نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، بخش مداخلات معنوی مرکز خدمات روانشناختی باران، گرگان، ایران.

2 عضو مرکز تحقیقات سلامت معنوی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.

3 کارشناس ارشد روانشناسی بالینی. روانشناس آموزش و پرورش استثنایی و مرکز اختلالات یادگیری حکمت گرگان.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف احصاء رنج مادران دارای فرزند کم‌توان ذهنی به منظور طراحی بسته آموزشی مناسب و تعیین اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی مبتنی بر رنج، بر تحمل آشفتگی، پذیرش و صبر در آنان صورت گرفت. روش تحقیق، به دو صورت، کیفی که از طریق مصاحبه، نیازهای پژوهشی از والدین و مشاورین استخراج گردید، و روش کمی از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری تمامی مادران دارای فرزند کم‌توان ذهنی مقطع متوسطه مدرسه استثنایی دخترانه فرزانگان و کلیه کارشناسان و مشاوران اداره آموزش و پرورش و مدارس استثنایی شهر گرگان در سال 1398 بودند. از میان مادران 30 نفر به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (15 نفر آزمایش و 15 نفر گواه) قرار گرفتند. از میان کارشناسان و مشاوران نیز 4 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند. گروه آزمایش طی 8 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت آموزش مهارت‌های معنوی قرار گرفت و به گروه کنترل، آموزشی داده نشد. مقیاس تحمل آشفتگی ، پرسشنامه پذیرش بوند و همکاران و پرسشنامه صبر خرمایی و همکاران اجرا گردید. برای نرمال بودن داده‌ها از آزمون کلمگروف-اسمیرنوف و تجزیه و تحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس چند متغیره و نرم افزار spss16 استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش مهارت‌های معنوی بر میزان تحمل آشفتگی، پذیرش و صبر مادران دارای فرزند کم توان ذهنی موثر بوده و پیشنهاد می‌شود به عنوان یک روش غیر دارویی، غیر تهاجمی و کم هزینه، برنامه‌های آموزشی معنوی مبتنی بر نیاز والدین در جهت افزایش تحمل آشفتگی، پذیرش و صبر آنان انجام شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Distress tolerance, Acceptance, and Patience in Mothers with Mentally Impaired Children: The Effectiveness of Suffering-Based spiritual skills training

نویسندگان [English]

  • ruhallah baratian 1
  • mohammadmahdi shamsaee 2
  • Fatemeh Akbari 3

1 MSc. in General Psychology, Baran Psychological Services Center Spiritual Interventions,Gorgan, Iran.

2 Spiritual Health Research center, Iran University of medical sciences, Tehran, Iran

3 Master of Clinical Psychology. Exceptional Education Psychologist and Gorgan Hekmat Learning Disorders Center.

چکیده [English]

The purpose of this study was recognition the suffer of mothers with mentally disabled children in order to design an appropriate educational package and determine effectiveness of suffering-based spiritual skills training on distress tolerance, acceptance and patience in them. The research method was qualitative and through interviews, research needs were extracted from parents and counselors and the quantitative method was quasi-experimental with pre-test and post-test design with control group. The statistical population of all mothers had a mentally disabled child in the Farzanegan school in Gorgan in 2019. Among the experts and consultants of Gorgan Exceptional Administration and Schools, 4 people were purposefully selected to approve the educational package. Eventually, 30 people were selected by targeted sampling method and then randomly divided into two groups of experiments and witnesses (15 experiments and 15 witnesses). The experimental group was trained in spiritual skills for 8 90-minute sessions and the control group was not given training. Turbulence tolerance scale, Bond et al, acceptance questionnaire and Patience and colleagues patience questionnaire were administered. To analyze data from multivariate analysis of covariance
Used. The results showed that Suffering-Based spiritual skills training is effective in distress tolerance, acceptance and patience of mothers with mentally disabled children and is recommended as a non-pharmacological, non-invasive and low-cost method, Spiritual training programs should be based on the needs of parents in order to increase distress tolerance, acceptance and patience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual skills
  • distress tolerance
  • acceptance
  • patience
[1] ابوالقاسمی، شهنام؛ نصرت‌پناه، سیاوش؛ شمخانی، لیلا (1394). «ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ آﻣﻮزهﻫﺎی دﯾﻨﯽ و آرامﺳﺎزی ﻋﻀﻼنی ﺑﺮ ﺗﻨﺶ ادراک‌ﺷﺪه و ﺗﺤﻤل ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎیی»، ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺷﻤﺎرۀ 27، دورۀ ﺟﺪﯾﺪ، ﺳﺎل ﺑﯿﺴﺖ‌وﺳﻮم، 121-95.
[2] اسماعیلی‌نسب، مریم؛ اندامی‌خشک، علیرضا؛ آزرمی، هاله؛ مررخی، امیر (1393). «نقش پیش‌بینی‌کنندگی دشواری در تنظیم هیجان و تحمل پریشانی در اعتیادپذیری دانشجویان». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی اعتیادپژوهی، ۸ (۲۹): صص ۴۹-۶۳.
[3] اکبری، فاطمه؛ یزدخواستی، فریبا؛ شاکه‌نیا، فرحناز (1394). «اثربخشی آموزش معنویت بر فشار روانی و سلامت عمو‌می مادران کودکان کم‌توان‌ذهنی»، روانشناسی افراد استثنایی، 5 (17)، صص 169-186.
[4] امیری، مهسا؛ علی‌زمانی، امیرعباس (1397). «بررسی "تنهایی اگزیستانسیال" در دنیای مدرن و روش‌های مواجهه با آن با تکیه بر آرای "اروین یالوم"»، غرب‌شناسی بنیادی، سال نهم، شمارۀ اول، صص 1-22.
[5] انجمن روانپزشکی آمریکا، راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، DSM-5، (1393). ترجمۀ فرزین رضایی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر و فرهاد شاملو، تهران: ارجمند.
[6] ایزدی، راضیه؛ عابدی، محمدرضا (1393). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، چ سوم، تهران: جنگل.
[7] بخشی‌زاده، شهرزاد؛ افروز، غلامعلی؛ به‌پژوه، احمد؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن (1395). «آموزش مهارت‌های تاب‌آوری مبتنی بر معنویت اسلامی بر سلامت ‌روانی و تاب‌آوری معنوی در مادران با کودکان آهسته‌گام (کم‌توان ذهنی)»، ارمغان دانش، ۲۱ (۵): صص ۴۹۲-۵۱۲.
[8] بوالهری، جعفر؛ غباری‌بناب، باقر؛ قهاری، شهربانو؛ میرزایی، مصلح؛ راقبیان، رؤیا؛ دوست علی‌وند، هدی؛ زارعی دوست، الهام (1392). مهارت‌های معنوی، کتاب ویژۀ مربیان. چ اول، تهران: دانشگاه تهران.
[9] پارگامنت، کنت (1396). روان‌درمانی آمیخته با معنویت، ترجمۀ محمد کلانتر، محمد حسینی و سجاد مطهری، چ دوم، تهران، آوای نور.
[10] پسندیده، عباس (1391). رضایت از زندگی، چ یازدهم، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
[11] جلوداری، سمیرا؛ سوداگر، شیدا؛ بهرامی هیدجی، مریم (1398). «اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر انعطاف‌پذیری روانشناختی و تنظیم شناختی هیجان در زنان دچار سرطان پستان»، فصلنامۀ علمی روان‌شناسی کاربردی، دورۀ 13، شمارۀ 4 (52)، صص 527-548.
[12] حسین ثابت، فریده (1387). «اثربخشی آموزش صبر بر اضطراب، افسردگی و شادکامی». دوفصلنامۀ مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 1 (2)، صص 92-79.
[13] خدادادی سنگده، جواد؛ قمی، میلاد (1396). «اثربخشی روان‌درمانی وجودی به شیوۀ گروهی بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای کودکان سرطانی». مطالعات روان‌شناختی، دورۀ 13، شمارۀ 4، صص 125-141.
[14] خرمایی، فرهاد؛ فرمانی، اعظم؛ سلطانی، اسماعیل (1393). «ساخت و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس صبر»، اندازه‌گیری تربیتی، دورۀ 5، شمارۀ 17، صص 83-100.
[15] رشیدزاده، عبداله؛ بدری گرگری، رحیم؛ واحدی، شهرام (1397). «تأثیر آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی با تکیه بر منابع معنوی و اعتقادات دینی اسلامی در تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای فرزند اوتیسم»، فصلنامۀ مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال سوم، شمارۀ 7، صص 59-86.
[16] زارع بهرام‌آبادی، مهدی؛ زرگر، محمد و چگینی، علی‌اصغر (1390). «رابطۀ نگرانی و نقص در تعدیل هیجانی با سلامت روانی و کیفیت زندگی در دانشجویان»، مجلۀ علوم رفتاری، 5 (3)، صص 235-243.
[17] سیبدری، مهدی‎یوسف؛ بهرامی، فاطمه؛ نامدارپور، فهیمه (1396). «بررسی اثربخشی معنویت‌درمانی گروهی بر تاب‌آوری مادرانِ دانش‌آموزانِ دورۀ دوم متوسطۀ استثنایی شهر اصفهان»، اولین کنفرانس توسعۀ ملی پایدار در روانشناسی و علوم تربیتی ایران.
[18] ﺷﺮﻳﻔﻲﻧﻴﺎ، محمدحسین (1388). «درﻣﺎن ﻳﻜﭙﺎرﭼۀ ﺗﻮﺣﻴﺪی، روﻳﻜﺮدی دﻳﻨﻲ در درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت دﻳﻨﻲ»، دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣۀ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻼم و روانشناسی، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎرۀ 4،          صص 82-65.
[19] شکوهی امیرآبادی، لیلا؛ خلعتبری، جواد و رضابخش، حسین (1389). «استرس ادراک‌شده در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج با سبک‌های اسنادی مختلف در سال 87». نوآوری‌های مدیریت آموزشی، شمارۀ 20، صص 107-130.
[20] ﺻﺤﺮاﻳﻴﺎن، ﻋﻠﻲ؛ ﻏﻼﻣﻲ، ﻋﺒﺪاﷲ و اﻣﻴﺪوار، ﺑﻨﻔﺸﻪ (1390). «راﺑﻄۀ ﻧﮕﺮش ﻣﺬﻫﺒﻲ در داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧشگاه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﻴﺮاز»، ﻧﺸﺮﻳۀ اﻓﻖ داﻧﺶ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣۀ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﮔﻨﺎﺑﺎد، دورۀ 17، ﺷﻤﺎرۀ 1 (پیاپی 51)، صص 69-74.
[21]صدیقی ارفعی، فریبرز؛ حسامپور، فاطمه (1394). «رابطه ذهن‌آگاهی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده با سلامت روان مادران کودکان کم‌توان ذهنی»، فصلنامۀ مددکاری اجتماعی، 4 (4): صص 42-52.
[22]صف‌آرا، مریم؛ بخشی‌زاده، محمد (1396). «اثربخشی آموزش بخشودگی بر بهزیستی روانشناختی و شادکامی مادران دانش‌آموزان دارای اختلال خاص یادگیری شهر طبس»، فصلنامۀ روان‌شناسی افراد استثنایی، دورۀ 7، شمارۀ 28، صص 187-208.
[23]صلبی، ذریه؛ شمسایی، محمدمهدی (1394). «بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های معنوی بر خودکارآمدی و امید به آیندۀ والدین کودکان اوتیستیک و کم‌شنوای شهر گرگان»، کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در علوم تربیتی و روانشناسی و آسیب‌های اجتماعی ایران، تهران.
[24]طیبی رامین، زهرا؛ موللی، گیتا و رضایی مدنی، مرتضی (1395). «اثربخشی معنادرمانی گروهی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان کم‌شنوا». رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شمارۀ 61، صص 221-242.
[25]ظهراب‌نیا، الهام و رضاخانی، سیمین (1394). «اثربخشی معنویت‌درمانی بر افزایش امیدواری و تاب‌آوری معلولین جسمی حرکتی»، کنفرانس یافته‌های بین‌المللی نوین پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی.
[26]عباسی، ایمانه؛ فتی، لادن؛ مولودی، رضا و ضرابی، حمید (1391). «کفایت روان‌سنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ پذیرش و عمل‌–‌نسخه دوم»، روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2 (10)، صص80-65.
[27] عزیزی ابرقویی، مریم (1390). «بررسی اثربخشی معنویت‌درمانی بر میزان امید و کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه اصفهان». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ روانشناسی عمومی، دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان.
[28] عزیزی، میلاد و علیزمانی، امیرعباس (1394). «بررسی دیدگاه اروین یالوم دربارۀ ارتباط دغدغه‌های وجودی مرگ‌اندیشی و معنای زندگی»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، سال 4، شمارۀ 8، صص 19-37.
[29]علی‌‍‌بخشی، زهرا؛ ممقانیه، مریم و علیپور، احمد (1390). «رابطۀ توکل بر خدا و سلامت روان دانشجویان پیام نور، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی»، سال پانزدهم، شمارۀ یک، پیاپی 46، صص 47-65.
[30] فرانکل، ویکتور امیل (1391). معنادرمانی، ترجمۀ مهین میلانی و نهضت صالحیان، تهران، درسا.
قرآن کریم (1380). ترجمۀ مهدی الهی‌قمشه‌ای)، قم: فاطمه‌الزهرا.
[31]کلینی، محمدبن یعقوب (1375). اصول کافی، جلد 4، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، چ 3، قم: اسوه.
[32]کنعانی، کبری؛ گودرزی، محمدعلی (1395). «تأثیر معنادرمانی اسلامی بر بهبود سازگاری اجتماعی و تاب‌آوری مادران کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی»، سلامت جامعه، دورۀ 10، شمارۀ 1، صص 52-62.
[33]لطفی کاشانی، فرح؛ وزیری، شهرام (1385). روا‌ن‌شناسی مرضی کودک، تهران: ارسباران.
[34]لطفی کاشانی، فرح؛ وزیری، شهرام؛ ارجمند، سوگند؛ موسوی، مهدی؛ هاشمیه، مژگان (1391). «اثربخشی مداخلۀ معنوی بر کاهش پریشانی مادران کودکان مبتلا به سرطان»، مجلۀ اخلاق پزشکی، 6 (20)، صص 173-186.
[35]مصدق، ندا؛ غباری بناب، باقر؛ پیرزادی، حجت؛ شفیعی، ناهید (1392). «پیش‌بینی سلامت روان براساس درک معنوی در مادران دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی آموزش‌پذیر و عادی ابتدایی شهر گرگان»، فصلنامۀ کودکان استثنایی، شمارۀ 49، صص 15-22.
[36] Bluth, K., Raberson, P.N.E.,  Billen, R.M., Sams, J.M. (2013). A Stress Model for Couples Parenting Children With Autism Spectrum Disorders and the Introduction of a Mindfulness Intervention. J of Family Theory and Review, 5(3), 194–213.
[37] Borjalilu, S., Shahidi, S., Mazaheri, M. A., Emami, A. H. (2016). Spiritual care training for mothers of children with cancer: Effects on quality of care and mental health of caregivers. Asian Pac J Cancer Prev, 17(2), 545-552.
[38] Davis, B. (2005). Mediators of the relationships between hope and wellbeing in older adults. Clinical nursing research, 14(3), 253-272.
[39] Davis, D. M., Hayes, J. A. (2011). What are the benefits of mindfulness? A practice review of psychotherapy-related research. Psychotherapy, 48(2), 198.
[40] Elhai, J. D., Levine, J. C., O’Brien, K. D., & Armour, C. (2018). Distress tolerance and mindfulness mediate relations between depression and anxiety sensitivity with problematic smartphone use. Computers in Human Behavior, 84, 477-484.
[41] Emerson, E. (2003). Mothers of children and adolescents with intelectuall disability: social and economic situation mental health status and the self – assessed social and Psychological impact of the childs difficulties. Journal Intellect Disabil Res, 47 (pt4-5), 385-99.
[42] Farber, B. (1975). Family adaptation to severly mentally retarded children. The mentally retarded & society, Univercity Park Press.
[43] Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masudam, A., Lillis, J. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, Processes and outcomes.
[44] Keisling, B. L., Bishop, E. A., Kube, D. A., Roth, J. M., Palmer, F. B. (2017). Long-term pediatrician outcomes of a parent led curriculum in developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 60, 16-23.
[45] Khamis, V. (2007). Psychology distress among parents of children with mental retardation in united Arab Emirat .Social science me dicine, 64,850-857.
[46] Krstic, T., Mihic, L., Mihic, I. (2015). Strss and resolution in mothers of children with cerebral palsy. Research in Developmental Disabilities, 47, 135-143.
[47] Küçük Alemdar, D., Kardaş Özdemir, F., Güdücü Tüfekci, F. (2018). The effect of spiritual care on stress levels of mothers in NICU. Western journal of nursing research, 40(7), 997-1011.
[48] Linehan, M. M. (1993). Cognitive-behavioral treatment of borderline personality disorder. Guilford Press.
[49] Myrbakk, E. & Tetzchner, S. V. (2008).Psychiatric disorders and behavior problems in people with intellectual disability. Research in Developmental Disabilities, 29, 316-332.
[50] Pargament, K.I. (2007). Spirituality integrated psychotherapy: understanding and addressing the sacred. New York: Guilford Press.
[51] Seligman, M. E. P., Peterson, C., Park, N.(2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, v23, No. 5, 603-619.
[52] Simons, J. S., Gaher, R. M. (2005). The distress tolerance scale: Development and validation of a self-report measure. Motivation and Emotion, 29, 83-102.
[53] Starnino, V. R., Canda, E. R. (2014). The spiritual developmental process for people in recovery from severe mental illness. J of Religion & Spirituality in Social Work: Social Thought, 33(3-4), 274-299.
[54] Vieten, C., Scammell, S. (2015). Spiritual and religious competencies in clinical practice: Guidelines for psychotherapists and mental health professionals. New Harbinger Publications.
[55] Widmer, E. D., Kempf, N., Sapin, M., Galli-Carminati, G. (2013). Family beyond parents? An exploration of family configurations and psychological adjustment in young adults with intellectual disabilities. Research in developmental disabilities, 34(1), 207-217.
[56] Zvolensky, M. J., Bernstein, A., Vujanovic, A. A. (2011). Distress tolerance: Theory, Research, and Clinical Application, New York: Guilford Press.