حسین بستان
دوره 4، 1-2 ، شهریور 1385
چکیده
«نقش جنسیتی» یکی از مفاهیم اساسی مباحث جنسیت است که در سالهای اخیر مورد توجه صاحبنظران علوم اجتماعی به ویژه فمینیستها قرار گرفته برای تبیین چرایی و چگونگی شکلگیری نقشهای جنسیتی، نظریههای گوناگونی مطرح شده است. این مقاله ضمن بازنگری مهمترین نظریههای خرد و کلان نقش جنسیتی میکوشد تبیینی چند علتی و منطبق با [فهم مولف از] ...
بیشتر
«نقش جنسیتی» یکی از مفاهیم اساسی مباحث جنسیت است که در سالهای اخیر مورد توجه صاحبنظران علوم اجتماعی به ویژه فمینیستها قرار گرفته برای تبیین چرایی و چگونگی شکلگیری نقشهای جنسیتی، نظریههای گوناگونی مطرح شده است. این مقاله ضمن بازنگری مهمترین نظریههای خرد و کلان نقش جنسیتی میکوشد تبیینی چند علتی و منطبق با [فهم مولف از] آموزههای دینی ارائه دهد. در این تبیین، ابعاد متنوع زیستی، روانی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و سهم هر یک از عوامل و نحو? ارتباط آنها با یکدیگر مشخص شده است. پذیرش تأثیر اِعدادی تفاوتهای جنسی طبیعی در شکلگیری نقشهای جنسیتی در عین انکار جبرگرایی، مهمترین نتیج? این نوشتار است.
ناصر فکوهی
دوره 3، شماره 3 ، آذر 1384
چکیده
یکی از ساز وکارهایی که بیشترین تأثیر را در تغییر وضعیت گروههای اقلیتی و محروم در جوامع کنونی در طول سالهای پس از جنگ جهانی دوم داشته، ساز وکاری است با عنوان ”تبعیض مثبت“ که چه در رابطه با مشروعیت ذاتی آن و چه در رابطه با تأثیر واقعیاش در تغییر موقعیتها بسیار بحث انگیز بوده است. کاربرد این روش در رابطه با موقعیت زنان در بسیاری ...
بیشتر
یکی از ساز وکارهایی که بیشترین تأثیر را در تغییر وضعیت گروههای اقلیتی و محروم در جوامع کنونی در طول سالهای پس از جنگ جهانی دوم داشته، ساز وکاری است با عنوان ”تبعیض مثبت“ که چه در رابطه با مشروعیت ذاتی آن و چه در رابطه با تأثیر واقعیاش در تغییر موقعیتها بسیار بحث انگیز بوده است. کاربرد این روش در رابطه با موقعیت زنان در بسیاری از کشورهای جهان و در حوزههای مختلفی همچون ورود زنان به دانشگاهها، ردههای مدیریتی و به طور کلی به مشاغل زنانه موضوع بحثهای گوناگونی بوده است که میتواند با توجه به موقعیت خاص زنان در کشور ما و در مقطع کنونی که جامعه ایرانی دگرگونیهای عظیم و عمیقی را تجربه میکند مثمر ثمر باشد. در واقع موقعیت زنان در جامعه کنونی ایران در طول سه دهه گذشته تغییرات محسوسی را شاهد بودهاست که این امر را میتوان به وضوح در حضور و مشارکت اجتماعی گسترده آنها به ویژه در برخی از عرصهها همچون دانشگاهها و حیات روشنفکرانه و خلاقیت ادبی شاهد بود. با این وصف این حضور مؤثر که پیامدهای آن در سالهای آتی به دلیل ورود دانشجویان کنونی به حوزة زندگی اجتماعی بیش از پیش افزایش خواهد یافت، دارای مابه ازای مناسب و درخوری در سطح اشتغال نبوده است. اشتغال زنان ایرانی موقعیت نسبتاً شکنندهای را نشان میدهد که چه در ارقام مطلق آن در مقایسه با اشتغال مردانه و چه در کیفیت آن یعنی سطح مهارت و میزان اهمیت فرصتهای شغلی به دست آمده به وسیله زنان در سلسه مراتب شغلی قابل مشاهده است. این وضعیت را البته نمیتوان خاص ایران و حتی خاص کشورهای در حال توسعه دانست. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز ورود زنان به حوزههای کاری و به ویژه ارتقاء یافتن آنها در سلسله مراتب شغلی نه در قالب یک تحول خودکار و آرام بلکه به سختی و با تکیه بر مطالبات و مبارزات برابرخواهانه خود آنها صورت گرفت. این تلاشها الزامات پدرسالارانة موجود در جوامع انسانی را به تدریج و در درجههای مختلف به عقب رانده و راه را برای دگرگونی موقعیت خود فراهم کرد. هدف از مقاله کنونی پیش از هر چیز بحث درباره این سازوکار، ریشههای تاریخی آن، چگونگی انطباق یافتن آن با موقعیت زنان در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و در نهایت قابلیت استفاده از آن با توجه به نقاط قدرت و ضعف آن در وضعیت کنونی ایران است.
مرتضی مردیها
دوره 3، شماره 2 ، مرداد 1384
چکیده
فمینیسم به عنوان یک جنبش اجتماعی برای دفاع از حقوق زنان، یا آنچه این پنداشته شده، عموماً به مکاتب و جریان های مسلط فکری هم عصر خود متکی بوده است. موارد مشهور آن تأثیر پذیری موج اول از " لیبرالیسم" و موج دوم از " چپ جدید" است . اما موارد باریکتری هم وجود دارد که در عین اهمیت داشتن ، کمتر به چشم می آید. بورژوازی مدرن که خود متکی به ارزش های ...
بیشتر
فمینیسم به عنوان یک جنبش اجتماعی برای دفاع از حقوق زنان، یا آنچه این پنداشته شده، عموماً به مکاتب و جریان های مسلط فکری هم عصر خود متکی بوده است. موارد مشهور آن تأثیر پذیری موج اول از " لیبرالیسم" و موج دوم از " چپ جدید" است . اما موارد باریکتری هم وجود دارد که در عین اهمیت داشتن ، کمتر به چشم می آید. بورژوازی مدرن که خود متکی به ارزش های برابری و آزادی بود، حاضر نبود این ارزش ها را به حوزه زنان تسری دهد، و این در میان جنبش زنان، نوعی سرخوردگی ایجاد می کرد. اوجگیری گرایش هنری – فلسفی رمانتیک که خود را در تعارض با ارزش های روشنگری چون "عقلانیت" و "پیشرفت" تعریف می کرد ، باعث شد که برخی از فمینیست ها، به آن به عنوان یک راه حل نگاه کنند. رماتیسم ، "احساس " را می ستود و "گذشته" را بزرگ می داشت، و این مبنای الهامی شد برای برخی فمینیست ها که به جای تلاش برای اثبات تساوی قدرت عقلی زنان و مردان و ضرورت حرکت زنان پا به پای مردان، بر اهمیت احساس زنانه و برتری آن تأکید کنند، و نیز فرضیه وجود گذشته ای طلایی به نام عصر مادرسالاری را جدی بگیرند، و در پی تجدید حیات آن باشند. به نظر می رسد رمانتیسم گرچه به عنوان یک واکنش در مقابل مصائب عقلانیت وتوسعه مدرن قابل درک است، اما راه حل مشکلات دنیای جدید نبود؛ همین داوری در مورد فمینیسم الهام گرفته از آن هم صادق است.
محمد مهدی رحمتی؛ مهدی سلطانی
دوره 2، شماره 3 ، مهر 1383
چکیده
تاریخ پر فراز و نشیب سینمای ایران با «جنسیت » و «مناسبات جنسیتی » گره خورده است. تغییراتی که سینمای ایران در عرصه جنسیت کرده یکی از پدیده های مهمی است که نشان از رشد و تحول اجتماعی دارد .مناسبات جنسیتی تنیده شده در فضای دراماتیک فیلمهای سینمای ایران صورت هایی را سامان داده که بستر تحولات اجتماعی بار سنت و مدرنیته را به دوش می کشند. در ...
بیشتر
تاریخ پر فراز و نشیب سینمای ایران با «جنسیت » و «مناسبات جنسیتی » گره خورده است. تغییراتی که سینمای ایران در عرصه جنسیت کرده یکی از پدیده های مهمی است که نشان از رشد و تحول اجتماعی دارد .مناسبات جنسیتی تنیده شده در فضای دراماتیک فیلمهای سینمای ایران صورت هایی را سامان داده که بستر تحولات اجتماعی بار سنت و مدرنیته را به دوش می کشند. در این تحقیق با استفاده از نظریه فمینیسم لیبرال و با بهره گیری از تکنیک تحلیل محتوا، قرابت فمینیسم و مدرنیته در سینمای ایران مورد بررسی قرار گرفته است. افزون بر این ، وضعیت مدرنیته در جامعه ایران از طریق کاوش در باز نمایی مناسبات جنسیتی در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب اسلامی دنبال شده است.
فرضیه اصلی تحقیق این است که مناسبات جنسیتی در سینمای ایران از صورت پدرسالارانه در سالهای اولیه پس از انقلاب ، به صورت برابری طلبانه در سینمای سالهای اخیر تغییر یافته است. یافته های تحقیق ضمن تأیید فرضیه در غالب مناسبات جنسیتی ، می تواند به معنای غلبه ی نوعی تجربه مدرنیته در فضای جامعه ایرانی تفسیر شود.
حلیمه عنایت؛ مجید موحد
دوره 2، شماره 2 ، تیر 1383
چکیده
جهانی شدن، به عنوان پدیده ای فراگیر ، حاصل تغییر و تحولات است که همه جوامع بشری را با چالشی بزرگ مواجهه ساخته است. خانواده نیز نهادی اجتماعی است که تحولاتی را تحت تأثیر فرآیند جهانی شدن تجربه است.سؤالی که پاسخگویی به آن هدف اصلی این مطالعه را تشکیل می دهد این است که خانواده معاصر چه تغییراتی را فرآیند جهانی شدن تجربه خواهد کرد؟ و چه ...
بیشتر
جهانی شدن، به عنوان پدیده ای فراگیر ، حاصل تغییر و تحولات است که همه جوامع بشری را با چالشی بزرگ مواجهه ساخته است. خانواده نیز نهادی اجتماعی است که تحولاتی را تحت تأثیر فرآیند جهانی شدن تجربه است.سؤالی که پاسخگویی به آن هدف اصلی این مطالعه را تشکیل می دهد این است که خانواده معاصر چه تغییراتی را فرآیند جهانی شدن تجربه خواهد کرد؟ و چه چالش ها و فرصت هایی برای خانواده ایجاد خواهد شد؟ نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر آن است که خانواده در عصر جهانی شدن به حیات خود ادامه خواهد داد و از بین نخواهد رفت، اما دگرگونی هایی در الگوهای خانواده و روابط حاکم بر آن ایجاد خواهد شد. مردم شکل های جدید و متنوع تری از روابط خانوادگی را تجربه خواهند کرد. ساخت قدرت در خانواده تغییر خواهد کرد و ساختار پدرسالاری در جوامع در معرض تهدید قرار می گیرد. خانواده، در عصر جهانی شدن ، خانواده هسته ای سنتی نخواهد بود. علاوه بر آن، افزایش میزان آگاهی، مشارکت اجتماعی، اشتغال و تحصیلات زنان، جایگاه و موقعیت آنان را در خانواده و اجتماع دگرگون می کند. همچنین، رسانه های ارتباط ملی و فراملی تأثیرات متعددی را بر خانواده تحمیل کرده اند. جهانی شدن، در عین حال که فرصت هایی را برای از بین بردن پدرسالاری و افزایش حقوق زنان ایجاد کرده است، در مقابل چالش هایی در زمینه هویت و ساختار روابط خانوادگی پیش روی جوامع قرار داده است. بنابراین ، شناخت ابعاد گوناگونه جهانی شدن و تأثیرات آن می تواند در استفاده از فرصت های مثبت و برخورد مناسب با چالش های رویاروی راهگشا باشد.
مرتضی حاجی پور
دوره 2، شماره 2 ، تیر 1383
چکیده
هدف این مقاله مطالعه عسر و حرج به عنوان یکی از مواردی است که بر مبنای آن زنان می توانند از دادگاه درخواست طلاق نمایند. به بیان دیگر، در صورتی که ادامه زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خاستار شود. این امر به صراحت در ماده 1130 قانون مدنی پیش بینی شده است:« در صورتی که دوام ...
بیشتر
هدف این مقاله مطالعه عسر و حرج به عنوان یکی از مواردی است که بر مبنای آن زنان می توانند از دادگاه درخواست طلاق نمایند. به بیان دیگر، در صورتی که ادامه زندگی زناشویی به دلایل مختلف برای زوجه غیر قابل تحمل شود، وی مجاز است از دادگاه رفع پیوند زناشویی را خاستار شود. این امر به صراحت در ماده 1130 قانون مدنی پیش بینی شده است:« در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و درصورتی که اجبار ممکن نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود». با توجه به اهمیت عسر و حرج می توان این این پرسش ها را مطرح و مطالعه را بر آن مبتنی ساخت: عسر و حرج درحکم یکی از موجبات طلاق چه جایگاهی در حقوق اران دارد و شرایط اعمال و اجرای آن به چه نحو است؟ به عبارت دیگر ، زنان در چه شرایطی می توانند به «عسر و حرج» به عنوان یکی از موجبات طلاق استناد نمایند؟ عسر و حرج با کلیت خود چه مشکلاتی را در عمل به وجود می آورد؟ آیا وضع قاعده عام می تواند پاسخگوی مشکلات باشد یا اینکه مصادیق عسر حرج را باید به طور حصری مورد اشاره قرار داد؟ امری که ضرورت وجود امنیت قضایی در روابط خانوادگی آن را ایجاب می کند. اطلاعات قابل دسترس حاکی از مشکل اثبات عسر و حرج برای زنان و تفسیرهای متفاوت قضاوت از این مفهوم و در نتیجه صدور احکام متفاوت است.
محمود کتابی؛ بهجت یزدخواستی؛ زهرا فرخی راستابی
دوره 1، شماره 7 ، آذر 1382
چکیده
توانمند سازی فرایندی است که طی آن زنان از نیازها و خواسته های درونی خود آگاه می شوند- جرئت دستیابی به هدف را در خود تقویت می کنند و از توانایی لازم برای عملی ساختن خواسته های خود برخوردار می شوند . هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر توانمند سازی زنان است که از نظریه های فمینیستی – به ویژه نظریه فمینیست های لیبرال- تاثیر پذیرفته است . ...
بیشتر
توانمند سازی فرایندی است که طی آن زنان از نیازها و خواسته های درونی خود آگاه می شوند- جرئت دستیابی به هدف را در خود تقویت می کنند و از توانایی لازم برای عملی ساختن خواسته های خود برخوردار می شوند . هدف این پژوهش بررسی عوامل موثر بر توانمند سازی زنان است که از نظریه های فمینیستی – به ویژه نظریه فمینیست های لیبرال- تاثیر پذیرفته است . این پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی درباره 380 زن 20 تا 50 ساله ساکن در مناطق ده گانه شهر اصفهان انجام شده است . یافته های پژوهش حاکی از آن است که عواملی همچون افزایش سطح تحصیلات – دسترسی به منابع مالی – بهبود وضع سلامت – برخورداری از حق مالکیت قانونی – رفع تبعیض از بازار کار و حذف باورهای سنتی عوامل موثری در توانمند سازی زنان هستند .
unknown
دوره 1، شماره 6 ، تیر 1382
چکیده
این مقاله به موضوع جنبش زنان بعنوان جنبشی اجتماعی پرداخته و دیدگاه های کلاسیک و مدرن جنبش اجتماعی را بیان کرده است همچنین این پرسش اصلی مطرح شده است که خواست تغییر و نارضایتی زنان ایران از وضع خویش پیرامون چه محدودیت هایی شکل گرفته است نظریه پردازان جنبش اجتماعی در آغاز دهه 90 به فرایند کنش متقابل میان اعضای درگیر در جنبش اجتماعی و ...
بیشتر
این مقاله به موضوع جنبش زنان بعنوان جنبشی اجتماعی پرداخته و دیدگاه های کلاسیک و مدرن جنبش اجتماعی را بیان کرده است همچنین این پرسش اصلی مطرح شده است که خواست تغییر و نارضایتی زنان ایران از وضع خویش پیرامون چه محدودیت هایی شکل گرفته است نظریه پردازان جنبش اجتماعی در آغاز دهه 90 به فرایند کنش متقابل میان اعضای درگیر در جنبش اجتماعی و سازه های اجتماعی توجه نشان دادند از دیدگاه آنها این جنبش ها به جای تاکید براستراتژی به بازسازی و تغییر هویت اجتماعی اعضای خود تاکید دارند بنا بر تعاریف فمینیستی از جنبش زنان خواست تغییر در دهه زنان مشترک است و برای تغییر می توان به خواسته های آشکار و خواسته های پنهان اشاره کرد گروه های زنان درگیر با مسائل زنان در ایرن عبارتند از گروه زنان در حاشیه قدرت گروه زنان در رسانه های جمعی گروه زنان در سطح دانشگاهی و گروه زنان در سطح عامه طرفداری نمایش از زنان کج فهمی از فمینیسم و طرفداری نادرست از زنان نبود زبان مشترک و تعامل پویا میان فعالان سازمان های غیردولتی مدرن و تشکل های سنتی زنان چالش های پیش روی جنبش زنان در ایرن را تکشیل می دهند.
unknown
دوره 1، شماره 6 ، تیر 1382
چکیده
در میان زنان ایران معاصر پویشی در جریان است که با توجه به عناصر مشترکی که در تعاریف جنبش های اجتماعی جدید وجود دارد می توان آن را یک جنبش نامید جنبشی که با چالش های زنان نسبت به نابرابری های قانونی حقوقی میان زنان و مردان و سایر مسائل آنان درحوزه های گوناگون زندگی مشخص می شود این مقاله با استفاده از یافته های پژوهشی میدانی با هدف درک ...
بیشتر
در میان زنان ایران معاصر پویشی در جریان است که با توجه به عناصر مشترکی که در تعاریف جنبش های اجتماعی جدید وجود دارد می توان آن را یک جنبش نامید جنبشی که با چالش های زنان نسبت به نابرابری های قانونی حقوقی میان زنان و مردان و سایر مسائل آنان درحوزه های گوناگون زندگی مشخص می شود این مقاله با استفاده از یافته های پژوهشی میدانی با هدف درک ویژگیها اصول و اهداف جتنبش اجتماعی زنان ایران نگرش فعالان جنبش زنان ایران را که درتشکل های زنان فعالیت می کنند مورد کند وکاو قرار داده است این پژوهش سعی بر این دارد نشان دهد بین زنان ایران حرکت سازمان یافته ای با هدف بهبود وضعیت زندگی شکل گرفته است تلاش برای کاهش نابرابری حقوقی زن و مرد ارزیابی واقع گرایانه از ماهیت دو جنس( بدون جهت گیری فمینیستی ) از ویژگی های این حرکت سازمان یافته می باشد یافته های این پژوهش نشان می دهد مساله اولیه زنان ایران نابرابری حقوقی بین زنان و مردان است که ریشه در ارزش های فرهنگی و نگرش سوگیرانه و فرودستانه جامعه نسبت به زن دارد .