نویسندگان

• سهیلا صادقی فسایی ¹
• شیوا کریمی ²

¹ استادیار گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

² کارشناس ارشد مطالعات زنان از دانشگاه تهران

چکیده

برنامه های تلویزیونی خواه آشکار، خواه نهان مملو از گفتمان های جنسیتی هستند. اینکه ما به عنوان زن یا مرد کیستیم و چگونه باید در فضاهای مختلف رفتار کنیم، بخشی از فرهنگ جنسیتی است که توسط نهادهایی چون رسانه بازتولید می شود. در عصر فراواقعیت که تمایز میان امر واقع و مجاز مخدوش گشته است بازنمایی های جنسیتی در سریالهای تلویزیون اهمیت افزون تری یافته است. دلالت های ضمنی و صریح جنسیتی این سریال ها برای تأثیرگذاری نیازی به شناخته شدن در سطح خودآگاه ندارند. برنامه های تلویزیونی بدین ترتیب نقشی مهم در بازآفرینی تصورات جنسیتی جامعه ما دارند. آنها بیان کننده تصورات فرهنگی از نقش های مناسب زنان و مردان، هویت های جنسی و جنسیتی هستند. هدف این مقاله بررسی این مطلب است که آیا در تلویزیون ایران، کلیشه های جنسیتی برگرفته از فرهنگ سنتی ایرانی در حال بازتولید هستند؟
هدف از این‏گونه تحقیقات تولید دانش جدیدی است که می‏تواند دربرگیرنده مفاهیم مهمی برای تغییر سیاست‏های اجتماعی باشد.
در این تحقیق مجموعاً پنج کلیشه شخصیتی سنتی در فرهنگ سنتی ایرانی شناسایی شد. زن فریبکار، ناقص‌العقل، بی‌وفا، منفعل و فرودست و مرد صادق، عاقل، وفادار، فعال و فرادست. از میان این کلیشه‌ها، کلیشه‌های زن فریبکار و زن منفعل در حال بازتولید هستند و ناقص‌العقلی به زن منتسب شده و در مجموع زنان فرودست مردان هستند. در مقابل مردان صادق، عاقل، فعال و در مجموع فرادست زن توصیف می‌شوند. بی‌وفایی کلیشه‌ای فراموش شده است که از گردونة بازتولید خارج شده است.
روش بکار رفته در این پژوهش تحلیل محتوای کمی و کیفی می باشد که بطور توامان بکار رفته است.

عنوان مقاله [English]

Gender Stereotypings in Iranian Television Drama(Mar.2004-Mar.2005)

چکیده [English]

: One of the main classifications in human societies is based on sex. Although this kind of classification is originated from the physiology of human being but it can result in some stereotypes about men and women.
Stereotypes are traits which can be attributed to all members of a group without considering the differences between them.
In other words stereotypes are part of the thoughts and beliefs of each society which can be reproduced within the mainstream culture and transfer to generation after generation. Sometimes these stereotypes can achieve a strong base in the society as if they are a kind of natural quality. In contemporary societies, mass media including T.V. is one of the most responsible mechanisms for reproducing the culture and its elements.
In this article it is tried to answer the following questions:
What kind of gender stereotypes are presented in Iranian T.V. programs?
Is there any link between these stereotypes and Iranian traditional culture?
The method applied in this research is qualitative and quantitative content analysis.
The present study demonstrated that while in Iranian traditional culture, women have been described as deceitful, foolish, unfaithful, passive, inferior; men are described as truthful, wise, loyal, active and superior. It is interesting to note that some of these stereotypes such as being deceitful or passive are still reproduced in Iranian T.V. dramas, and being unwise mostly is attributed to women. Generally speaking, women are portrayed as second sex and inferior to men as superior, active, truthful and loyal. These images are even articulated in family structure which is presented in T.V. dramas.