرۀ زنان از این فضاها را در سلسله‌مراتب جنسیتی، طبقاتی و اجتماعی-فضایی منعکس کند. از میان رویکردهای متعدد تحقیق کیفی برای بررسی تجارب زیستۀ زنان از فضاهای عمومی شهری، رویکرد پدیدارشناسی برگزیده شد تا به ارائۀ گزارش عمیق و دقیق‌تر افراد از تجاربشان بپردازد. جمعیت مورد مطالعه در این تحقیق شامل زنانی بود که در شهر سقز زندگی کرده‌اند و تجربۀ حضور در فضاهای عمومی را دارند. روش نمونه‌گیری که در پدیدارشناسی استفاده می‌شود، نمونه‌گیری هدفمند است؛ زیرا افرادی انتخاب می‌شوند که از پدیده‌های مربوط آگاهی داشته باشند تا امکان درک تجربۀ زیستۀ زنان در فضای عمومی فراهم شود. حجم نمونه تا شرکت‌کنندۀ 20 ادامه یافت و تحلیل داده‌های پژوهش با روش پدیدارشناسی توصیفی کلایزی انجام گرفت. نتایج مطالعه در قالب هفت مضمون «برهم‌کنشی فضای عمومی-خصوصی»، «مرزبندی‌های فضایی»، «از ضرورت تا لذت حضور»، «دربرگیری و طرد فضایی»، «از کلیشه‌های حضور تا مقاومت فضایی»، «حس مکان» و «ادراک از شهر و الگوی ایدئال زنانه» با 19 دستۀ مضمونی ارائه شد و به توصیف جامعی از هریک از این مضامین پرداخته شد.
مطالعات زنان
مریم احمدی نژاد؛ الهه مرندی
چکیده
به‌رغم این واقعیت پذیرفته‌شده که خانوادۀ مطلوب به‌عنوان پایه و سلول اصلی جامعه، تأثیر مستقیمی بر پیشرفت جامعه دارد، امروزه با شکاف ایجادشده بین عملکرد برخی جوامع و سنت‌های اخلاقی-دینی، با تهدیدات جدی بنیان خانواده مواجهیم. یکی از این تهدیدات، گرایش‌های نامتعارف و غیرطبیعی جنسی افراد به همجنس است که در سال‌های اخیر به‌شدت در ...
بیشتر
به‌رغم این واقعیت پذیرفته‌شده که خانوادۀ مطلوب به‌عنوان پایه و سلول اصلی جامعه، تأثیر مستقیمی بر پیشرفت جامعه دارد، امروزه با شکاف ایجادشده بین عملکرد برخی جوامع و سنت‌های اخلاقی-دینی، با تهدیدات جدی بنیان خانواده مواجهیم. یکی از این تهدیدات، گرایش‌های نامتعارف و غیرطبیعی جنسی افراد به همجنس است که در سال‌های اخیر به‌شدت در حال قبح‌زدایی است. با وجود نهی شدید و مؤکد ادیان خصوصاً دین اسلام درمورد گرایش‌های نامتعارف جنسی، در عرصۀ حقوقی بین‌المللی شاهد این هستیم که مراجع بین‌المللی متعددی در رویۀ قضایی خود تبعیض و نابرابری درمورد نهادهای مدنی‌ای که براساس این گرایش‌های نامتعارف شکل‌گرفته‌اند برنمی‌تابند و به حدی متأثر از این نگاه غیرطبیعی خویش شده‌اند که علاوه بر حذف مجازات‌های تاریخی این رویۀ غیراخلاقی، برای نفرت از همجنس‌گرایی، جرم‌انگاری کرده‌اند. این امر به‌گونه‌ای پیش رفته که حتی برخی از کشورها ازدواج را که از جهت تاریخی و طبیعی مختص روابط بین زن و مرد است، برای روابط مبتنی بر گرایش‌های جنسی غیرطبیعی به رسمیت شناخته‌اند. این در حالی است که گرایش‌های جنسی نامتعارف و غیرطبیعی یا به عبارتی همجنس‌گرایی در طول تاریخ، یک امر قبیح و ناپسند و غیرطبیعی است و از منظر تعالیم اسلامی نیز فحشا و از گناهان بزرگی است که سخت‌ترین مجازات‌ها را دارد و به هیچ وجه قابل‌تسامح نیست.
مطالعات زنان
امیر عسگری؛ صاحبه مسعودی؛ مائده تقی زاده طبرسی
چکیده
توانمندسازی زنان از موضوعاتی است که در طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها و سیاستگزاری‌های نهادهای مختلف در سرتاسر جهان جای می‌گیرد، ولی با این حال، توجه به ویژگی‌های شناختی و پژوهش‌های حوزه علوم شناختی و اساسا مساله شناخت و توانمندی‌های شناختی در بسیاری از این سیاستگزاری‌ها مغفول مانده است. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از روشی ...
بیشتر
توانمندسازی زنان از موضوعاتی است که در طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها و سیاستگزاری‌های نهادهای مختلف در سرتاسر جهان جای می‌گیرد، ولی با این حال، توجه به ویژگی‌های شناختی و پژوهش‌های حوزه علوم شناختی و اساسا مساله شناخت و توانمندی‌های شناختی در بسیاری از این سیاستگزاری‌ها مغفول مانده است. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از روشی دو مرحله ای مبتنی بر مرور دامنه و تحلیل محتوا به ارائه چارچوبی برای توانمندسازی زنان در حکمرانی براساس مطالعات حوزه علوم شناختی می‌پردازد. خروجی‌های این پژوهش از جمله 18 عنصرکلیدی توانمندسازی زنان براساس مطالعات شناختی در کنار چارچوب مفهومی ارائه شده، می‌تواند بسیاری از متخصصین، پژوهشگران و علاقه‌مندان مطالعات حوزه توانمندسازی، حکمرانی و زنان را در مسیر رسیدن به پاسخ‌هایشان برای سیاستگزاری و تصمیم‌گیری در حوزه‌های مربوطه و انجام پژوهش‌های کاربردی و همچنین ایجاد شبکه‌ای از مفاهیم مرتبط یاری دهد. پژوهش حاضر همچنین در خصوص ایجاد طرحواره هایی از پژوهش‌های کاربردی با هدف ایجاد ارتباط مابین حوزه‌های مختلف مطالعات حکمرانی و همچنین مطالعات علوم شناختی از این جهت حائز اهمیت است که می‌تواند خلاءهای مفهومی و همچنین مسیرهایی برای مطالعات بیشتر برای علاقه‌مندان مطالعات بینارشته‌ای در طیف گسترده ای از موضوعات و مفاهیم فراهم آورد.
مطالعات زنان
زهرا سادات میرهاشمی
چکیده
کار زن در خانه از نظر فقه اسلامی تکلیف نیست، بلکه فضیلتی است که اگر به‌صورت رایگان در اختیار خانواده قرار دهد مأجور خواهد بود و اگر زن بخواهد در قبال آن دستمزدی دریافت کند، شارع برای او حق مطالبه قرار داده است؛ ولی در فرهنگ عرفی حق زنان نادیده گرفته شده و در برخی موارد مطالبۀ آن قبیح دانسته می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تبیین اثر و ارتباط ...
بیشتر
کار زن در خانه از نظر فقه اسلامی تکلیف نیست، بلکه فضیلتی است که اگر به‌صورت رایگان در اختیار خانواده قرار دهد مأجور خواهد بود و اگر زن بخواهد در قبال آن دستمزدی دریافت کند، شارع برای او حق مطالبه قرار داده است؛ ولی در فرهنگ عرفی حق زنان نادیده گرفته شده و در برخی موارد مطالبۀ آن قبیح دانسته می‌شود. پژوهش حاضر با هدف تبیین اثر و ارتباط سیاست‌گذاری در راستای اجرای حکم اخذ اجرت‌المثل خانه‌داری زن با توسعۀ استحکام خانواده و رفع مشکلات عدم استقلال مالی و پوچ‌انگاری فعالیت‌های زنان خانه‌دار انجام گرفت. تحقیق از نوع توصیفی و روش آن اسنادی است. مطابق نتایج، عدم ارزش‌گذاری و دستمزد برای خانه‌داری زن در عرف موجب بروز مشکلات عمده‌ای مانند احساس پوچی، افسردگی و خستگی و تمایل به فعالیت‌های اقتصادی خارج از محیط خانه و پیامدهایی از جمله کاهش فرزندآوری می‌شود؛ درحالی‌که با اجرای کامل و مدبرانۀ سیاستی که قانون‌گذار اسلام از قراردادن حق مطالبۀ اجرت‌المثل پیش گرفته است، از مشکلات عدم استقلال مالی زن در خانواده و پوچ‌انگاری فعالیت‌های زنان خانه‌دار پیشگیری و از این رهگذر استقلال و امنیت مالی برای زنان تأمین می‌شود و تمرکز زنان بر خانواده و تربیت فرزند را بیشتر خواهد کرد. به این ترتیب ضروری است براساس الگوی توسعه‌ای خانواده‌محور و افزایش جمعیت، سازوکار مناسب و بسترسازی فرهنگی برای اجرای کامل حکم اجرت‌المثل درنظر گرفته شود و براساس آن قانون‌گذاری شود.
مطالعات زنان
ابوالحسن امین مقدسی؛ علی افضلی؛ نرگس بیگدلی
چکیده
کوشش‌های فکری زنان در کمتر از دویست سال گذشته چشم‌اندازهای تازه‌ای به روی دانش بشر گشوده و پرسش‌های مهم بسیار به میان آورده است. اما تنوع و تضارب شگفت‌آور اندیشه‌ها خود به سدی در برابر درک چندوچون آنها بدل شده است. نقد زن‌سالارانه (فمینیستی)، نقش زنان را در دو محور خالق اثر (زن در مقام نویسنده) و شخصیت خلق‌شده (چهرۀ ارائه‌شده از ...
بیشتر
کوشش‌های فکری زنان در کمتر از دویست سال گذشته چشم‌اندازهای تازه‌ای به روی دانش بشر گشوده و پرسش‌های مهم بسیار به میان آورده است. اما تنوع و تضارب شگفت‌آور اندیشه‌ها خود به سدی در برابر درک چندوچون آنها بدل شده است. نقد زن‌سالارانه (فمینیستی)، نقش زنان را در دو محور خالق اثر (زن در مقام نویسنده) و شخصیت خلق‌شده (چهرۀ ارائه‌شده از زن در آثار نویسندگان) بررسی می‌کند. رمان الطواف حیث الجمر اولین رمان زنانه در عمان به‌شمار می‌رود و قهرمان داستانش در زندگی به‌نوعی قربانی مردان (نظام مردسالاری سنت‌ها و تعصبات) است. این رمان مدرنیستی به شیوۀ ساختارشکنانه در پی ایجاد تردید در تقابل دوگانۀ مرد-زن است. از این جهت، شخصیت زن داستان موقعیت و هویت زنانۀ خویش را محصول روابط اجتماعی تحمیلی مردسالار می‌داند که مردان و اقتدار مردانه آفریده است. در این پژوهش سه محور تقلید، اعتراض و خودیابی شخصیت اصلی رمان براساس روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مؤلفه‌هایی همچون اعتراض، خودبیانگری، خشونت، سرکوب غریزۀ زنانه و تابوشکنی در این رمان بیشترین سهم را دارند و آن را جزو آثار فمینیستی قرار می‌دهند. هرچند رگه‌هایی از ویژگی‌های خودآگاهی نیز در این رمان به چشم می‌خورد، نویسنده با انتخاب انزوای قهرمان، او را از رسیدن به مرحلۀ چرخش به درون و خودیابی برای یافتن هویت فردی و به دور از هرگونه تقلید و اعتراض، محروم ساخته است.
مطالعات زنان
فائزه زمانیان؛ مجید وصالی ناصح؛ الهام فروزنده
چکیده
هدف مطالعۀ حاضر، بررسی نحوۀ مدیریت بدن توسط ورزشکاران زن فوتبال با توجه به ناسازگاری دو هویت زنانگی و ورزشکاری در متن فوتبال و خارج از آن است. در این پژوهش، به روش تحقیق کیفی تحلیل پدیدارشناختی به مصاحبۀ عمیق و نیمه‌ساختاریافته با هشت فوتبالیست زن لیگ برتر فوتبال (19 تا 27 سال) پرداخته شد. جمع‌آوری داده‌ها تا حد رسیدن به اشباع نظری ادامه ...
بیشتر
هدف مطالعۀ حاضر، بررسی نحوۀ مدیریت بدن توسط ورزشکاران زن فوتبال با توجه به ناسازگاری دو هویت زنانگی و ورزشکاری در متن فوتبال و خارج از آن است. در این پژوهش، به روش تحقیق کیفی تحلیل پدیدارشناختی به مصاحبۀ عمیق و نیمه‌ساختاریافته با هشت فوتبالیست زن لیگ برتر فوتبال (19 تا 27 سال) پرداخته شد. جمع‌آوری داده‌ها تا حد رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. کلیۀ مصاحبه‌ها ضبط و سپس مکتوب شد. تحلیل یافته‌ها در حین گردآوری داده‌ها و بعد از آن انجام گرفت. برخی از شرکت‌کنندگان اظهار داشتند زنانگی و ورزشکاری با یکدیگر سازگارند و در هر دو متن ورزش و خارج از آن، این دو هویت را آشکار ساختند. برخی دیگر بیان کردند که زنانگی و ورزشکاری ناسازگار هستند. سه تجربۀ کلی در رویارویی با این ناسازگاری توسط شرکت‌کنندگان بیان شد: 1. آشکارکردن هویت ورزشکاری در متن ورزش و هویت زنانگی در متن خارج از ورزش؛ 2. برجسته‌کردن هویت زنانگی در هردو متن؛ 3. برجسته‌کردن هویت ورزشکاری در هردو متن. به‌طورکلی بازیکنان زن فوتبال از طریق مدیریت بدن و ظاهر از جمله پوشش، آرایش، دست‌کاری مو و بدن، لحن صدا، رفتار و وظایف نقشهای جنسیتی، هویت زنانگی یا ورزشکاری خود را تقویت می‌کنند و آن را راهبردی برای کاهش فشارهای ناشی از ناسازگاری دو هویت درک می‌کنند. همچنین یک هم‌پوشانی بین وجود یا نبود سازگاری با نوع مدیریت بدنی که توسط بازیکنان زن فوتبال به‌کار رفته آشکار شد.
مطالعات زنان
مسلم طاهری کل کشوندی؛ عاطفه اندرزا
چکیده
قرآن به‌عنوان منبع اصلی هدایت مسلمانان، چارچوبی جامع برای حمایت از حقوق مادر فراهم می‌کند و راهنمایی‌هایی در جنبه‌های مختلف زندگی مادران ارائه می‌دهد. در اصل بیست‌ویکم نیز بر وظیفۀ دولت در تضمین حقوق زن با رعایت موازین اسلامی تأکید شده است و از جملۀ این وظایف را حمایت از مادران به‌خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند و نیز اعطای ...
بیشتر
قرآن به‌عنوان منبع اصلی هدایت مسلمانان، چارچوبی جامع برای حمایت از حقوق مادر فراهم می‌کند و راهنمایی‌هایی در جنبه‌های مختلف زندگی مادران ارائه می‌دهد. در اصل بیست‌ویکم نیز بر وظیفۀ دولت در تضمین حقوق زن با رعایت موازین اسلامی تأکید شده است و از جملۀ این وظایف را حمایت از مادران به‌خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند و نیز اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته برای غبطۀ آنها در صورت نبود ولی شرعی دانسته است. از این‌رو می‌توان به مادۀ 946 قانون مدنی در باب حق ارث مادر، مادۀ 1107 دربارۀ حق نفقۀ مادر و برای حق حضانت به مادۀ 1168 و 1169 اشاره کرد. نوشتار حاضر به روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این مسئله است که مبنای قرآنی حقوق اجتماعی مادران طبق بند 2 اصل 21 قانون اساسی چیست. از این‌رو هدف از این مقاله، بررسی مبانی قرآنی برخی از حقوق اجتماعی زنان در مقام مادری است که به‌طور مستدل و مستند در قرآن و نظام حقوقی ایران پرداخته شده است. با بررسی آیات قرآن در راستای حقوق اجتماعی مادر در بند 2 اصل 21 قانون اساسی این نتیجه حاصل شد که این حقوق با مبانی قرآنی همسویی دارد و تأمین حقوق مادری در اجتماع مستلزم تلاش و ایجاد سازوکار صحیح دولت و سازمان‌های مربوطه است. درواقع باید طرحی هدفمند در جهت حمایت از مادران در ایفای مؤثر نقش‌هایشان پایه‌گذاری کنند. این راهبردها ممکن است شامل اجرای سیاست‌های مرخصی زایمان، نفقه، حضانت، ارث، تخفیفات شغلی و قضایی مادران باشد.
مطالعات زنان
محمدرضا قائمی نیک؛ هدا مصطفائی
چکیده
اجرای برنامه‌های عمرانی (توسعۀ سرمایه‌داری) در دورۀ پهلوی دوم، اغلب از منظر اقتصادی یا سیاسی مورد تحلیل قرار گرفته است، در حالی‌که تاثیر این برنامه‌ها بر حوزۀ فرهنگ نیز قابل بررسی است. هویت زن ایرانی یکی از قلمروهایی است که تحت تاثیر سیاست‌های فرهنگی برنامه‌های توسعۀ این دوره، دستخوش تغییر و تحول شده است. در این مقاله با هدف بررسی ...
بیشتر
اجرای برنامه‌های عمرانی (توسعۀ سرمایه‌داری) در دورۀ پهلوی دوم، اغلب از منظر اقتصادی یا سیاسی مورد تحلیل قرار گرفته است، در حالی‌که تاثیر این برنامه‌ها بر حوزۀ فرهنگ نیز قابل بررسی است. هویت زن ایرانی یکی از قلمروهایی است که تحت تاثیر سیاست‌های فرهنگی برنامه‌های توسعۀ این دوره، دستخوش تغییر و تحول شده است. در این مقاله با هدف بررسی تغییرات هویت زنانه در دورۀ پهلوی دوم و تاثیر آن بر شرایط امروز، بازنمایی هویت زنانه در فیلم‌های سینمایی این دوره را مدنظر قرار داده‌ایم. با توجه به اینکه بازنمایی هویت زنانه در سینمای این دوره در ذیل برنامه‌های توسعۀ سرمایه‌داری رقم خورده است، از چارچوب نظریِ صنعت فرهنگ‌سازی آدرونو و هورکهایمر از مکتب فرانفکورت بهره برده‌ایم تا بتوانیم به‌نحو انتقادی تاثیر سیاست‌های توسعۀ سرمایه‌داری را بر صنعت فرهنگ‌سازی در سینمای این دوره را نشان دهیم. متناسب با چارچوب انتقادی مکتب فرانکفورت، از روش تحلیل گفتمان انتقادی لاکلا و موف بهره برده‌ایم تا بتوانیم تغییرات گفتمانی بازنمایی هویت زنانه در دوره‌های تاریخی تولید و پخش آثار سینمایی این دوره شناسایی کنیم. بر اساس یافته‌های تحقیق، چهار گفتمان، از آغاز دوره پهلوی دوم تا سال ۱۳۲۷، اجرای برنامه عمرانی (توسعه) از ۱۳۲۷ تا ۱۳۴۳، وزارت مهرداد پهلبد از ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ و گفتمان روبه‌ظهور «موج نوی سینمای ایران» از ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ شناسایی شده است. تحلیل این گفتمان‌ها بیانگر آن است که بازنمایی هویت زنانه در سینمایی این دوره به‌تدریج از هویت سنتی محجبه به سمتِ هویت غربی برهنه‌تر تغییر می‌کند.
مطالعات زنان
سحر تبریزی؛ غلامرضا تبریزی کاهو؛ ملیحه برومند محمودآبادی
چکیده
امروزه تعداد زنان سرپرست خانوار درحال‌افزایش است و وفاق عمومی آن است تا از آنان حمایت شود. هدف این پژوهش پدیدارنگاری واکاوی تجربۀ حمایت‌های اجتماعی از آنان است. با ۲۱ زن سرپرست خانوار شهر مشهد در سال ۱۴۰۰ مصاحبه‌ای نیمه‌ساختارمند انجام گرفت. سپس داده‌ها با نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شدند. نتایج حاکی از آن است که حمایت‌هایی که از زنان ...
بیشتر
امروزه تعداد زنان سرپرست خانوار درحال‌افزایش است و وفاق عمومی آن است تا از آنان حمایت شود. هدف این پژوهش پدیدارنگاری واکاوی تجربۀ حمایت‌های اجتماعی از آنان است. با ۲۱ زن سرپرست خانوار شهر مشهد در سال ۱۴۰۰ مصاحبه‌ای نیمه‌ساختارمند انجام گرفت. سپس داده‌ها با نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شدند. نتایج حاکی از آن است که حمایت‌هایی که از زنان سرپرست خانوار انجام می‌شود از سه منبع خانواده، دوستان و سازمان‌های دولتی صورت می‌گیرد. حمایت‌های خانواده غالباً عاطفی و اقتصادی است. دوستان و آشنایان به حمایت‌های عاطفی، اقتصادی و ابزاری می‌پردازند و نهادها و سازمان‌های دولتی اولویت خود را در حمایت و پشتیبانی مالی قرار می‌دهند. اما چنانچه این حمایت‌ها که اغلب در قالب وام‌های کم‌بهره است با سیاست‌های فقرزدایی همراه نشود، به بازتولید فقر دامن می‌زند. زنان بیوه ابتدا نیازمند حمایت عاطفی و به مرور نیازهای مالی، ابزاری و اطلاعاتی هستند. زنان مطلقه نخست به حمایت عاطفی نیازمندند و سپس نیاز اقتصادی دارند. زنان مجرد نیز به استقلال مالی، ابزاری، اطلاعاتی و عاطفی نیاز دارند. فضای زیستۀ همگی این زنان بر بی‌اعتمادی به‌ویژه به مردان بنا شده است؛ بنابراین همنوایی و کناره‌جویی، محورهای اصلی پیوندهای اجتماعی آنان است. نتایج نشان داد زنان سرپرست خانوار با چالش‌های متعددی در زیست خانوادگی و اجتماعی خود مواجه هستند که نیازمند حمایت‌اند. بااین‌حال نحوۀ ارائۀ این حمایت‌ها نیازمند توجه سیاستگذاران برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ممانعت از تبدیل‌شدن آن به یک مسئلۀ اجتماعی برای آنان است.
مطالعات زنان
حسین مشک آبادی مهاجر؛ زینب مشک آبادی مهاجر
چکیده
در مقالۀ حاضر با استفاده از مدل رگرسیون پروبیت تأثیر عوامل جمعیت‌شناختی بر وضعیت درآمد، پس‌انداز و اشتغال بعد از دوران کرونا نسبت به قبل از آن در مشهد براساس تفکیک جنسیتی، بین دو گروه زنان و مردان سنجش شد. داده‌ها به روش پرسشنامه‌ای و به‌صورت آنلاین جمع‌آوری و رگرسیون‌های مربوط به وضعیت درآمد، پس‌انداز و اشتغال با استفاده از ...
بیشتر
در مقالۀ حاضر با استفاده از مدل رگرسیون پروبیت تأثیر عوامل جمعیت‌شناختی بر وضعیت درآمد، پس‌انداز و اشتغال بعد از دوران کرونا نسبت به قبل از آن در مشهد براساس تفکیک جنسیتی، بین دو گروه زنان و مردان سنجش شد. داده‌ها به روش پرسشنامه‌ای و به‌صورت آنلاین جمع‌آوری و رگرسیون‌های مربوط به وضعیت درآمد، پس‌انداز و اشتغال با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل شدند. حجم نمونه شامل 1093 نفر بود که از این تعداد 523 نفر زن و 570 نفر مرد بودند. نتایج پس از تحلیل رگرسیون در سطح اطمینان 95 درصد، حاکی از آن است که افراد با سن بالاتر، مستأجران و خانوارهایی که تعداد اعضای بیشتری دارند دچار کاهش درآمد و پس‌انداز بیشتری شدند که در این بین مردان بیش از زنان آسیب دیدند. با بهبود طبقۀ درآمدی، تحصیلات و موقعیت اقتصادی اجتماعی می‌توان از آسیب‌های ناشی از کرونا کاست که در این زمینه، میزان کاهش در آسیب زنان نسبت به مردان مقدار بیشتری است. مشاغل آزاد و حقوق‌بگیران بخش خصوصی کاهش بیشتری در درآمد، پس‌انداز و بدترشدن وضعیت شغلی خود مشاهده کردند که در بین شاغلان، زنان شاغل بیش از مردان شاغل دچار زیان ناشی از کرونا شدند. همچنین براساس نتایج مطالعه با ارتقای طبقۀ درآمدی، تحصیلات و بهبود موقعیت اقتصادی-اجتماعی، زنان نسبت به مردان، بهبود بیشتری در وضعیت شغلی، درآمدی و پس‌اندازی خود مشاهده می‌کنند.
مطالعات زنان
مهناز فرهمند؛ سمیه سعادتی فر؛ فاطمه دانافر
چکیده
کودکان آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه‌اند که تجربیات، ذهنیت و کیفیت تعاملات کودکی، وضعیت بزرگسالی آنان را رقم می‌زند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تجارب زیستۀ کودکی زنان زندانی و تداوم آن در وضعیت فعلی آنان است. این پژوهش مطالعه‌ای کیفی و به روش پدیدارشناسی هرمنوتیک انجام شده است. داده‌های مطالعه با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری با ...
بیشتر
کودکان آسیب‌پذیرترین گروه‌های جامعه‌اند که تجربیات، ذهنیت و کیفیت تعاملات کودکی، وضعیت بزرگسالی آنان را رقم می‌زند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تجارب زیستۀ کودکی زنان زندانی و تداوم آن در وضعیت فعلی آنان است. این پژوهش مطالعه‌ای کیفی و به روش پدیدارشناسی هرمنوتیک انجام شده است. داده‌های مطالعه با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری با 25 نفر از زنان زندانی شهر کرج، با مصاحبۀ عمیق گردآوری و در نهایت، داده‌های گردآوری شده در قالب 6 مضمون اصلی و 24 مضمون فرعی کدگذاری و تحلیل شدند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد تجارب ناامنی، حسرت و ناکامی، بی‌پناهی و عدم حمایت خانواده از جمله تجارب نامطلوب کودکی زنان زندانی است. تفسیر زنان زندانی از دوران کودکی‌شان به‌مثابۀ زیست‌جهان پرمخاطره است که در بزرگسالی با تداوم آشفتگی روانی، استرس و پرخاشگری، تداوم افعال کودکی، خلافکاری و ارتباط با شبکه‌های خلاف، تداوم خانوادۀ متشنج، ناسازگاری با همسر و نبود عاطفۀ مادرانه تداوم می‌یابد. آنها بر این باورند مانند سایر کودکان نتوانسته‌اند از ظرفیت‌هایشان استفاده کنند و توسط پدر و مادر و اطرافیان نزدیک مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند. به روایت آنها، زندان و تخلف بزرگسالی آنان ادامه و تکرار تخلفات کودکی‌شان است. درنهایت ارائۀ آموزش‌های لازم از سوی سازمان‌های متولی از جمله رسانه‌های جمعی، مراکز حمایت خانواده، مشاوره و... در راستای بهبود روان، افزایش آگاهی و اصلاح عملکرد زنان زندانی پیشنهاد می‌شود.
مطالعات زنان
پروانه علایی؛ مریم حکم آبادی قشونی
چکیده
در سال‌های اخیر به دلیل کاهش نرخ فرزندآوری، در نظام سیاست‌گذاری تلاش‌هایی شده است که از آن‌جمله می‌توان به طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، مصوب اسفند 1399 اشاره کرد. در موادی از این طرح به تحدید غربالگری اشاره‌شده که هدف از انجام‌دادن این پژوهش شناسایی ملاحظات فردی- اجتماعی حذف غربالگری مادران باردار پیش از تولد فرزند است. روش ...
بیشتر
در سال‌های اخیر به دلیل کاهش نرخ فرزندآوری، در نظام سیاست‌گذاری تلاش‌هایی شده است که از آن‌جمله می‌توان به طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، مصوب اسفند 1399 اشاره کرد. در موادی از این طرح به تحدید غربالگری اشاره‌شده که هدف از انجام‌دادن این پژوهش شناسایی ملاحظات فردی- اجتماعی حذف غربالگری مادران باردار پیش از تولد فرزند است. روش پژوهش کیفی و رویکرد آن پدیدارشناسی است. پاسخگویان به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند و داده‌ها با مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با مادرانی که فرزند معلول و کم‌توان دارند و برای کلاس‌های گفتاردرمانی و کاردرمانی به مرکز توان‌بخشی مراجعه کرده‌اند، جمع‌آوری‌شده است. داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها به روش تحلیل هفت‌مرحله‌ای کلایزی تحلیل‌شده‌اند. طبق پژوهش انجام‌یافته، داده‌ها در دو گروه فردی و اجتماعی دسته‌بندی شدند. مسائل فردی شامل مشکلات آموزشی، کمبود اطلاعات و ناآگاهی، احساسات و عواطف و مسائل ارتباطی است. بخش اجتماعی شامل مسائل برچسب اجتماعی و حمایت‌های اجتماعی است که هرکدام شامل زیرمجموعه‌هایی است. می‌توان نتیجه گرفت که حضور فرزند بیمار در خانواده تأثیرات زیادی در همۀ ابعاد زندگی اعضای خانواده و به‌خصوص مادر دارد. امید است نتایج این تحقیق بتواند در راستای کاهش نگرانی‌های عمومی مؤثر واقع شود؛ به‌گونه‌ای که سیاست‌های مربوط به افزایش جمعیت موفق‌تر عمل کند و چالش‌های روانی– اجتماعی غربالگری مادران باردار پیش از تولد فرزند را بهتر پاسخ دهد تا درنهایت تلاش‌های انجام‌یافته در افزایش جمعیت سالم نمود یابد و قانون‌گذاری صحیح در راستای منافع ملت و دولت انجام گیرد.
مطالعات زنان
احمد کلاته ساداتی؛ فاطمه عادل خواه؛ فائزه شمس الدین قطرم
چکیده
بلوغ، پدیده‌ای زیستی، پیچیده و یک برساخت اجتماعی است که به‌صورت متفاوتی در دختران درک و تجربه می‌شود. دختران نوجوانی که در خانواده‌های پدرسرپرست زندگی می‌کنند، ممکن است به دلیل فقدان مادر با چالش‌های خاصی در دوران قاعدگی مواجه شوند. هدف از پژوهش حاضر فهم تجربه قاعدگی و مسائل خاص دختران پدرسرپرست در دوران بلوغ است. پژوهش حاضر، ...
بیشتر
بلوغ، پدیده‌ای زیستی، پیچیده و یک برساخت اجتماعی است که به‌صورت متفاوتی در دختران درک و تجربه می‌شود. دختران نوجوانی که در خانواده‌های پدرسرپرست زندگی می‌کنند، ممکن است به دلیل فقدان مادر با چالش‌های خاصی در دوران قاعدگی مواجه شوند. هدف از پژوهش حاضر فهم تجربه قاعدگی و مسائل خاص دختران پدرسرپرست در دوران بلوغ است. پژوهش حاضر، مطالعه‌ای کیفی است که در سال 1401- 1402 در شهر یزد انجام شد. 10 دختر نوجوان پدرسرپرست 13تا 16 ساله که بیش از 6 ماه با پدر زندگی کرده‌اند، به‌صورت هدفمند وارد مطالعه شدند. داده‌ها با مصاحبة نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری و با روش تحلیل مضمونی، تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد که تجربه بلوغ نزد دختران پدرسرپرست، یک امر پدرانه و مردانه است که با شیوه رفتار پدر مرتبط است. برخلاف پدران بی‌اعتنا به موضوع، دخترانی که پدران آنها سعی بر درک مسئله دارند، بهتر می‌توانند موضوع را مدیریت کنند. سه مضمون برساخت شده تحقیق عبارت‌اند از: پدرِ حامی، پدرِ بی‌اعتنا و بلوغ مسئله‌دار. نتیجه اینکه تجربه‌ی بلوغ دختران اگر چه با تغییرات زیستی آنها مرتبط است، اما عمدتاً برساختی است متأثر از دیدگاه پدر، رفتار و نقش پدرانه‌ی وی در این زمینه. به واقع، در دختران پدرسرپرست، تجربۀ بلوغ، یک بازتولید اجتماعیِ مردانه و پدرانه می‌باشد که ارزش‌ها و هنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی بر آن مترتب است. پیشنهاد می‌شود با توجه به گسترش خانواده‌های تک‌والدِ پدرسرپرست، مدارس، مراکز فرهنگی و رسانۀ ملی نقش آگاهی‌بخشی پررنگی درزمینۀ تغییرات بلوغ دختران داشته باشند.
مطالعات زنان
حمیده دباغی؛ کوثر محمدی؛ سمیه جمشیدی
چکیده
تقسیم کار خانگی یا توزیع مسئولیت ها و کارهای ضروری به جهت حفظ و نگهداری خانه و افراد خانواده، از زمان صنعتی شدن به بعد از نظر تاریخی، متحول شده و به عنوان یک پدیده اجتماعی در مباحث دانشگاهی- از دهه 1970 به بعد-اهمیت یافته است. زمینه های اجتماعی و اقتصادی همواره در تاریخ تحولات خانواده، بر نوع روابط و تعاملات زن و مرد و نقشهای جنسیتی آنها ...
بیشتر
تقسیم کار خانگی یا توزیع مسئولیت ها و کارهای ضروری به جهت حفظ و نگهداری خانه و افراد خانواده، از زمان صنعتی شدن به بعد از نظر تاریخی، متحول شده و به عنوان یک پدیده اجتماعی در مباحث دانشگاهی- از دهه 1970 به بعد-اهمیت یافته است. زمینه های اجتماعی و اقتصادی همواره در تاریخ تحولات خانواده، بر نوع روابط و تعاملات زن و مرد و نقشهای جنسیتی آنها در خانواده اثر گذاشته و روابط میان آنها را تنظیم کرده است. این مقاله به توصیف تجربه زنان از تقسیم کار خانگی با همسر در خانواده اختصاص دارد و از مفاهیم تحلیلی مانند برابری جنسیتی در تقسیم کار خانگی، مفهوم وابستگی اقتصادی و خنثی سازی انحراف از نقشهای جنسیتی، ذیل تئوری منابع نسبی، بهره برده است. روش تحلیل تماتیک، مصاحبه های نیمه ساختمند(15 نفر زنان شاغل/خانه دار در گروه‌های سنی 20 تا 60 ساله) و نرم افزار Max. Q.D.A 2018 به منظور استخراج روابط زوجین در تقسیم کار خانگی بکار برده شده است. یافته ها حاکی از استخراج 2 مقوله اصلی عدم مشارکت در تقسیم کار خانگی و مشارکت در تقسیم کار خانگی، 7 مقوله فرعی شامل: زنانگی سرسختانه، مردانگی هژمونیک، اقناع، خودکفایی اجباری، مثلث سازی اقتصادی، مشارکت تدریجی مردان و تقسیم کار برابر و 228 مفهوم است.
مطالعات زنان
عاطفه رحمانی؛ محسن بدره؛ زهرا میرحسینی
چکیده
خودکشی یکی از دیربازترین پدیدارهای جوامع انسانی است و از آنجا که طبعاً باید در چارچوب روان‌شناسی اجتماعی هر جامعه و جماعت‌های فرعی‌تر خود مطالعه و فهم شود، تاکنون بخش مهمی از مطالعات اجتماعی خودکشی، متمرکز بر خودکشی در مناطق عشایری و روستایی بوده است. چندسالی است آمار قابل‌توجه خودکشی و به‌ویژه خودسوزی زنان در منطقۀ دیشموک استان ...
بیشتر
خودکشی یکی از دیربازترین پدیدارهای جوامع انسانی است و از آنجا که طبعاً باید در چارچوب روان‌شناسی اجتماعی هر جامعه و جماعت‌های فرعی‌تر خود مطالعه و فهم شود، تاکنون بخش مهمی از مطالعات اجتماعی خودکشی، متمرکز بر خودکشی در مناطق عشایری و روستایی بوده است. چندسالی است آمار قابل‌توجه خودکشی و به‌ویژه خودسوزی زنان در منطقۀ دیشموک استان کهگیلویه و بویراحمد، بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای یافته است. این پژوهش در پی آن بود تا به‌وسیلۀ روش کیفی پدیدارشناسی به شیوۀ گئورگی و با ابزار مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌یافته، خودکشی در این منطقۀ روستایی-عشایری را مطالعه و بررسی کند. نمونۀ پژوهش، هدفمند و متشکل از افرادی است که خودکشی ناموفق داشته‌اند و یا یکی از نزدیکانشان خودکشی منجر به مرگ داشته است. محققان در فهم ادراکات مصاحبه‌شوندگان از علل و زمینه‌های اقدام به خودکشی در این منطقه به پنج مقولۀ اصلی: 1) عدم آگاهی و مهارت مدیریت زندگی؛ 2) عدم رضایت از زندگی خصوصی؛ 3) رسیدن به احساس بن‌بست و گیرکردن در زندگی اجتماعی؛ 5) زمینه‌های شخصیتی و سطحی بودن برخی باورهای دینی؛ رسیده‌اند که هرکدام جداگانه در بخش یافته‌ها به مفاهیم جزئی‌تر تفکیک و به نقل‌قول‌هایی از مصاحبه‌شوندگان مستند شده‌اند. سرانجام، این مقوله‌ها با بخشی از ادبیات نظری خودکشی مقایسه شده و نویسندگان پیشنهادهایی برای پیشگیری از خودکشی ارائه داده‌اند.
مطالعات زنان
هادیه پرهیزکار؛ آذر علی محمدی؛ صدیقه طاهره اسدزاده؛ مریم هاشم پور صادقیان
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی و فراتحلیل کیفی مطالعات انجام‌شده در حوزۀ زنان بدسرپرست است. در این راستا تمامی مقاله‌های علمی-پژوهشی با کلیدواژۀ «زنان بدسرپرست» در بازۀ زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ از پایگاه اطلاعاتی-علمی جهاد دانشگاهی و پایگاه اسنادی نورمگز استخراج شد. در ادامه ۳۴ مقاله برای استخراج داده‌ها و بررسی بیشتر گزینش و به روش مطالعۀ ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، بررسی و فراتحلیل کیفی مطالعات انجام‌شده در حوزۀ زنان بدسرپرست است. در این راستا تمامی مقاله‌های علمی-پژوهشی با کلیدواژۀ «زنان بدسرپرست» در بازۀ زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ از پایگاه اطلاعاتی-علمی جهاد دانشگاهی و پایگاه اسنادی نورمگز استخراج شد. در ادامه ۳۴ مقاله برای استخراج داده‌ها و بررسی بیشتر گزینش و به روش مطالعۀ اسنادی، کتابخانه‌ای و فراتحلیل مطالعه شدند. براساس یافته‌های تحقیق حاضر، مطالعات انجام‌شده در این حوزه، دو جهت‌گیری عمدۀ روان‌شناسی و جامعه‌شناسی را دربرمی‌گیرد؛ به‌طوری‌که ابعاد دیگر زندگی این دسته از زنان از جمله اقتصادی و سیاسی ذیل این دو دسته بررسی می‌شوند. گروهی از این مطالعات به تحلیل نظری و ارائۀ مدل‌هایی برای شناسایی مسائل زنان بدسرپرست در جهت کاهش مشکلات آنان با استفاده از روش‌های مداخله‌ای پرداخته‌اند و گروهی دیگر به تقویت روحیه و ایجاد انگارۀ مثبت در زنان بدسرپرست از طریق افزایش دیدگاه‌های مثبت‌نگر به‌لحاظ تجربی پرداختند. یافته‌های این مطالعه در دو بعد روان‌شناسی و جامعه‌شناسی نشان می‌دهد این زنان نیازمند حمایت‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی هستند و توانمندسازی آنها در ابعاد ذکرشده کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد و سبب کاهش رنج اجتماعی آنها می‌شود. مبتنی بر دستاوردهای نظری این پژوهش به نظر میرسد سیاستگذاران بایستی مبتنی بر تعریف جامعی از زنان بدسرپرست، اقدام به بازنگری در قوانین و احکام اجتماعی مرتبط با این زنان بپردازند.
مطالعات زنان
محمد ریحانی؛ شهرام عبدی
چکیده
هدف کلی این پژوهش طراحی برنامه راهبردی توسعه ورزش قهرمانی بانوان استان خراسان شمالی بود. پژوهش حاضر از نظر روش پژوهش توصیفی-پیمایشی، به لحاظ هدف کاربردی و از نظر جمع‌آوری داده‌ها به صورت آمیخته (کمی و کیفی) بود. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی و کمی شامل مدیران، معاونان و کارشناسان (اداره کل ورزش و جوانان استان خراسان شمالی، اداره ورزش ...
بیشتر
هدف کلی این پژوهش طراحی برنامه راهبردی توسعه ورزش قهرمانی بانوان استان خراسان شمالی بود. پژوهش حاضر از نظر روش پژوهش توصیفی-پیمایشی، به لحاظ هدف کاربردی و از نظر جمع‌آوری داده‌ها به صورت آمیخته (کمی و کیفی) بود. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی و کمی شامل مدیران، معاونان و کارشناسان (اداره کل ورزش و جوانان استان خراسان شمالی، اداره ورزش و جوانان شهرستان بجنورد، هیات‌های ورزشی استان و باشگاه‌های ورزشی استان)، اساتید دانشگاهی رشته علوم ورزشی استان، مربیان ورزش قهرمانی و ورزشکاران قهرمان زن استان خراسان شمالی بود. نمونه آماری در بخش کیفی 14 نفر و در بخش کمی شامل 23 نفر از افراد جامعه آماری بود. روش نمونه‌گیری در بخش کیفی و کمی به‌صورت هدفمند بود. برای جمع‌آوری داده‌ها نیز از دو روش مصاحبه اکتشافی نیمه هدایت شده و پرسشنامه محقق ساخته و برای بدست آوردن نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها و اولویت‌بندی استراتژی‌های تدوین شده از چارچوبی با عنوان چارچوب جامع تدوین استراتژی مدل SWOT-ANP و همچنین برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Super Decisions2 استفاده شده است. نتایج نشان داد، ورزش قهرمانی بانوان استان دارای 9 قوت، 16 ضعف، 11 فرصت و 13 تهدید و در مجموع 17 راهبرد است و استراتژی رقابتی، استراتژی قالب در این پژوهش شناسایی شد. مهمترین استراتژی به‌دست آمده در بخش توسعه ورزش قهرمانی بانوان استان خراسان شمالی تدوین برنامه‌های هدایتی و حمایتی در مسیر رشد بانوان ورزشکار از مبتدی تا پیشرفته می‌باشد که شایسته است مسئولان ورزش استان توجه ویژه‌ای به استراتژی‌های به‌دست‌آمده از این پژوهش داشته باشند.
مطالعات زنان
فریبا علاسوند
چکیده
با وجود اهمیت عدالت در فقه سیاسی-اجتماعی، نظریه‌پردازی‌ها باید به نظام‌سازی یا ساختارهای روندساز منجر شوندف اما در رویکرد اسلامی مطرح و تقویت نشده‌اند. از جمله مهمترین مباحث عدالت، پردازش نظریه‌ای است که شامل ابعاد نظری و عملی روشن به‌مثابۀ راهبرد ادارۀ جامعه است. این ابعاد اگرچه در مطالعات دو دهۀ اخیر حوزۀ عدالت مورد توجه پژوهشگران ...
بیشتر
با وجود اهمیت عدالت در فقه سیاسی-اجتماعی، نظریه‌پردازی‌ها باید به نظام‌سازی یا ساختارهای روندساز منجر شوندف اما در رویکرد اسلامی مطرح و تقویت نشده‌اند. از جمله مهمترین مباحث عدالت، پردازش نظریه‌ای است که شامل ابعاد نظری و عملی روشن به‌مثابۀ راهبرد ادارۀ جامعه است. این ابعاد اگرچه در مطالعات دو دهۀ اخیر حوزۀ عدالت مورد توجه پژوهشگران داخلی قرار گرفته‌اند، نیازمند کاوش بیشتر و تمرکز روی موضوعات خرد هستند. این مقاله با هدف تقویت این ابعاد و ضرورت‌ها به طرح ایدۀ خود می‌پردازد و به‌دلیل اهمیت حقوق و مزایای اجتماعی زنان، میدان بررسی و تطبیقات خود را در موضوع عدالت برای زنان قرار داده است. پرسش اصلی مقاله ناظر به مهمترین چالش نظری و عملی عدالت است که در پاسخ ملاحظۀ نظری به چالش معیار نابرابری و ملاحظۀ عملی به دو بحث ادراک‌سنجی و شاخص‌سازی برای عدالت پرداخته است. روش مقاله پس از جمع‌آوری داده‌های لازم، تحلیل محتوا، و مقاله اسنادی و بنیادی است. گفتنی است این مقاله برگرفته از یک کلان طرح دربارۀ عدالت جنسیتی است. مطابق نتایج، نابرابری به‌عنوان مهمترین مسئله در مطالعات عدالت، نیازمند تعیین معیار است. چندمعیارگی در نظریۀ عدالت اسلامی قابل‌دفاع است. تفاوت میان مردان و زنان به‌عنوان بخشی از معیارها با سیاست‌های جانب‌دارانه در راستای حمایت از خانواده، مادرانگی، زنانگی و فردیت زنان مورد توجه قرار می‌گیرد. عدالت، امری راهبردی برای تنظیم روابط افراد با یکدیگر از حوزۀ خانوادگی تا حوزۀ اجتماعی است و نیازمند طراحی معیارها، اصول و اهداف، شاخص‌سازی و ادراک‌سنجی است.
مطالعات زنان
نسیم السادات محبوبی شریعت‌پناهی؛ مهدیه محمدتقی زاده
چکیده
امروزه توسعۀ اجتماعی کشورها در گرو مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق حقوق گروه‌ها و افراد جاماندۀ اجتماع است. با توجه به اینکه حمایت اجتماعی از خانواده‌های در معرض آسیب از سویی با مسئولیت و مسئولیت‌پذیری همۀ افراد جامعه و از سوی دیگر با حقوق افراد در جامعه مرتبط است، مشارکت سمن‌ها و بررسی چالش‌های آنها می‌تواند حمایت از این ...
بیشتر
امروزه توسعۀ اجتماعی کشورها در گرو مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در تحقق حقوق گروه‌ها و افراد جاماندۀ اجتماع است. با توجه به اینکه حمایت اجتماعی از خانواده‌های در معرض آسیب از سویی با مسئولیت و مسئولیت‌پذیری همۀ افراد جامعه و از سوی دیگر با حقوق افراد در جامعه مرتبط است، مشارکت سمن‌ها و بررسی چالش‌های آنها می‌تواند حمایت از این خانواده‌ها را تسهیل کند. این مطالعه با رویکرد کیفی و با استفاده از روش‌شناسی تحلیل محتوا انجام شد. در این روش، انتخاب نمونه بر گزینش هدفمند و معیارمحور استوار است. به این منظور بیست سمن فعال در حوزۀ اجتماعی زنان به روش نمونه‌گیری هدفمند از میان پنجاه سمن فعال در این حوزه در شهر تهران انتخاب شدند. درمجموع با توجه به آمادگی و پذیرش مصاحبه، ده سمن در پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. زن‌بودن نمونه‌ها از آن جهت حائز اهمیت است که مشارکت داوطلبانه در حوزۀ خانواده و آسیب اغلب با استقبال زنان مواجه می‌شود و زنان نقش پررنگ‌تری در این امر دارند. از این‌رو برای به‌دست‌آوردن داده‌ها از گروه با مشارکت‌پذیری بیشتر، زن‌بودن شاخص مهمی برای پژوهش بود. نتایج پژوهش بر این امر تأکید دارد که مشارکت سمن‌ها را نمی‌توان صرفاً در یک طیف خطی صفر و یکی دید، بلکه باید براساس نوع و نحوۀ فعالیت آنها، میزان مشارکت آنان را براساس یک طیف با دو سر مشارکت منفعلانه تا مشارکت فعال دانست.
مطالعات زنان
یحیی بوذری نژاد؛ ابوالفضل اقبالی
چکیده
گروه‌های مرجع، الگوها و شیوه‌های زیست تأثیرگذار که به معرفی تیپ‌های ایدئال سبک زندگی در جوامع مختلف منجر می‌شوند، یکی از ابعاد مهم حوزۀ مطالعات اجتماعی هستند. در جامعۀ ایرانی، یکی از این الگوها و مراجع تأثیرگذار در تعیین شیوه‌های زیست و سبک زندگی، دین و سیرۀ بزرگان دینی است. پژوهش‌هایی که دربارۀ میزان دینداری و کیفیت آن در جامعۀ ...
بیشتر
گروه‌های مرجع، الگوها و شیوه‌های زیست تأثیرگذار که به معرفی تیپ‌های ایدئال سبک زندگی در جوامع مختلف منجر می‌شوند، یکی از ابعاد مهم حوزۀ مطالعات اجتماعی هستند. در جامعۀ ایرانی، یکی از این الگوها و مراجع تأثیرگذار در تعیین شیوه‌های زیست و سبک زندگی، دین و سیرۀ بزرگان دینی است. پژوهش‌هایی که دربارۀ میزان دینداری و کیفیت آن در جامعۀ ایرانی صورت گرفته است، نشان از وجود الگوهای دینی در مناسبات زندگی ایرانیان دارد. به این ترتیب به‌نظر میرسد تبیین و معرفی الگوهای سبک زندگی دینی در بستر تاریخ و سیرۀ بزرگان دین و معصومان (ع) در تعیین و جهت‌دهی به شیوه‌های زیست ایرانیان سهم مؤثری خواهد داشت. سیرۀ حضرت زهرا (س) به‌مثابۀ یک الگوی فراتاریخی، ظرفیت عظیم و تأثیرگذاری برای استخراج الگوی زن مسلمان در شئون مختلف زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان دارد؛ بنابراین، این مقاله سیرۀ ایشان را از منظر هویت جنسیتی و زنانگی بازخوانی می‌کند. روش تحقیق اسنادی است و از متون معتبر برای جمع‌آوری داده‌ها بهره گرفته شده است. همچنین پژوهش حاضر براساس مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، دین‌شناختی و ارزش‌شناختی اسلامی، مؤلفه‌های هویت جنسیتی زنانه را در محورهای حجاب، حیا و عفت، همسری، مادری، خانه‌داری و حضور مؤثر اجتماعی تعریف می‌کند، هریک از آنها را در سیرۀ حضرت زهرا (س) بررسی تاریخی می‌کند و روایتی زنانه از منش و زیست فردی، خانوادگی و اجتماعی ایشان ارائه می‌دهد.
