نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مشاورۀ خانواده دانشگاه پیام نور

2 استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

هدف این پژوهش بررسی و مقایسة اثربخشی آموزش سرمایه‏های روان‌شناختی و درمان فعال‌سازی رفتاری بر امید دانشجویان دختر خوابگاه‌های دانشگاه اصفهان در نیمسال دوم سال تحصیلی 1397ـ1398 بود. طرح پژوهش نیمه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون‌ـ پس‌آزمون همراه با گروه گواه بود. برای اندازه‌گیری امید از پرسش‌نامة امید اشنایدر و همکاران (1991) استفاده شد. روش نمونه‏گیری داوطلبانه بود. ابتدا روی 45 نفر داوطلب شرکت در تحقیق پیش‏آزمون اجرا شد. سپس آن‌ها به‌طور تصادفی به سه گروه واگذار شدند و از سه گروه، به صورت تصادفی دو گروه به‌عنوان گروه آزمایشی 1 و 2 و گروه دیگر به‌منزلة گروه گواه در نظر گرفته شد. آن‌گاه دو گروه آزمایشی به ترتیب تحت درمان فعال‌سازی رفتاری و آموزش سرمایه‌های روان‌شناختی قرارگرفتند، اما گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات مداخله، برای هر سه گروه (جمعاً 38 نفر) پس‌آزمون اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل کواریانس چند‌متغیری استفاده شد. نتایج نشان‌دهندة معنا‏دار بودن تفاوت نمره‌های پس‏آزمون امید مجموع گروه‌هاست (008/0=P). مقایسة زوجی نشان داد که هر دو نوع مداخلة آموزش سرمایه‏های روان‌شناختی و درمان فعال‌سازی رفتاری موجب افزایش معنادار امید در مقایسه با گروه گواه شده است (به ترتیب 003/0=P و 019/0=P)، اما دو گروه آزمایشی از نظر نمره‌های امید با یکدیگر تفاوت معنا‏داری نداشتند. از یافته‌ها چنین نتیجه گرفته می‏شود که به‏رغم اینکه درمان فعال‌سازی رفتاری از روش‏های سنتی مبتنی بر درمان اختلالات روان‌شناختی و آموزش سرمایه‏های روان‌شناختی از مداخلات مبتنی بر روان‌شناسی مثبت است، هر دوی این مداخله‌ها بر متغیر امید تأثیر دارند و می‏توان از هر دوی آن‌ها برای افرایش امید استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Psychological Capital Training and Behavioral Activation Therapy on the Hope of Isfahan Gril Students in Dormetory

نویسندگان [English]

  • Zohreh Ghodrati Isfahani 1
  • Azam Moradi 2

1 Master student of family counseling, Payame Noor University

2 Assistant Professor of Payame Noor University

چکیده [English]

The purpose of this study is to examine and compar the effectiveness of psychological capital training and behavioral activation therapy on hope among female students in dormitories of Isfahan University in the second semester of the academic year 2019-2020. The research design was pre-test and post-test with control group. The Hope Questionnaire (Schneider Et al 1991) was used to measure hope. The method of sampling was voluntary. First the pre-test was conducted on 45 volunteers. They were then randomly assigned to three groups and, two groups were randomly assigned to experimental group 1 and 2 and the other group considered as control group. Then, the two experimental groups received behavioral activation therapy and psychological capital training, respectively; but the control group not received intervention. After the intervention sessions, post-test was administered for all three groups (38 persons in total). The results of analysis of covariance showed significant difference between the post-test hope scores of the groups (P=0.008). Paired comparisons showed that both psychological capital training and behavioral activation therapy significantly have increased hope as compared with the control group (P = 0.003 and P = 0.019 respectively), but the two intervention groups did not differ significantly in hope scores. The findings suggest that both psychological capital training and behavioral activation therapy can be used for increasing the hope in dprmetory students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hope
  • Psychological Capital Training
  • Behavioral Activation Therapy
  • female Students
[1] ابراهیمی، امراله؛ ضرغام حاجبی، مجید؛ ترکان و همکاران (1395). «مشکلات زندگی خوابگاهی دانشجویان؛ یک مطالعه به روش کیفی»، مجلة تحقیقات علوم رفتاری، دورة 14، ش2، ص244ـ249.
[2] بهاری، فرشاد (1390). مبانی امید و امیددرمانی (راهنمای امید‌آفرینی)، تهران: دانژه.
[3] پناهی، احسان؛ فاتحی‏زاده، مریم‏السادات (1393). «بررسی رابطة بین مؤلفه‏های سرمایة روان‌شناختی و کیفیت زندگی زناشویی بین زوجین شهر اصفهان»، فصل‌نامة علمی پژوهشی زن و جامعه، س5، ش اول، بهار، ص139ـ155.
[4] جباری، زینب (1395). «بررسی تأثیر سرمایة روان‌شناختی بر شادابی کارکنان در محیط کار با متغیر میانجی رضایت شغلی بین کارکنان بانک رفاه شاهرود»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی ‏واحد شاهرود، دانشکدة علوم انسانی.
[5] جعفری، داوود (1392). «مقایسة اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر حضور ذهن و درمان گروهی فعال‌سازی رفتاری برای افسردگی در افراد افسرده»، رسالة دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی.
[6] حسنی، جعفر؛ پرهون، هادی؛ مؤمنی، خدامراد (1394). «تأثیر درمان فعال‌سازی رفتاری کوتاه‏مدت بر علائم افسردگی، سلامت روان و کیفیت زندگی بیماران سوء مصرف مواد افیونی»، ماهنامهعلمی‏ پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، س19، ش2، ص 74ـ83.
[7] حسینی، سیدمحمد؛ کلانترکوشه، سیدمحمد؛ میرزایی، امید (1393). «بررسی نقش جنسیت و اشتغال در رابطة میان بحران وجودی و امید به زندگی دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی»، مجلة فرهنگ مشاوره و روان‏درمانی، س 5، ش17، ص23ـ39.
[8] رضایی آدریانی، مرتضی؛ آزادی، آرمان؛ احمدی، فضل‌الله؛ واحدیان عظیمی؛ امیر (1386). «مقایسة میزان افسردگی، اضطراب، استرس و کیفیت زندگی دانشجویان پسر و دختر مقیم خوابگاه‌های دانشجویی»، نشریة پژوهش پرستاری، دورة2، ش 4ـ5، ص31ـ38.
[9] زمستانی، مهدی؛ داودی، ایران؛ مهرابی‏زاده هنرمند، مهناز؛ زرگر، یدالله (1392). «اثربخشی درمان فعال‌سازی رفتاری گروهی بر علائم افسردگی، اضطراب و نشخوار فکری در بیماران مبتلا به افسردگی و اضطراب»، مجلة روان‌شناسی بالینی، س 5، ش4، ص73ـ84.
[10] زینی‏وند، مریم (۱۳۹۵).«اثربخشی آموزش سرمایة روان‌شناختی بر افزایش شادکامی زنان مطلقة شهر دره‌شهر»، چهارمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی وروان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
[11] سلیمانی، مهدی؛ محمدخانی، پروانه؛ دولتشاهی، بهروز (1394). «مقایسة تأثیر فعال‌سازی رفتاری گروهی و شناخت‏درمانی گروهی بر کاهش علائم اضطراب و افسردگی فرونشانگانی در پیگیری سه‌ماهه»، پژوهش‏های روان‌شناختی، دورة 18، ش2، ص56ـ76.
[12] شریفی، ناهید؛ شاه‏طالبی، بدری (1394). «مدل‏یابی معادلات ساختاری روابط بین سرمایة روان‌شناختی و تعهد سازمانی و ادراک از عملکرد شغلی»، فصل‌نامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، س15، ش 59، ص 121ـ150.
[13] شیخ‏الاسلامی، راضیه؛ احمدی، ساره (1390). «پیش‏بینی راهبردهای مقابله‏ای تحصیلی بر‌اساس باورهای خودکارآمدی و جهت‏گیری هدف دانشجویان دانشگاه شیراز»، فصل‌نامة پژوهش در برنامه‏ریزی درسی، س 8، ش 31، ص15ـ25.
[14] صابر کرگانی، افسانه؛ کشتی‏آرای، نرگس؛ ابوالمعالی، خدیجه (1396). «طراحی برنامة درسی سرمایة روان‌شناختی مبتنی بر مؤلفة امید جهت آموزش عالی ایران»، فصل‌نامة علمی پژوهشی تدریس‏پژوهی، س5، ش3، پاییز، ص131ـ151.
[15] عبدوی بافتانی، محمد؛ فاریابی، محمد؛ مدرسی، سعید؛ حسنی‏نژاد، مجید (1395). «بررسی پیش‏آمدها و پس‏آمدهای سرمایة روان‌شناختی»، فصل‌نامة مطالعات رفتار سازمانی، س5، ش اول، پیاپی 17، بهار، ص173ـ198.
[16] عصاران، مهدی؛ تاتاری، مریم؛ سیدمحرمی، ایمان (1396). «رابطة خودکارآمدی و ناامیدی در دانش‏آموزان مقطع ابتدایی: یک مطالعة تحقیقاتی»، مجلة طنین سلامت، دورة5، ش 2، تابستان، ص 39ـ55.
[17] علیپور، احمد؛ آخوندی، نیلا؛ صرامی‏فروشانی، غلامرضا و همکاران (1392). «بررسی اثربخشی مدل سرمایه‏های روان‌شناختی (PCI) بر سلامت کارشناسان شاغل در شرکت ایران‌خودرو دیزل»، دوماهنامة سلامت کار ایران، س 10، ش 4، ص16ـ24.
[18]. کاظمیان، سمیه؛ فداکار داورانی، فهیمه و سیفی، مریم (1398). «بررسی و مقایسة شاخص‏های توانمندی روان‌شناختی زنان روستایی و شهری در بحران»، مجلة زن در توسعه و سیاست، س17، ش3، ص349ـ368.
[19] کانتر، جاناتان؛ بوش، آندرو؛ راش، لورا (1391). تندآموز فعال‌سازی رفتاری، ترجمة مصلح میرزایی و صمد فریدونی، تهران: کتاب ارجمند: نسل فردا..
[20] گنجی، بی‏نظیر؛ توکلی، سمیرا (1397). «بررسی رابطة بین سرمایة روان‌شناختی و تاب‌آوری تحصیلی با اعتیاد به اینترنت دانشجویان»، نشریة راهبردهای آموزشی در علوم پزشکی، دورة 11، ش اول، فروردین و اردیبهشت، ص102ـ107.
[21] لوتانز، فرد؛ کارولین، ام یوسف؛ بروس‌جی، آوولیو (1391). سرمایة روان‌شناختی (رفتار سازمانی پیشرفته)،ترجمه و اقتباس بهروز رضایی‌منش، علیرضا تقی‌زاده و مریم کاهه، تهران: علمی.
[22] مارتل، کریستوفر؛ دیمیجیان، سونا؛ دان، روث من (1393). فعال‌سازی رفتاری برای درمان افسردگی کتاب راهنمای درمانگر،ترجمة زهرا نادری نوبندگانی، مهرآور مؤمنی جاوید و کلثوم کریمی‌نژاد، تهران: آوای نور.
[23] محققیان، زهرا (1395). نظریة امید: راهکارهای ایجاد و افزایش امید از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی مثبت‏نگر، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، پژوهشکدة باقرالعلوم(ع).
[24] مرادی، اعظم؛ طاهری، صغری (1391). سنجش روان‌شناسی مثبت در دانشجویان (پرسش‌نامه‏ها)، تهران: دانژه.
[25] مرادی، نورالله؛ علی‏پور، فردین؛ احمدی، شکوفه (1391). «بررسی ارتباط بین نابرابری جنسیتی با شکاف جنسیتی امید به زندگی سالم»، فصل‌نامة پژوهش اجتماعی، س5، ش16، ص93ـ108.
[26] مهداد، علی؛ طحانیان، فهیمه (1397). «نقش میانجی‏گرانة سرمایة روان‌شناختی در تأثیر رهبری قابل اعتماد بر خشنودی از شغل و خشنودی از زندگی»، پژوهش‏نامة روان‌شناسی مثبت، س4، ش اول، پیاپی 13، بهار، ص79ـ92.
[27] نامداری، کورش؛ مولوی، حسین؛ ملک‏پور، مختار؛ کلانتری، مهرداد (1390). «تأثیر آموزش ارتقای امید بر توانمندی‏های رفتاری مراجعان مبتلا به افسرده‏خویی»، مجلةدانشگاه علومپزشکی شهرکرد، دورة 13، ش2، خرداد و تیر، ص52ـ60.
[28] Avey JB, Reichard RJ, Luthans F, Mhatre KH. (2011). “Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance”, Human resource development quarterly; 22 (2): PP 127-152.
[29] Beck, A. & Lester, D. (1974). “Assessment of pessimism: the hopelessness scale”, Journal of Counseling ant clinical psychology, 42, PP 861-865.
[30] Burns, G. W. (2010). Happiness, healing, enhancement. Published by john wiley & sons. Hobken, New Jersey.
[31] Curry LA, Snyder CR, Cook DL, Ruby BC, Rehm M. (1997). “Role of hope in academic and sport achievement”, J Pers Soc Psychol; 73(6): PP 1257-67.
[32] David Veale. (2008). “Behavioural activation for depression”, Advances in Psychiatric Treatment, vol. 14, PP 29-36.
[33] Dina V. Krasikova, Paul B. Lester, P. D. Harms. (2015). “Effects of Psychological Capital onMental Health and Substance Abuse”, Journal of Leadership &Organizational Studies, Vol. 22 (3), PP 280-291.
[34] Dobson, K. S., Hollon, S. D., Dimidjian, S., Schmaling, K. B., Kohlenberg, R. J., Gallop, R. J., Jacobson, N. S. (2008). “Randomized trial of behavioral activation, cognitive therapy, and antidepressant medication in the prevention of relapse and recurrence in major depression”, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(3), PP 468-477.
[35] Feingold, A. (1994). Gender differences in personality. A meta-analysis, Psychological
Bulletin, 116, PP 429-456.
[36] Finkel EJ, Campbell WK. (2000). Self- control and accommodation in close relationship: an interdependence analysis. J Pers Soc Psychol; 81: 263-77.
[37] Gull, M., & Nizami, N. (2015). “Gender Difference on Hope & Psychological Well-being among the Parents of Differently Abled Children”, The International Journal of Humanities &Social Studies, 3(9), PP 1-4.
[38] Hollon, S. D., Dobson, K. S., et al .(2006). “Randomized trial of behavioral activation, cognitive therapy, and antidepressant medication in the acute treatment of adults with major depression”, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74, PP 658–670.
[39] Hopko, D. R., Lejuez, C. W., Ruggiero, K. J., et al .(2003b). “Contemporary behavioural activation treatments for depression: procedures”, Principles, and Progress Clinical Psychology Review, 23, PP 699-717.
[40] Joseph S, Worsley R. (2005). Person- centered psychopathology: a positive psychology of mental health. Rose- on- wye: PCCS Books; PP 282-301.
[41] Olson MH, Hrgnhan BR. (2011). Introduction to theories of learning [AK. Seif Persian trans]. Tehran: Dowran.
[42] Park N, Peterson C. (2006). Methodological issues in positive psychological and the assessment of character strengths, In: Ong AD, Van Dulman M, eds. Handbook of method in positive psychology. NewYork: Oxford Univ Press. PP 292-305.
[43] Riolli ,Laura, Victor Savicki, Joseph Richards. (2012). Psychological Capital as a Buffer to Student Stress. SciRes. Vol.3, No.12A, 1202-1207.
[44] Seouli A, Bee. Biller H. (2010). The Force of Hope. Translated by Maryam Taghdasi (2012). Tehran:Ghoghnoos. P 210.
[45] Shareh H. (2016). “Effectiveness of behavioral activation group therapy on attributional styles, depression, and quality of life in women with breast cancer”, Journal of Fundamentals of Mental Health; 18 (73): PP 179-188.
[46] Shawn L. Koller, Richard E. Hicks. (2016). “Psychological Capital Qualities and Psychological Well-Being in Australian Mental Health Professionals”, International Journal of Psychological Studies; 8, 2.
[47] Snyder CR. (2000). Handbook of hope. Orlando. Academic Press;. PP 123-48.
[48] Wikström, B. , Lorentzen, B. and Lorentzen, S. (2018). “Gender Differences in Hope and Its Relevance to Depression Symptoms among Norwegian Adolescents”, Open Journal of Nursing, 8, PP 157-169.
[49] Youssef-Morgan CM, Luthans F. (2015). Psychological Capital and Well-being. Stress Health; 31(3):180-8. DOI: 10.1002/smi.2623 PMID: 26250352